روستای لرد بهشتی گمشده

روستای لرد در ۲۷ کیلومتری شهر کلور مرکز بخش شاهرود واقع شده‌است. راه اصلی این روستا ازمسیر شاهرود به طول ۶۵ کیلومتر و راه فرعی از مسیر روستای بفراجرد به طول ۳۲ کیلومتر با شهر خلخال، مرکز شهرستان خلخال فاصله دارد. این روستا از شمال به روستای میان رودان و از جنوب به روستای کرنق و از مشرق به کلور و روستای درو جنوب شرقی به روستای کرین و از مغرب به کوه سر به فلک کشیدهٔ آق داغ متصل است.

این روستا بزرگترین روستای شهرستان خلخال می‌باشد و در حال حاضر دارای ۹۲۶ خانوار و نزدیک به ۴۰۰۰ نفر جمعیت ثابت است و با توجه به مهاجرت فصلی تعدادی از اهالی آن به شهرهای گیلان که در فصول بهار و تابستان برای کاشت و داشت و برداشت محصولات کشاورزی به روستا برمی گردند و خانه و لوازم زندگیشان همچنان در روستا دایر و پابرجاست، جمعیتش به حدود ۵۰۰۰ هزار نفر می‌رسد.

در مورد پیشینه ی تاریخی این روستا اطلاعات کافی و دقیق وجود ندارد امّا وجود قبرستانی به نام ( گبره قبرسان ) به معنی گورستان گبرها ، در فاصله دو کیلومتری این روستا بر قدمت چند هزار ساله ی آن دلالت دارد. همچنین وجود کوهی به نام (قلعه گردن ) در قسمت شمالی روستا گویای وجود یک قلعه دفاعی در زمان های گذشته می باشد اما در حال حاضر هیچ اثری از وجود قلعه به چشم نمی خورد. سالمندان این روستا نقل می کنند که عده ای از اهالی لرد در زمان های نه چندان دور در دو محل خوش آب و هوا به نام ( دینار دول و طالشه دره ) که فعلاً جزو مراتع این روستا می باشند ، سکونت داشته اند و تدریجاً به دلیل عدم وجود امنیت به مکان فعلی روستا نقل مکان کرده اند . آثار آبادانی قابل توجهی از این دو آبادی باقی نمانده است و در اثر مرور زمان و عوامل طبیعی همه ی آثار آن ها از بین رفته است . در تایید این مطلب می توان به اسناد ملکی ثبتی مربوط به اراضی نسقی این مناطق تحت عنوان( قریه ی دینار دول و قریه ی طالشه درق ) از توابع لرد اشاره کرد . در بعضی از نقشه ها نیز این دو محل تحت عنوان ( آبادی خالی از سکنه ) نام برده شده است .

معرفی روستای لرد از نگاه استاد جواد معراجی
زالزالک قرمز ، تمشک ، زرشک ، گل سرخ و نسترن ( گلیک ) از دیگر گونه های درختی می باشند که کم و بیش به صورت خودرو در مزارع می رویند . محصولات جالیزی از جمله انواع سبزی ها ، صیفی جات هم کمابیش در بستان سراها کشت می شود .ضمناً انواع گیاهان دارویی به صورت خودرو در علفزاران می روید که از مهمترین آن ها می توان به کاسنی ، ثعلب ، شیرین بیان ، کاکوتی ، بابونه ، گزنه ، نعناع ، پونه ، زیره ، پنیرک ، ختمی ،گلپر ، بنفشه کوهی ، ترشک ، بید مشک ، پیاز کوهی ، سیر کوهی ، ریواس و قارچ … اشاره کرد.

انواع گونه های جانوری در این منطقه وجود دارد . عده ای از مردم هنوز هم در حد محدود و معدود به پرورش حیوانات اهلی مثل گاو و گوسفند و بز و و مرغ و خروس و اردک و بوقلمون و غاز و زنبور عسل اقدام می کنند که از فروش فرآورده های آن از قبیل ( شیر ، ماست ، کره ، پنیر ، دوغ ، لور ، شور ، کشک ، پوست ، گوشت ، پشم ، تخم مرغ و عسل ) بخشی از هزینه های زندگی خود را تأمین می کنند.

تعدادی اسب و استر ( قاطر ) و الاغ و سگ و گربه هم در روستا وجود دارد . از گونه های جانوران وحشی نیز می توان به بزکوهی ، گرگ ، روباه ، خرگوش ، خرس ، گراز ، خوک ، ندرتاً پلنگ ، سمور ، سنجاب ، راسو ،موش خانگی و موش صحرایی انواع پرندگان مثل کبک ، بلبل ، انواع کلاغ ، زاغ ، جوجه تیغی ، سار ، گنجشک ، بلدرچین ، مرغ کوهی ، چلچله ، دارکوب ، کبوتر ، عقاب ، جغد ، شانه بسر ، پرستو ، قرقی و فاخته ، یا کریم ، دم جنبانک و … و از خزندگان و حشرات مثل مار ، عقرب ، لاک پشت ، سوسمار ، مارمولک ، کرم خاکی ، قورباغه ، آفتاب پرست ، انواع زنبور ، مگس ، کژدم ، ملخ ، مورچه ، گوش خزک ، کنه ، زالو ، پشه ، انواع پروانه ، خرچنگ ، کفشدوزک ، سوسک ، سرگین گردان ، کک ، شپش ، ساس ، جیرجیرک ، خرمگس ، هزار پا و … اشاره نمود.

مراتع و مزارع معروف آن عبارتند از : « دینار دول ، طالشَه دَرَه ، قلعَه گردن ، موزگا ، خرزان ، قره غن ، ازنو ، یوسورد ، قره بلاغ ، ورگه دره ،کَلَمان ، جاجخلی ، درَه باغ ، کُخُلان بر ، قرّه خانی ، گگه دول ، سیله سان ، نوئه درَه ، چشمه دره ، شخان زمی ، کشکانه سر ، رُباران باغ ، تنبله کو ، قُرُق ، قبله سِگ ، آق داغ ، جنگی ، حاج ارخی ، جبران ، خُرمایی ، ننه باغ ، خانان باغ ، گبرَه قبرسان ، صلوات خانه ، لردَه گیروَه ، وَیا ، الوئه باغ ، بَدیم ، سیبیه خانی و … » .

دو رودخانه ی « پیلَّه رُبار» به معنی رودخانه ی بزرگ و« ویلّییَه رُبار » به معنی رودخانه ی کوچک در این روستا جاری می باشند. «پیلَّه رُبار» در شمال روستا و در منطقه ی خوش آب و هوای طالشَه درَه از به هم پیوستن دو رودخانه که یکی از کوه های روستای میان رودان و دیگری از کوه های روستای بفراجرد و دامنه های آق داغ سرچشمه می گیرد ، تشکیل شده و در اطراف مسیر خود مزارع و باغات را سیراب می کند و « ویلّییَه رُبار » هم که از مغرب روستا در محلّی به نام چشمَه درَه سرچشمه می گیرد و پس از سیراب کردن باغات از وسط روستا گذشته و در قسمت جنوبی روستا به «پیلَّه رُبار» پیوسته و پس از عبور از روستاهای کرنق و برندق در خورش رستم به رودخانه ی « قزل اوزن » ملحق و سپس از طریق سفید رود به دریای خزر می ریزد .

حقّ مطلب را درشرح و توصیف آب خنک و زلال وگوارای سه چشمه ی پر آب معروف و شگفت انگیز « چشمه دَره و قره بلاغ در نزدیکی روستای لرد » و « سیبیَه خانی در دامنه های کوه مرتفع و معروف آق داغ در نزدیکی روستای کرنق » با آبشار بسیار زیبا و دلفریبش با قلم نمی توان ادا کرد ، بلکه باید با چشم سر دید و با چشم دل عظمت جهان آفرینش را مشاهده کرد و با سراپای وجود در پیشگاه خالق بی چون و ذیجود به خاک افتاد و سجده ی شکر به جای آورد .
این روستا از چند محلّه ی قدیم و جدید تشکیل شده است که عبارتنداز : زِینَه کوچَه ، کُردان کوچَه ، جیرین کوچَه ، مَچِته پَران ، تازه آواد ، خان باغ ، چَسون کوچَه ، حاجی آباد ، وَیا ، کشکانَه سر و اَ لوئَه باغ .

از آثار تاریخی این روستا می توان به بقعه امامزاده محمد اشاره کرد که مورد احترام خاص اهالی می باشد . این بقعه در وسط روستا همچون نگینی می درخشد و چشمان دلشیفتگانش را به سوی خود جلب می کند . در مورد شجره نامه ی این امامزاده تحقیق جدی صورت نگرفته است. این بقعه تا سال ۱۳۵۰ با بنای خشتی و طاق آجری که گنبدش با کاشی های فیروزه ای رنگ ساخته شده بود ، شکل تاریخی خود را حفظ کرده بود که متاسفانه در اثر بی توجهی مسولین وقت ، این گنبد زیبای تاریخی تخریب شد و به احتمال قوی به بهانه ی مرمت پشت بام ، تمام کاشیهای ارزشمندش مورد سوء استفاده عده ای سودجو قرار گرفت و به شکل شیروانی در آمد . البته این بقعه ی متبرکه در سالهای اخیر به همت شورای اسلامی و مردم متدین این روستا ، باز سازی گردید و با مرمّت اساسی و نصب گنبد طلایی رنگ و توسعه ی محوطه و نرده کشی آن جلوه ی خاصی پیدا کرده است.

از دیگر اماکن زیارتی و اعتقادی این روستا می توان به وجود ( یک پیر و یک چله خانه ) اشاره نمود که مورد احترام مردم می باشند و هرکس نذر و نیازی داشته باشد ، غذایی تهیه می نماید و در این اماکن مقدس به عنوان تبرک بین مردم توزیع می کند.
این روستا دارای دو مسجد است . مسجد بزرگی به نام مسجد جامع که قدمت دیرینه ای دارد و بارها به خاطر توسعه مورد بازسازی قرار گرفته است . این مسجد در مرکز روستا و در جوار امامزاده قرار گرفته است و مسجد دیگری در ضلع غربی روستا به نام مسجد سید احمد معراجی قرار دارد که بعد از پیروزی انقلاب اسلامی با همّت و خودیاری مردم بنا شده است . اداره ی این مساجد و برگزاری مراسم مذهبی بوسیله ی هیات امنا و روحانی محل و شرکت چشمگیر اهالی از جمله جوانان مومن انجام می گیرد.

در این روستا دو قبرستان متروکه وجود دارد و قبرستانی که فعلاً مورد استفاد قرار می گیرد در ضلع شمالی روستا واقع شده است . این محل در سال ۱۳۵۷ توسط یکی از خیّرین به نام مرحوم حاج مظفر محمدی وقف گردید و از همان سال اموات در این مکان دفن می شوند.

مردم این روستا مسلمان و پیرو مذهب شیعه می باشند . قابل ذکر است که مردم این روستا اعم از زن و مرد بسیار پرتلاش ، سختکوش و زحمتکش و خستگی ناپذیر می باشند و بیکاری را مایه ی ننگ و عار می دانند و کار کردن را مایه ی افتخار و خیر و برکت می شمارند. به لحاظ فرهنگی مردم هنوز شیوه سنتی خود را مخصوصاً در لباس پوشیدن حفظ نموده اند. مهمان نوازی و مهربانی و احترام به بزرگترها از ویژگی های بارز مردم لرد می باشد.
مردم آن به گویش ( تاتی ) که گونه ای از زبان باستانی ایران می یاشد ، صحبت می کنند. یاد آور می گردد که مجموعه لغات این گویش به نگارش نگارنده تحت عنوان « فرهنگ موضوعی تاتی به فارسی » در ۳۰۴ صفحه توسط انتشارات بلور رشت در سال ۱۳۸۸ به زیور چاپ آراسته و منتشر شد.

سابقاً یک حمام عمومی در این روستا وجود داشت که آتشدان آن با هیزم و بعدها با نفت سیاه روشن می شد و آب را گرم می کرد و دارای چهار دوش و یک خزانه عمومی و چند سکو برای نشستن و یک رخت کن بود . این حمام به صورت یک روز در میان و به طور نوبتی ( یک روز مردانه ، یک روز زنانه ) مورد استفاده قرار می گرفت. این حمام تا سال ۱۳۶۰ دایر بود . اما با توجه به افزایش جمعیت جوابگوی نیاز مردم نبود ، کم کم رو به ویرانی گذاشت و بعد از انقلاب اسلامی نیز یک باب حمام عمومی با شیوه ی جدید بهداشتی در نقطه ی دیگری از روستا دایر شد که چندین سال مورد استفاده قرار گرفت ولی با توجه به لوله کشی آب آشامیدنی به خانه ها ، کم کم ساختن حمام شخصی در خانه ها مورد توجه قرار گرفت و از رونق کار حمام عمومی کاسته شد که نهایتاً به تعطیلی آن منجر شد، فعلاً بلا استفاده مانده است.

قبل از انقلاب یک کارگاه آهنگری با کوره ی مخصوص در روستا دایر بود که استاد آهنگر به ساختن لوازم زندگی از جمله داس و تبر و بیلچه و انبر دست و … مشغول بود .این کارگاه نیز تعطیل شد. چند رویگر نیز در روستا مشغول کار بودند و به ساخت و یا تعمیر چراغ و بخاری و … اقدام می کردند . سکه های نقره یا نیکلی را که زنان و دختران به عنوان زیورآلات در حاشیه ی جلیقه یا عرقچین خود می دوختند و یا به همراه مهره های زینتی به رشته می کشیدند و به گردن می آویختند، توسط همین رویگران ( گوشه یا دسته ) زده می شد.

در سابق در هر خانه ای یک تنور هم نصب می شد و زنان نان مورد نیاز افراد خانواده را خود تهیه می کردند ولی حالا که کشت گندم در روستا از رونق افتاده است ، آن تنورها نیز بر چیده شد و جایش را به پنج باب نانوایی عمومی داده است .
اولین بار در سال ۱۳۴۵ بود که ماشین وارد عرصه ی زندگی مردم این روستا شد. آن هم ماشین پرقدرت روسی که از یک جاده دست ساز پر سنگلاخ بسیار خطرناک برای کشیدن کنده های درختان گردو که از پدر بزرگ ها به یادگار مانده بود ، صدای غرش موتور و بوق مهیبش در آسمان آرام روستا پیچید و اولین آثار تخریبی زندگی ماشینی رقم خورد. آن زمان روستا به وسیله کدخدا اداره می شد که کم کم انجمن ده و سپس خانه انصاف نیز برای رتق و فتق امور روستا به کمک کدخدا آمدند. مردم سعی می کردند اختلافات خودشان را بصورت کدخدامنشی حل و فصل کنند و کمتر دیده می شد که کسی به عنوان شاکی به پاسگاه ژاندارمری که در کلور مستقر بود ، برود و اظهار شکایت کند. مردم در انجام کارها از جمله در ساخت و ساز خانه یا برداشت محصول به یکدیگر بطور رایگان یاری می رساندند به این یاری رسانی افتخاری عمومی ( ایمجی ) می گفتند.
امور این روستا با همفکری دهیاری و اعضای شورای اسلامی و شورای حل اختلاف حل و فصل می شود. بعد از انقلاب وضع جاده ی روستا بهتر شد ، تا اینکه در چند سال اخیر آسفالت گردید اگرچه با توجه به افزایش جمعیت و افزایش وسایل نقلیه تا وضعیت مطلوب خیلی فاصله دارد. یک دستگاه دکل مخابراتی در وسط روستا نصب شده است و نمایندگی مخابرات و پست بانک در روستا دایر شده است . همه خانواده ها دارای تلفن ثابت می باشند. همه از نعمت ارزشمند برق استفاده می کنند . آب این روستا نیز زیر شبکه اداره آب و فاضلاب خلخال می باشد. .همچنین یک دستگاه دکل دریافت امواج ماهواره ای در ضلع جنوبی روستا نصب گردیده است که اهالی با استفاده از آن می توانند برنامه های تلویزیونی شبکه های مختلف سیمای جمهوری اسلامی را تماشا کنند.
یک درمانگاه نسبتاً مجهز در روستا دایر می باشد که با پنج نفر پرسنل اعم پزشک و پزشکیار و متصدی داروخانه و راننده ی آمبولانس و متصدی خدمات مسائل درمان مردم را به عهده دارند و دو خانه ی بهداشت هم برای رسیدگی به دیگر مسائل بهداشتی اهالی مشغول فعال می باشند. یک سالن ورزشی نسبتاً بزرگ چند منظوره در دست احداث است که به زودی مورد بهره برداری قرار خواهد گرفت.
برای تهیه ی مایحتاج اهالی مغازه ها و کارگاه های ثابت متعددی در این روستا وجود دارد با این حال اخیراً یک روز در هفته ، فروشندگان سیار با کالاهای متنوع از شهر ها و روستاهای اطراف به این روستا آمده و بازار روز تشکیل می دهند. این در حالی است که عده ای هم با وسیله ی نقلیه ی خود کالاها و خواروبار مورد نیازشان را از بازار شال و کلور و خلخال تهیه می کنند. چندین آرایشگاه و کارگاه خیاطی و کارگاه نجاری و چوب بری نیز نیاز های مردم را برطرف می کنند.

در سابق از اسب و استر و الاغ برای حمل بار و یا مسافرت استفاده می شد ولی امروزه اکثر اهالی وسیله ی نقلیه دارند و کار مسافرت و حمل و نقل کالا با استفاده از وسایل نقلیه مختلف موتوری از قبیل مینی بوس و سواری و کامیون و وانت و موتور سیکلت و دوچرخه صورت می گیرد . چند دستگاه تراکتور نیز وجود دارد که استفاده های گوناگونی از آن ها می شود . یک دستگاه ماشین نیز برای حمل زباله به خارج از روستا مورد استفاده قرار می گیرد. اخیراً یک دستگاه ماشین اتش نشانی در اختیار دهداری قرار گرفته است. در مجموع می توان گفت که با وجود محرومیت های مختلف ، مردم از رفاه نسبی خوبی برخوردارند.

علاقمندان به کتاب ، علاوه بر استفاده از کتابخانه های مدارس ، از کتابخانه عمومی مسجد نیز بهره می برند . البته وجود یک کتابخانه ی مجهز به سالن مطالعه و اتاق کامپیوتر از خواسته های ضروری جوانان است. طرح گاز رسانی به این روستا در دست بررسی است که همت والای مسولین را می طلبد که در این خصوص که جزو ضروری ترین نیازهای اهالی می باشد ، گامهای موثرتر ی بردارند. اجرای بموقع طرح سد خاکی هم که در دست مطالعه می باشد علاوه بر آن که بر رونق کشاورزی و دامداری این منطقه خواهد افزود ، سرسبزی و خرمی بیشتری طبیعت بکر و زیبا آن را مضاعف خواهد نمود.و پای گردشگران را به این تکه ی گمشده از بهشت باز خواهد کرد .

جاهای دیدنی روستای لرد

آق داغ ( کوه سفید ) یکی از کوه های زیبا و سر به فلک کشیده ی خلخال است که در بخش خورش رستم واقع شده است و ارتفاع قلّه ی آن ۳۳۰۳ متر از سطح دریا می باشد و چون ارتفاعات آن معمولاً در بیشتر ماههای سال پوشیده از برف است به این نام خوانده شده است . در کوهپایه و دامنه های سرسبز و خوش آب و هوای آن روستاهای زیادی قرار دارند .
چشمه های فراوانی در دامن آن می جوشند از جمله چشمه معروف « سیبیه خانی = چشمه سفید » در نزدیکی روستاهای لرد و کرنق که با آب فراوان و سرد و آبشار شیری رنگ خود ، جلوه ای خاص از طبیعت چشم نواز خدادادی را در معرض نمایش عاشقان طبیعت قرار داده است.

با تشکر از جناب آقای مهدی . ت بابت ارسال این مطلب .