سعدی نگران سرنوشت انسان است/ نمود شعر «بنی آدم» در روزگار کرونا

خبرگزاری مهر - گروه استان‌ها: یادروز سعدی شیرازی با چهلمین سالگرد درگذشت سهراب سپهری شاعر نوپرداز و نامدار برابر است. بی تردید شباهت‌هایی میان آثار این دو شاعر از جمله عرفان، تأمل و آرامش در شعر سعدی و سپهری، تأثیر سیر و سفر بر شعر سعدی و سپهری، زبان سهل و ممتنع سعدی و سپهری، مسائل اجتماعی و اخلاق در آثار سعدی و سپهری، طبیعت و نمودهای طبیعت‌گرایی در شعر سعدی و سپهری، سیاست در آثار سعدی و سپهری و مواجهه این دو شاعر با مسائل سیاسی و جدال مدعیان با سعدی و سپهری (در دهه‌های ۴۰ و۵۰) می‌توان دید.

با این حال آنچه بیش از همه موارد یادشده در دوره کنونی برای انسان امروزی از اهمیت برخوردار شاید باشد، سرنوشتی است که زمانه برای او رقم زده است و بحران‌های بی شماری که گریبان او را گرفته است و نمونه آن را می‌توان در بحران جهانی و همه گیری بیماری کرونا دریافت.

انسان در هنگامه‌ای که فناوری‌های مدرن و پیشرفت‌های دانش به ویژه پزشکی او را در نقطه‌ای متفاوت از سده‌های پیشین قرار می‌دهد پنجه در پنجه ویروسی انداخته که خواسته یا ناخواسته او را دچار شگفتی از ویرانگری یک ویروس ناشناخته و ناتوانی خویش با چنین توانمندی‌هایی کرده است.

حل اختلاف‌ها با پیروی از شیخ مصلح الدین شیرازی

آنگاه که سعدی از بنی آدم نام می بُرد که اعضای یک پیکرند شاید روزی را متصور بود که انسان‌ها علیرغم تمامی اختلافات قومی، مذهبی، سیاسی، اجتماعی و حتی اقتصادی ناچار شوند به پیروی از این شعر شیخ مصلح الدین شیرازی اختلافات را گوشه‌ای بگذارند و به راه حلی برای نجات خویش و دنیا از یک بیماری همه گیر بیندیشند و عمل کنند.

«حجم سبز» سهراب سپهری که دغدغه طبیعت‌گرایی در آن موج می‌زند هم قرن‌ها پس از سعدی انسان‌ها را دعوت به احترام به طبیعت می‌کند تا شاید انسان مغرور بیندیشد همیشه حاکم بر پیرامون خود نیست؛ آنگاه که در طلیعه این شعر نو سرود: آب را گل نکنیم / در فرودست انگار کفتری می‌خورد آب / یا که در بیشه ای دور سره ای پر می‌شوید / یا در آبادی کوزه‌ای پر می‌گردد / آب را گل نکنیم / شاید این آب روان / می‌رود پای سپیدار تا فرو شوید اندوه دلی / دست درویشی شاید نان خشکیده فروبرده در آب.

اما به باور یک پژوهشگر و منتقد ادبی که در گفت و گو با خبرنگار مهر می‌گوید: سعدی و سهراب سپهری به گونه‌ای کلی و در بعدی وسیع نگران انسان و سرنوشت انسان هستند و مصداق این همه را در بسیاری از اشعار آنها می‌توان بازیافت.

فرح نیازکار به اشتراک اندیشگانی سعدی و سهراب سپهری اشاره کرده و می‌افزاید: سعدی و سهراب سپهری تنها برخی از این نوع شاعران‌اند که می‌توان در شعر آنان مضامین اندیشگی مشترکی را بازیافت که به گونه‌ای شاخص سبکی آثار آنان نیز به شمار می‌رود.

وی اضافه می‌کند: این اشتراک اندیشگی در آثار این ۲ شاعر در ۳ مقوله نمودهای عرفانی در شعر، نمودهای طبیعت‌گرایی در شعر و نمودهای اجتماعی در شعر قابل بررسی است.

وی در توضیح نمودهای طبیعت گرایی در شعر بیان می‌کند: طبیعت برای سعدی و سپهری شاخصه ای مقدس است و آنها در همه اشیای به ظاهر بی جان نیز «شور خواستن» و «شوق رفتن» و «وزن بودن» می‌دیدند.

در آثار سعدی تلفیقی از عرفان اسلامی و عرفان اشراقی جاری است

نیازکار در توضیح نمودهای عرفانی هم در شعر عنوان می‌کند: عرفان جاری در آثار سعدی و سپهری، تلفیقی از عرفان اسلامی و عرفان اشراقی است که به واقع مصداق حقیقت در عرفان الهی برای آنها وجود خداست و با «عشق» و «ذوق» و «اشراق» همراه است.

این سعدی پژوه شیرازی در ادامه با تصریح اینکه عرفان سعدی و سپهری، عرفان تأمل و آرامش است، می‌گوید: در تمامی اجزا و عناصر شعر آنها این امر نمود دارد و شعر این دو شاعر با وحدت وجود، معنا و هستی می‌یابد و از این منظر، با تفرج در صنع باری، به طلب دوست می‌پردازند.

نیازکار نمودهای اجتماعی در شعر سعدی و سپهری را مورد اشاره قرار داده تاکید می‌کند: سعدی و سپهری به گونه‌ای کلی و در بعدی وسیع نگران انسان و سرنوشت انسان هستند؛ چنانکه مصداق این همه را در بسیاری از اشعار آنها می‌توان بازیافت.

نویسنده کتاب «جدال با سعدی در عصر تجدد» هم معتقد است که در آثار سهراب سپهری جنبه‌های معنایی و معنوی سخن سعدی نادیده گرفته و فقط به روانی شعر و نثر او توجه شده است.

به گفته کامیار عابدی، شاید بتوان آنچه سپهری در این سروده نوعی شعر منثور دانست: «کاغذ ما سفید معمولی بود / و قلم هر چه بود، واسطی نبود / سرمشق‌٬ همیشه شعر بود / و سعدی همیشه سرمشق بود / سرمشق ِ خط فقط / وگرنه به جان زنده دلان که دل‌ها آزردیم / و نظر تنها بدین مشتی خاک کردیم گل بی خار جاه نشدیم / زمام عقل به دست هوای نفس دادیم / نابرده رنج گنج خواستیم / باور داشتیم سعدی شعرش را برای مشق خط گفته / وگرنه بار درخت علم این نبود.»

به گزارش خبرنگار مهر، اول اردیبهشت ماه یادروز سعدی شیراز است که آئین بزرگداشت این شاعر پارسی گوی شیرازی همواره با نشست‌های تخصصی و مراسمی ویژه در آرامگاه او برگزار می‌شود اما امسال به خاطر شیوع کرونا این آئین به شکل مجازی برگزار می‌شود.