نقش‌آفرینی گروه‌های سیاسی در موج توییتری استعفای ظریف (+گراف)

عصر ایران؛مرضیه حدادی*- بررسی گراف ارتباطی و توییت‌های منتشر شده در ساعات اولیه انتشار خبر استعفای ظریف نشان دهنده واکنش گسترده گروه‌های مختلف سیاسی به این موضوع است. کاربرانی که می‌توان آنها را در سه دسته نزدیک به اصول‌گرا، اصلاح‌طلب یا مخالفین جمهوری اسلامی طبقه‌بندی و تحلیل نمود.

حوالی ساعت ۱۱:۲۵ دوشنبه شب خبر استعفای محمدجوادظریف در قالب پستی اینستاگرامی، کاربران شبکه‌های اجتماعی را به تعجب واداشت.

در این پست ظریف در اینستاگرام خود نوشت:

«با عرض تبریک به مناسبت میلاد خجسته حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها، روز مادر و روز زن، از بزرگواری مردم عزیز و دلاور ایران و مسئولین محترم در 67 ماه گذشته بسیار سپاسگزارم . از ناتوانی برای ادامه خدمت و تمام کاستی‌ها و کوتاهی‌ها در دوران خدمت صمیمانه پوزش می‌خواهم. شاد و سربلند باشید.»

در کمتر از ۱۲ساعت از اعلام اینستاگرامی استعفای وزیر امورخارجه کشور، کاربران فضای مجازی در بسترهای اینستاگرام، تلگرام و توییتر واکنش های مختلفی به این خبر داشته‌اند. تا آنجا که صرفا پست اینستاگرامی اعلام استعفا تا کنون بیش از ۱۶۰ هزار لایک و ۱۲۰ هزار کامنت دریافت نموده است.

این اقدام محمدجواد ظریف در توییتر نیز اظهارنظرهای مختلفی را پیش رو داشته است. طی 10ساعت نخست انتشار این موضوع از این خبر، بالغ بر ۱۵٬۴۰۰ کاربر در توییتر به اظهارنظر در این باره پرداخته‌اند.

بازنشر(ریتوییت) پست‌ها در توییتر و بازنشر(فوروراد) پست ها در تلگرام می تواند یکی از موارد ارزش دهی به یک پست و یا اظهارنظر از طرف دیگر کاربران باشد.

در بستر توییتر نیز اغلب کاربران یک طیف و یا جریان خاص و یا کاربران با رویکردهای نزدیک به هم به بازنشر پست در توییتر می پردازند. این کار می تواند ارزش و وزن یک پست را بیشتر کند و بعبارتی نفوذپذیری یک پست در بین دیگرپست ها را افزونی بخشد و در نهایت موجب بهتر دیده شدن آن مطلب شود. از این رو برای بررسی جریان‌ها و گروه‌های موثر در موج توییتری #استعفای_ظریف به بررسی پست‌های بازنشرشده کاربران توییتر طی ساعات نخست انتشار خبر استعفا پرداخته‌ایم.

با این کار می توانیم به این سوال پاسخ دهیم که چه جریان ها و یا رویکردهای فکری در توییتر درباره موضوع استعفای محمدجواد ظریف به اظهار نظر پرداخته‌اند. همچنین حجم فعالیت گروه‌ها و میزان پیچیدگی روابط نیز با دقت در گراف‌ها قابل بررسی است.

گراف زیر با بررسی بیش از ۷۸٬۵۰۰ توییت منتشر شده در این موج در 10ساعت نخست اعلام خبر رسم شده است.

با دقت در این گراف سه جریان فکری که نسبت به این رویداد در توییتر به فعالیت پرداخته اند به خوبی دیده می‌شوند.

نودها (گره‌ها) این گراف کاربرانی هستند که در این رویداد به فعالیت پرداخته و به تولیدپست و یا بازنشرآن پرداخته‌اند. بزرگ و کوچکی نودها نیز نشان دهنده‌ی استقبال دیگر کاربران توییتر از پست های این کاربران است. یال‌های گراف نیز نشان دهنده ارتباط کاربران با یکدیگر از طریق ریتوییت (بازنشر) است.

نودهای فعال هر جریان فکری نیز با رنگ های مجزا از یکدیگر جدا شده اند. دسته اول شامل نودهای بزرگ رنگ قرمز که در بالای گراف جای گرفته اند، مخالفین جمهوری اسلامی هستند.

دسته‌ای که تقریبا در وسط گراف قرار دارند و نودهای فعال آنها با رنگ سبز نشان داده شده است، کاربران اصلاح‌طلب حامی میرحسین موسوی است. دسته سوم قسمت پایین گراف قرار دارد که نودهای فعال آن با رنگ آبی مشخص است، شامل کاربران متمایل به جریان اصولگرا و نیز کاربران ارزشی است.

برای خوانش بهتر گراف، اسامی کاربرانی که نسبت به دیگر کاربران وزن بالاترین داشته‌اند را نمایان کردیم.

کاربرانی که بیشترین بازنشر از پست یا پست های آنها شده است با نود بزرگتری دیده می شوند.

صفحه «اسرائیل به فارسی» و کاربرانی مانند «عجیب زاده»، «شلدون»، «صدف بانو»، «تناسلی» و... که از کاربران هم‌سو با مخالفین کشور شناخته می‌شوند.

در بین کاربرانی که همسو با جمهوری اسلامی هستند، «علی علیزاده»، «آسیدپویان»، «فریدابراهیمی» از کاربران نزدیک به اصولگرایان و «امیرتنها» و «حسین رزاق» از کاربران نزدیک به اصلاح‌طلبان دیده می‌شوند.

نکته بعدی نهفته در گراف، ارتباط بین جریانی است. به این معنا که نقطه عطف این سه جریان، چه کاربرانی می توانند باشند.

صفحه توییتری «بی بی سی فارسی» را می توان یکی از نقاط عطف کاربران سلطنت طلب و کاربران اصلاح‌طلب (در حد نقطه میانی نقاط قرمز و سبز) نام برد. صفحه «حسین دهباشی» نیز در بین جریان ارزشی و جریان اصلاح‌طلب (در میانه نقاط سبز و آبی) واقع شده است.

همچنین با نگاهی گذرا به گراف می‌توان به میزان فعالیت و نیز وحدت بین کاربران در جریان‌های مختلف پی‌برد.

برای نمونه همانطور که دیده می‌شود کاربران نزدیک‌تر به گره سبز (اصلاح‌طلبان) تعداد بیشتر و البته با پراکند‌گی بیشتر هستند که نشان از ریتوییت‌های غیرمتمرکز در میان کاربران این گروه است.

گروه کاربران مخالف جمهوری اسلامی نیز ریتوییت‌های زیادی از اکانت‌های مختلف داشته‌اند و بخش بالایی نمودار نیز به همین دلیل متراکم‌تر از سایر بخش‌ها است. در این گروه نیز چند وزنه سنگین با ریتوییت زیاد دیده می‌شود که البته بسیاری از ریتوییت کنندگان صرفا به ریتوییت آن اکانت پرداخته‌اند (به دسته‌نقاط بنفش متصل به نودهای بزرگ دقت کنید که نشان از صرفا یک ریتوییت از کاربر مورد نظر دارند).

این نمودار همچنین نشانگر فعالیت منسجم‌تری از اصولگراها است. تبدیل شدن علی علیزاده به سنگین‌ترین نود گراف فوق ناشی از همین حرکت متحد برای ریتوییت این کاربر بوده است.

***

داده‌های این گزارش از پایش بیش از ۱٬۵ میلیون کاربر فارسی زبان در سامانه فضای مجازی شرکت لایف وب (Lifeweb.ir) حاصل شده است.

لایف و

کارشناس تحلیل شبکه‌های اجتماعی