همه‌چیز درباره سوخت‌رسانی و فرآورده‌های نفتی منطقه کردستان

در ابتدا ازکردستان وموقعیت ویژه آن با توجه به داشتن مرزمشترک با کشور عراق بگویید.

کردستان، استانی سردسیر درغرب کشور است که ازشمال به استان‌های آذربایجان غربی و زنجان، ازشرق به همدان، ازجنوب به کرمانشاه محدود می‌شود. ویژگی خاص این استان وجود۲۳۰ کیلومترمرزمشترک با کشور عراق است.بنابراین، سردسیربودن و مرز مشترک رامی توان دو عامل مهم برای این منطقه برشمرد؛ عواملی که سوخت‌رسانی نیز متاثر از آنهاست و از آنجا که به نوعی با اقتصاد ومعیشت ساکنان این استان غربی گره خورده، حساسیت بالایی را برای آن ایجاد کرده است. این استان در انتهای خط لوله گازقرارگرفته است و وجود جاده‌های سخت گذر و پیچ در پیچ به میژه درارتفاعات آن به گونه‌ای است که سوخت‌رسانی را به ویژه درفصل زمستان با اهمیت می‌سازد. همه آنچه گفته شد برای این است که تامین و توزیع سوخت درچنین استانی با چنین ویژگی‌هایی، برنامه‌ریزی دقیقی رامی طلبد واین مهم با پشتیبانی ستاد وتلاش همه‌جانبه همکارانم درمجموعه شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی منطقه کردستان انجام می‌شود.

گازرسانی و توسعه این شبکه تا چه حد توانسته است ازحجم فعالیت‌های شما در حوزه توزیع سوخت مایع بکاهد؟

خوشبختانه با فعالیت‌هایی که دراین حوزه انجام شده است، بخش گسترده‌ای از استان کردستان زیرپوشش گازطبیعی قرار گرفته‌ وطبیعی است این حجم گازرسانی، توزیع سوخت را متاثر از خود می‌سازد اما متوقف نمی‌کند. چون دراستان کردستان نقاط سخت گذری وجود دارد که برای پخت و پز وگرمایش هنوز نیازمند سوخت مایع هستند، همچنین نیروگاه‌ها و صنایع عمده نیز به ویژه درفصول سرد سال که تامین گازبخش خانگی دراولویت قرارمی گیرد، به سوخت مایع احتیاج دارند. همچنین، باتوجه به تسهیلات مالی هم که دولت از چند سال قبل برای توسعه گازرسانی دربخش صنعتی قائل شده، حذف سوخت مایع و گازرسانی در این بخش شتاب بیشتری به خود گرفته است، بطوری که هم اکنون ۷۰درصد واحدهای مرغداری استان کرستان گازطبیعی را جایگرین سوخت مایع کرده اندواین گام مثبتی درجهت آزاد سازی سوخت و صادرات آن به شمار می‌آید.جان کلام اینکه فعالیت‌های گازرسانی و سوخت‌رسانی مانند دو بازوعمل می‌کنند و هریک جایگاه خود را دارند.

هم‌مرز بودن باکشورعراق را یک ویژگی عنوان کردید. در این مورد توضیح بیشتری می‌دهید؟

همانطورکه پیش تراشاره شد، استان کردستان ازسمت غرب با کشور عراق همسایه است؛ همسایه‌ای با۲۳۰کیلومتر مرز مشترک که حساسیت خود را دارد به این معنا که باید مراقبت‌های خاصی بشود تا ازخروج خارج ازشبکه رسمی سوخت وایجاد پدیده « قاچاق » پیشگیری وجلوگیری شود.

افراد سود جوهمیشه مترصد فرصت هستند که ازبرخی عوامل مثل اختلاف قیمت دراین سو وآن سوی مرز استفاده کنند وسود سرشاری را روانه جیب‌های خود سازند. باشماق درمریوان وسیرانبند دربانه، پایانه‌های عرضه سوخت شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی منطقه کردستان هستند که عوامل سودجود درآنها تلاش می‌کنند سوخت مایع (نفت گاز– نفت سفید) را به آن سوی مرزهدایت کنند اما هوشیاری وتعامل تنگانگ عوامل نظارتی داخل مجموعه (شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی منطقه کردستان) وبیرون ازمجموعه (هنگ مرزی، نیروی انتظامی و ...) فعالیت این دسته ازافراد سوجود را ابتر کرده بطوری که قاچاق فرآورده‌های نفتی در این منطقه به کمترین حد سطح ممکن رسیده است. وظیفه شرکت ملی پخش دراین منطقه، توزیع مطلوب و بدون وقفه سوخت است چه در داخل شهرها و روستاهایی که نیازمند آن هستند وچه درپایانه‌های مرزی که موضوع مرزمشترک با کشورهمسایه وجود دارد.این یک تکلیف است که باید به درستی انجام شود.

چه راهکارهایی را به کار گرفته‌اید تا قاچاق سوخت دراستان کردستان کاهش یابد؟

اختلاف فاحش قیمت یکی ازعوامل مهم و به عبارتی جذابیت اصلی در پدیده قاچاق سوخت است وقتی این جذابیت نباشد سود آوری نیزازمیان می‌رود.برای رسیدن به این هدف راه کارهای مختلفی از جمله «منطقه‌ای کردن سهمیه سوخت در حوزه حمل و نقل» برنامه‌ریزی شده وشرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی منطقه کردستان به عنوان نخستین منطقه در میان سی‌وهفت منطقه آن را اجرا کرده است.

درباره «منطقه کردن سهمیه سوخت» توضیح بیشتری می‌دهید؟

شرایط جغرافیایی استان کردستان، وجود مرز مشترک با کشور عراق و نبود سوخت در جایگاه‌های این کشور (به ویژه اقلیم کردستان عراق) عواملی هستند که سیستم توزیع بنزین شهرستان‌های یاد شده را متاثر از خود می‌ساخت.ازاین رو با توجه به بررسی‌های میدانی نحوه میزان دریافت سوخت وسایل نقلیه وافزایش غیرمنطقی مصرف بنزین درشهرستان‌های بانه ومریوان، طرح « منطقه‌ای کردن سهمیه سوخت» درجایگاه‌های این دو ناحیه اجرا و موجب شد مصرف سوخت دراین شهرهای مرزی چرخه منطقی پیدا کند. این مهم (سهمیه بندی سوخت) درحوزه‌های کشاورزی وصنعت نیزانجام شد بطوری که مثلا درحوزه صنعت باسهمیه بندی سوخت ومنطقی شدن آن، دوره زمانی جوجه‌ریزی از ۶۰ روز به ۵۱ روز کاهش یافت.

درمورد راهکارهای کاهش قاچاق سوخت می‌گفتید، لطفا ادامه دهید.

احیای صادرات نفت گازدرقالب برگزاری مزایده وفروش آن به تعاونی مرز نشینان، یکی دیگرازراهکارهایی است که بااجرای آن تلاش شده است تاعلاوه برایجادفضای سالم اشتغال برای مرزنشینان، جذابیت وکشش قیمتی سوخت تا آنجا کاهش یابد که جاذبه‌ای برای قاچاق فرآورده‌های نفتی نباشد. مزایده فروش مرزی به تعاونی مرزنشینان برای نخستین بار، بنابر پیشنهاد شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی منطقه کردستان به کارگروه سوخت استان درمنطقه کردستان اجراشده است و این شیوه (فروش سوخت به روش مزایده) هم‌اکنون نیزدردیگر مناطق مرزی کشور اجرا می‌شود. نکته مهم درباره این است که مزایده فروش سوخت فقط منحصر به کارگزار و تعاونی مرزنشینان بومی استان است.

این روش فروش سوخت چه نفعی برای مرزنشینان دارد؟

حسن انجام این کاراین است که درآمد حاصل از فروش سوخت به روش مزایده به تعاونی مرزنشیان، به حساب مرزنشینان واریز می‌شود بطوری که درمزایده اخیر، ۸۰میلیون لیترفرآورده نفتی به تعاونی مرز نشینان تحویل و تعاونی مرزنشینان نیزسودحاصل ازفروش آن را (یک میلیون و ۱۱۸هزارتومان برای هر خانوارساکن در شعاع ۲۰ کیلومتری مرزکردستان عراق) از طریق بانک عامل به حساب ۱۸هزار و ۱۰۳ خانوارواریز کرده است.این روال که ضمن کاهش چشمگیرقاچاق سوخت وافزایش امنیت نوار مرزی، به معیشت مرزنشیان نیزکمک کرده است، باشدت وحدت بیشتری ادامه خواهد یافت.

همکاری شما بادیگرسازمان‌ها و متولیان مبارزه باقاچاق سوخت چگونه است؟

بدون تردید مبارزه با چنین پدیده‌ای نیازمند همکاری سازمان‌ها و دستگاه‌های متولی است.شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی اگرچه مسوولیت مستقیمی درمبازره با قاچاق سوخت ندارد اما به لحاظ وظیفه ذاتی خود با دستگاه‌ها وسازمان‌های متولی، تعامل وهماهنگی خوبی دارد. انجام گشت‌های مشترک باهماهنگی دستگاه‌های ذیربط و کمیسیون مبارزه باقاچاق، موجب شده است فعالیت خاطیان درمنطقه به کمترین ممکن برسد ودرسایه این همکاری‌ها شرایط خوبی درحوزه پیشگیری از قاچاق سوخت برقرار شده است.

به تازگی یکسان‌سازی قیمت سوخت راباهدف پیشگیری از قاچاق سوخت پیاده‌سازی کرده‌اید، فرآیند این کار چگونه است؟

کردستان، کرمانشاه، میاندوآب و ارومیه، مناطقی هستند که با کشور عراق مرز مشترک دارند وازآنجا که وجود نرخ‌های مختلف فروش مرزی در پایانه‌های مرزی و بازارچه‌های مرزی آنها مشکلات عدیده‌ای را در داخل وخارج مرز ایجاد می‌کرد، یکسان سازی نرخ فروش مرزی به عنوان راهکاری برای حل این مشکل در نظر گرفته شد. بنابراین طرح، هرچهارمنطقه به دلیل همجواری بامرزعراق، فرآورده‌های نفتی را بانرخی یکسان (براساس اعلام و ابلاغ کارگروه نرخ فروش مرزی) عرضه خواهند کردواین راهکار می‌تواند درکاهش تحلفات احتمالی و قاچاق سوخت تاثیر بسزایی داشته باشد.

پیشنهاد دیگری هم برای کاهش قاچاق سوخت و تخلفات ناشی از آن دارید؟

درکنار فعالیت‌هایی که هم اکنون انجام می‌شود پیشنهاد دیگری نیز وجود دارد که می‌تواند به سلامت هرچه بیشتر چرخه توزیع و کاهش تخلفات دراین کمک بسزایی کند وغیرفعال کردن کارت سوخت کامیون‌های ایرانی خروجی از مرز و فعال کردن آنها پس از بازگشت به کشور است.این مهم مانع ازآن می‌شود که کارت سوخت وسیله نقلیه مزبور را فرد دیگری استفاده کند. افزایش میزان صادرات مرزی نیز می‌تواند عامل و راهکاری دیگری باشد که علاوه برافزایش انگیزه درکارگزاران وتعاونی مرزنشینان، سد راهی برای قاچاق سوخت باشد. یک پیشنهاد دیگر هم هست و آن اینکه در صورت صلاحدید تمهیدی در نظر گرفته شود که بتوان به نیازسوخت شهروند آن سوی مرز، درحد متعارف و با نرخ شناور مرزی پاسخ داد.این مهم می‌تواند درپیشگیری از قاچاق سوخت موثر باشد که البته نیازمند سازکار دقیقی است. پیشنهاد آخرهم این است که بتوان درآن سوی مرز ایران و درخاک عراق، جایگاهی داشت و سوخت را با نرخ شناورمرزی، به کامیون‌های ترانزیت وترانشیب عرضه کرد.این پیشنهادها نیازمند بررسی درمدیریت بازرگانی و تامین و توزیع شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی است که در صورت صلاحدید جهت بررسی بیشتر و تصمیم‌گیری به ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز انتقال داده می‌شود.

اجازه دهید برگردیم به موضوع تامین سوخت وتوزیع آن درمنطقه کردستان.دراین باره چه توضیحی دارید؟

بنزین، نفت سفید، نفت کوره، نفت گاز، ( LPG) گازمایع، فرآورده‌هایی هستند که دراین منطقه توزیع می‌شود. وجود ۲۳۰ دستگاه نفتکش جاده پیما و بهره‌گیری ازاین ناوگان موجب شده است تا ۷۰درصد انواع فرآورده‌های نفتی ازاین طریق وبقیه تامین سوخت نیزبه وسیله خطوط لوله موجود متصل به انبارهای نفت انجام شود. منطقه کردستان با بهره‌گیری ازناوگان جاده پیما وخطوط لوله موجود خود، سوخت مورد نیازبرای ذخیره سازی را ازمناطقی چون خوزستان، اراک، همدان، کرمانشاه و در برخی مواقع آذربایجان غربی، خاصه میاندوآب، دریافت وبا استفاده ازاین ظرفیت‌ها، روزانه مقادیرقابل توجهی از انواع فرآورده نفتی را توزیع می‌کند.

سوخت‌رسانی در پایانه‌های مرزی چگونه انجام می‌شود؟

درمرزباشماق مریوان که نقطه صفر مرزی است سه جایگاه عرضه سوخت که دوباب سیاراست و در مرز سیرانبند نیزیک جایگاه ثابت فعالیت می‌کنند تاسوخت مورد نیازکامیون‌های عبوری (ترانزیت) و ترانشیب ازاین مرزها را به قیمت مصوب تعیین شده ازسوی شورای نرخ گذاری استان کردستان عرضه کنند.

منظور از ترانشیب چیست؟

منظورکامیون‌هایی است که وارد خاک ایران نمی‌شوند اماامکان سوختگیری برای آنها درمرز با نرخ مصوب اعلامی ازسوی کارگروه سوخت استان فراهم شده است.این کامیون‌ها پشت به پشت کامیون‌های ایرانی می‌ایستند وبارکامیون ایرانی را درمرز تخلیه و به سوی (عراق) حمل می‌کنند. سوخت‌رسانی به کامیون‌های ترازیت و ترانشیب به شیوه‌هایی همچون باک پر (فول باک) و دیپ‌زنی دیجیتال (اندازه‌گیری سوخت موجود درباک بادستگاه) انجام می‌شود. دراین روش‌ها، قیمت سوخت با توجه به درنظر گرفتن قیمت آن در سوی دیگرمرز، بنابراعلام شورای نرخ گذاری سوخت استان، محاسبه، دریافت و به خزانه دولت واریز می‌شود. این روش‌های عرضه سوخت موجب شده است تاازقاچاق فرآورده‌های نفتی درپایانه‌های مرزی استان کردستان به نحو مطلوبی پیشگیری شود.

از محل فروش سوخت در پایانه‌های مرزی، چه مبلغی به خزانه دولت واریز شده است؟

به گواه آمار، دردوسال گذشته، (ازابتدای سال۱۳۹۵تاکنون) ۲۹۲میلیارد تومان وجه دریافتی ازمحل فروش سوخت درپایانه‌های مرزی باشماق مریوان و سیران بند بانه، به خزانه دولت واریز شده است.

استان کردستان به لحاظ کشاورزی به ویژه کاشت گندم وتوت فرنگی زبانزد است، سوخت عدوات کشاورزی برای جلوگیری ازمصرف غیر واقعی آن چگونه تامین می‌شود؟

مصرف سوخت واقعی دراین حوزه نیز یکی دیگرازمواردی است که مورد توجه قرار دارد.توجه ازآن جهت که سوخت درچرخه واقعی خود قرار گیرد و ازقاچاق آن جلوگیری شود.برای آن کار نیز راهکاری در نظر گرفته شده و آن تخصیص سوخت به عدوات کشاورزی براساس سطح زمین زیرکشت است. جهاد کشاورزی استان مکلف است مقدارسوخت موردنیازبخش کشاورزی را براساس فرمول یادشده به شرکت ملی پخش اعلام کند تاسهمیه سوخت عدوات کشاورزی بنابردرخواست وزارت جهاد کشاورزی تخصیص داده شود. این مهم موجب شده است مصرف سوخت دربخش کشاورزی نیز واقعی باشد و ازعرضه خارج ازشبکه رسمی توزیع جلوگیری شود. آمارها نشان می‌دهد درنیمه نخست امسال نه افزایش مصرفی درحوزه تخصیص سوخت به بخش کشاورزی ایجاد شده ونه کاهش مصرفی؛ به عبارتی مصرف سوخت واقعی وبراساس سطح زمین زیرکشت انجام شده است. تجربه توزیع نفت سفید به روش الکترونیکی (ای تی ام) را داشته ایم و موفق هم بوده است بطوری که هم اکنون بیش از ۲۳ هزارمشترک سهمیه نفت سفید خود را ازاین طریق طریق دریافت می‌کنند. هم اکنون نیزبه دنبال آن هستیم که این تجربه موفق (توزیع الکترونیکی نفت گاز) رابه عنوان نخستین منطقه درحوزه تخصیص سوخت به عدوات کشاورزی پیاده کنیم.

صحبت ازنفت سفید و توزیع آن شد. ورود به نیمه دوم سال وسرد شدن تدریجی هوا، اهمیت این فرآورده رابه ویژه درمناطق سخت گذر و کوهستانی وبعضا فاقد گاز دوچندان می‌سازد. دراین باره چه اقدام‌هایی انجام شده است تامردم فصول سرد سال را بدون مشکل سپری کنند؟

پیش‌تر نیزاشاره شد که استان کردستان درانتهای شبکه خطوط انتقال گاز قرار دارد واین موضوع می‌طلبد تا تمهیداتی قبل از آغاز فصل سرما در نظر گرفته شود. با توجه به کوهستانی بودن منطقه کردستان و سخت گذر بودن جاده‌های مواصلاتی آن به ویژه درفصل زمستان، تلاش می‌شود توزیع نفت سفید ازطریق فروشندگی‌های روستایی مستقردرمناطق مرتفع وکوهستانی، پیش ازشروع دوره سرما انجام شود. بیش از۶۰ نازل سیار آماده به کاراست تا درصورت ضرورت (افت فشار یا قطع احتمالی گاز) روی تانکرهای سیارنصب وازآنها برای توزیع نفت سفید استفاده شود. درمجموع باید بگویم هیچ نگرانی ازاین بابت وجود ندارد چون پیش از شروع دوره سرما، ذخیره‌سازی مناسبی دراین حوزه انجام می‌شود.

ارایه خدمات مطلوب درجایگاه‌های عرضه سوخت نیز یکی ازمطالبات مهم شهروندان است. برای پاسخ گویی به این مهم چه کرده اید؟

مجاری عرضه بنزین، حکم ویترینی رادارند که باید چیدمانی زیبا داشته باشند؛ درعین حال مراجعان به آن نیز باید شاهد برخوردی مطلوب و سوخت‌رسانی ایمن در آن باشند. برای ارزیابی یک جایگاه عرضه سوخت، شاخص‌هایی دربخش‌های مختلف ازجمله ایمنی، سلامت تجهیزات، نصب دوربین مدار‌بسته، نماسازی، محوطه سازی، برخورد مطلوب کارکنان بامراجعان به جایگاه و... درنظرگرفته می‌شود وبرهمین اساس بازدید ازآنها نیزدرمقاطع زمانی مختلف به وسیله گروه‌های بازرسی انجام می‌شود. شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ضمن تامین به موقع سوخت مورد نیازجایگاه‌ها برای عرضه به مردم، پایش دقیق ومستمر آنها را نیزبا جدیت پیگیری می‌کند تا ازهرگونه تخلف احتمالی جلوگیری شود.

طبیعت زیبای کردستان وجاذبه‌های توریستی آن، همچنین وجود بازارچه‌های مرزی مثل بانه ومریوان، سوخت‌رسانی رابه ویژه درموسمی مانند تعطیلات نوروز وتابستان متفاوت می‌سازد، تامین و توزیع سوخت در چنین موسمی راچگونه مدیریت می‌کنید؟

به نکته خوبی اشاره کردید. استان کردستان جاذبه‌های گردشگری زیبایی دارد مانند تفرجگاه « آببدر» در شهرستان سنندج، « خانه کرد» درهمین شهرستان، دریاچه« زریوار» درشهرستان مریوان و رودخانه‌هایی که در نقاط مختلف این استان جاری هستند.همچنین بازارچه‌های مرزی بانه و مریوان که قطب‌های اقتصادی استان کردستان به شمار می‌آیند.این‌ها و ده‌ها جاذبه طبیعی دیگرگردشگران عاشق طبیعت رابه این استان می‌کشاند.بنابراین، کردستان رامی توان منطقه‌ای توریست پذیر دانست که تامین سوخت از این منظر نیزدرآن مهم است. پیش‌تر نیز اشاره شد تامین و توزیع سوخت در چنین استانی باچنین ویژگی‌هایی، برنامه‌ریزی دقیق و تلاشی منسجم را می‌طلبد، این برنامه‌ریزی بنابه تجربه وتلاش مجموعه همکاران نه تنها درموسمی مانند نوروز و تابستان بلکه درتمام ایام سال انجام می‌شود تامسافرانی که به این دیار سفرمی کنند، دغدغه‌ای برای تامین سوخت خود نداشته باشند. این برنامه‌ریزی درحوزه سوخت‌رسانی هوایی نیزانجام می‌شود تا مسافرانی که با هواپیما به استان کردستان سفر می‌کنند، مشکلی از این بابت نداشته باشند.

در آخر نکته دیگری هم هست که بخواهید به آن اشاره کنید؟

مطلب خاصی نیست جز اینکه همه فعالیت‌هایی که به آنها اشاره شد تنها با یک حمیت گروهی امکان پذیر است. فعالیت‌هایی که روز و شب یا تعطیل و غیرتعطیل نمی‌شناسد و یک روحیه همدلی و بسیجی را می‌طلبد که خوشبختانه درشرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی منطقه کردستان همچون دیگر مناطق حاکم است.

استان کردستان جاذبه‌های گردشگری زیبایی دارد مانند تفرجگاه « آببدر» در شهرستان سنندج، « خانه کرد» درهمین شهرستان، دریاچه« زریوار» درشهرستان مریوان و رودخانه‌هایی که در نقاط مختلف این استان جاری هستند.همچنین بازارچه‌های مرزی بانه و مریوان که قطب‌های اقتصادی استان کردستان به شمار می‌آیند.این‌ها و ده‌ها جاذبه طبیعی دیگرگردشگران عاشق طبیعت رابه این استان می‌کشاند.بنابراین، کردستان رامی توان منطقه‌ای توریست پذیر دانست که تامین سوخت از این منظر نیزدرآن مهم است.تامین و توزیع سوخت در چنین استانی باچنین ویژگی‌هایی، برنامه‌ریزی دقیق و تلاشی منسجم را می‌طلبد، این برنامه‌ریزی بنابه تجربه وتلاش مجموعه همکاران نه تنها درموسمی مانند نوروز و تابستان بلکه درتمام ایام سال انجام می‌شود تامسافرانی که به این دیار سفرمی کنند، دغدغه‌ای برای تامین سوخت خود نداشته باشند. این برنامه‌ریزی درحوزه سوخت‌رسانی هوایی نیزانجام می‌شود تا مسافرانی که با هواپیما به استان کردستان سفر می‌کنند، مشکلی از این بابت نداشته باشند.

فرید سماواتی