آشنایی با ساز شمشال

همشهری آنلاین - محمد بلبلی: این ساز از سازهای چوپانی‌ست که قدمت بسیاری دارد، به طوری که می‌توان شمشال را مادر سازهای بادی نامید.

از شهرنشینی قوم کرد ۶ هزار سال می‌گذرد و به گفته هنرمندان این دیار شمشال قدیمی‌ترین ساز عجین با زندگی این قوم بوده است.

شمشال، ساختمانی بدوی و بسیار ساده‌ای دارد به شکل یک لوله به طول ۴۵ تا ۵۰ سانتیمتر و قطری به اندازه یک و نیم تا ۲ سانتیمتر با شش سوراخ روی ساز و یک سوراخ در پشت آن.

شمشال در گذشته از چوب، نی یا استخوان بال پرندگان بزرگ ساخته می‌شد، امروزه این ساز از برنج یا مسوار(آلیاژ مس و قلع) ساخته می‌شود.

پیش از این و در زمانی که شمشال از نی ساخته می‌شد برای استحکام بیشتر ساز شاخه‌ای از درخت آلبالو به اندازه و قطر حدودی نی آماده می‌کردند و سپس پوسته رویی شاخه آلبالو را کنده و با ظرافت به روی شمشال می‌چسباندند. این کار باعث زیبایی و همچنین طول عمر ساز می‌شد.

با شمشال مقام‌های موسیقی کردی اجرا می‌شود، این ساز همچنین در مراسم عروسی به همراه تنبک یا دایره و اجرای رقص کردی نیز کاربرد فراوانی دارد.

نحوه نواختن شمشال به این صورت است که ساز را به شکل مایل بر روی لب‌ها می‌گذارند و می‌دمند بر اثر برخورد هوا با لبه‌ شمشال صدایی زیبا تولید می‌شود که ترکیبی از صدای بم و زیر است.

از خصوصیات نوازندگی شمشال حالت نفس‌برگردان یا دمکش است. با این تکنیک می‌توان صدایی ممتد ایجاد کرد و هم‌زمان با نفس کشیدن از راه بینی هوا را در دهان برای هدایت به سمت شمشال ذخیره کرد.

از معروف‌ترین نوازندگان این ساز، می‌توان به قادر عبدالله‌زاده معروف به «قاله مه‌ره» اشاره کرد.