گفت و گو با سعید آسمانی؛ کارشناس بازار سرمایه: بورس تهران به حد ارزش واقعی خود رسیده است

خبرگزاری آریا- بازار آریا- بورس تهران با جهش های بی سابقه در ماه های اخیر، موجب جلب توجه شده و صدها هزار نفر از مردم ما سرمایه های خرد خود را به این بازار برده و بازارهای رقیب یعنی سکه و طلا، جذابیت گذشته را در سوددهی ندارند.
شاخص بورس تهران از سطح 512 هزار واحد در آخرین روز کاری سال 1398ف به سطح یک میلیون و 17 هزار واحد در روز چهارشنبه 24 اردیبهشت ماه جاری رسیده که نشان از حدود 99 درصد رشد و بازدهی دارد.
در گفت و گویی که با سعید آسمانی، کارشناس بازار سرمایه داشتیم، وضعیت بورس و شاخص کل آن در سال 1398 و روزهای پر هیجان فعلی بورس در سال 1399، بررسی شده است.
*****

*شاخص کل بورس تهران در سال 1398، جهش قابل توجهی در حد 187 درصد رشد داشت و در سال 1399 به نحو بی سابقه ای رشد آن ادامه داشته و در روزهای اخیر، این شاخص یک مقدار منفی شد.
جنابعالی در فروردین سال 1398 گفته بودید با توجه به کاهش ارزش دلاری بورس در سال 1397، چشم انداز مثبتی برای بورس در سال 98 وجود دارد.
آیا در مورد همان سال 1398 فکر می کردید شاخص بورس تهران، چنان رشد و جهشی را تجربه کند؟

-در همان زمان اکثر کارشناسان، چشم اندازی که از بورس در نظر داشتند در این حد نبود. البته علت آن هم، مشخص است. کلاً در بررسی یک بازار از دید کلان اقتصادی، اول باید ببینیم دولت و حکومت نسبت به آن بازار چه دیدگاهی دارند.
در عمل، اقتصاد ما بانک محور است. در سال 1398، ما بورس را با سال های قبل مقایسه می کردیم که رشد معقولی داشته است. هر چند که نسبت به ارزش دلاری، رشدی نداشت و هنوز ارزش دلاری خودش را نتوانسته بود حفظ کند.
در نتیجه پیش بینی می کردیم که خودش را به آن سطح برساند و رشد معقولی داشته باشد اما الان این رشد قابل ملاحظه، علت دیگری دارد. آن بحث ارزش دلاری بورس مطرح است ولی الان دیدگاه دولت نسبت به بورس، نسبت به سال های گذشته تغییر کرده است.
همیشه تامین مالی از طریق بانک ها صورت می گرفت ولی الان دیدگاه دولت این است که این رویکرد، اشتباه است و برای تامین مالی شرکت ها، باید به سمت بازار سرمایه بیاییم.
وقتی که بازار ما را با کشورهای دیگر مقایسه می کنیم، بازار ما رشد زیادی دارد و در کشورهای توسعه یافته مثل آمریکا و کشورهای اروپایی، به نحوی است که در اقتصادشان، بازار سرمایه نقش اول را دارد و بعد برای تامین مالی، سراغ بانک ها می آیند.

*یعنی اعتقاد دارید بانک محوری اقتصاد ایران تغییر کرده و بورس محور شده؟

-هنوز این اتفاق نیفتاده است ولی اگر بخواهیم چنین تغییر بزرگی داشته باشیم سال های سال طول می کشد. به نظر من، استارت آن خورده و دیدگاه دولت نسبت به بازار سرمایه، خیلی تغییر کرده است.
در سال های گذشته، چه دولت و چه هیات دولت و چه بانک مرکزی، اصلاً راجع به بازار سرمایه صحبت نمی کردند اما الان و این روزها، همه درباره آن صحبت می کنند. حجم عظیمی از مردم نیز، در حال دریافت کد بورسی هستند.
ما اگر با آمریکا مقایسه کنیم، در حد 80 درصد مردم آمریکا سهامدار هستند و کُد دارند. البته فرآیند کد گیری در آمریکا، مثل ایران نیست ولی سهامدار هستند.
در ایران، خیلی از مردم نمی دانستند بازار سهام، چه چیزی است ولی الان نسبت به این بازار استقبال شده و همه در حال ورود به این بازار هستند یا در مورد آن تحقیق می کنند.
البته باید در حوزه بورس کار شود چرا که اگر هر کس بیاید سهام به بهانه افزایش قیمت بخرد، بازار را خراب می کند.

*عملاً این طور بوده و به طور قاطع می شود گفت که در ماه های اخیر، هر کسی سهمی خریده، تا الان ضرر نکرده و چند برابر هم سود کرده است.

-درست است و منطقی است. حجم پول سراغ هر بازاری برود باعث رشد آن بازار می شود.

*نکته دیگری در اوایل سال 1398 گفته بودید و آن، این بوده که بورس نسبت به مسکن، طلا و ارز، رشد کمتری در سال 1397 داشته است.
آیا در حال حاضر، مشکل آن رشد کمتر برطرف شده و با وجود افزایش قیمت در بازار خودرو، این بازار بورس است که از نظر رشد و بازدهی بی رقیب است؟

-اولین معیاری که برای رشد بازار مسکن باید در نظر بگیریم اجاره بها است. اجاره بها در سال 1399 نسبت به 1398، رشد زیادی نخواهد داشت. پس ما نباید انتظار داشته باشیم که بازار مسکن، رشد زیادی داشته باشد و اگر هم بخواهد رشد داشته باشد رشد معقولی خواهد داشت.
در مورد بازار ارز و دلار هم می توان گفت که عملاً بازی دلار در دست دولت است و مردم، خیلی نقشی در این زمینه ندارند. همچنین دولت، در دلار سامانه نیمایی هم، خودش نقش دارد. الان دولت، هم خریدار دلار است و هم فروشنده دلار و بازار آن دست خودش است.
الان این حجم سرمایه ای که به سمت بازار سرمایه آمده، از آن طرف دارد نقدینگی را از بازار طلا و مسکن و دلار جمع می کند یا از بازار خودرو جمع می کند و به سمت بازار سرمایه می آورد.
وقتی که در یک بازار، پول نباشد قدرت از آن بازار گرفته می شود و ما نمی توانیم خیلی چشم انداز رشد درباره آن بازار داشته باشیم. راجع به بازار سرمایه می توان گفت که همه چیز تغییر کرده و پول عظیمی آمده و الان می خواهند مدیریت کرده و این پول را حفظ کنند.
برای حفظ کردن این پول، مجبورند دستورالعمل تهیه کنند یا باید برنامه داشته باشند که با یک سقوط ناگهانی و اصلاح سنگین، حجم پول به سمت بازارهای دیگر نرود و آن بازارها را خراب نکند.

*همچنین در سال گذشته تاکید کرده بودید که دولت قصد دارد فاصله ارز نیمایی و آزاد را کم کند. الان که فاصله بین این دو نرخ زیاد شده، آیا دولت در این زمینه عملاً نتوانسته موفق باشد؟

-دولت توانسته شوک های موجود در بازار ارز را کنترل کند و تغییر 15 هزار به 17 هزار تومان نرخ دلار، یک رشد معقول است و حتی اگر تا 20 هزار تومان هم برود، خیلی اتفاق خاصی نمی افتد.
در گذشته شوک ها، کل اقتصاد را در بر می گرفت و تورم را به کالاهای مصرفی خانوارها می آورد اما این هزار یا دو هزار تومان تغییر در نرخ ارز، رشد محسوسی نیست و به نظر من، دولت موفق بوده است.

*در خصوص ارزش دلاری بورس تهران، با این رشدهای خیره کننده که شاخص کل بورس تهران در سال 1398 و همچنین 1399 داشته، ارزش دلاری بورس تامین شده و ارزش ریالی بازار از ارزش دلاری عقب نیست؟

-به نظرم، الان خیلی به آن ارزش دلاری نزدیک شده ایم اما چند عامل دیگر را هم باید در نظر بگیریم. اول این که نرخ دلار بالاخره تا آخر سال 1399 رشد خواهد کرد. نرخ دلار، یک رشد معقول دارد و بازار سرمایه هم باید خودش را برساند.
از طرف دیگر، باید در نظر بگیریم که بازار سرمایه، الان اولویت دولت است و مردم هم به سمت آن اقبال پیدا کرده اند و الان دیدگاه، نسبت به چشم انداز تغییر کرده است.
در کشورهای توسعه یافته، ارزش بازار سرمایه شان نسبت به تولید ناخالص آنها نسبت متفاوتی با ایران است. چون بازار سرمایه، هیچوقت در ایران اولویت نداشته ولی الان به نظرم، رشد آن معقول است.
ما حتی اگر یک رشد 200 درصدی هم در سال 1399 داشته باشیم رشد اشتباهی نیست و این طور نیست که بگوییم بازار باید بریزد. در اینجا متغیر کلان تغییر کرده و استراتژی تحلیل ما هم، تغییر می کند.

*در آخرین روز کاری سال 1398 شاخص بورس به 512 هزار واحد رسید و در روزهای گذشته به محدوده یک میلیون و 50 هزار واحد رسید و با کاهش 26 هزار واحدی در روز 24 اردیبهشت 1399، فعلاً به یک میلیون و 17 هزار واحد رسیده.
در کمتر از دو ماه، شاخص بورس تقریباً 100 درصد افزایش پیدا کرده است. آیا بورس به اوج خودش رسیده؟

-اگر با برنامه ریزی و با آموزش، ما بتوانیم استقبال مردم را حفظ کنیم، می توانیم این رشد را ادامه دار کنیم. به نظر من، اولویت دادن به بازار سرمایه هر کشور، باعث پیشرفت آن کشور می شود.
بهترین جایی که پول می رود این است که به جایی برود که از اقتصاد و شرکت های تولیدی حمایت می کند. با تدابیری که دولت اتخاذ کرده و نظر مثبتی که دولت نسبت به بازار سرمایه دارد، این رشد را حفظ می کند.
با توجه به عرضه های سنگین دولت در این روزها و این که این عرضه ها را می خواهد تا سال 1400 شمسی ادامه بدهد، بازار سرمایه باید خودش را حفظ کند که دولت این کار را انجام بدهد وگرنه، نمی تواند نقدینگی را جذب کند.

*شما می گویید نقدینگی برای حمایت از شرکت های تولیدی می رود. بعضی از اقتصاددانان اعتقاد دارند که این قیمت ها و جهش های بورس و سهام، قمار بازی است و بورس به قمارخانه تبدیل شده.
دیدگاه شما در این زمینه چگونه است و چه جوابی برای این نوع دیدگاه دارید؟

-عرضه و تفاضایی که در دو طرف معامله وجود دارد باعث شفافیت قیمت می شود. اصلاً این دیدگاه از ریشه مشکل دارد که بگوییم چون در اینجا نوسان می گیرند قمار شده. چرا که کلمه قمار در اینجا، واقعاً بی معنی است.
کسی که پولی در قبال یک جنس و سهام می دهد، طرف دیگر فروشنده است. اگر قیمت سهام هم کاذب باشد، یک اُفت می کند و پول به سمت سهامی می رود که ارزش آنها پایین تر است. خاصیت بازار هم، همین است.
عملاً یک تعداد هستند که از اختلاف قیمت ها نوسان می گیرند. این موضوع یک امر طبیعی است و در همه جای دنیا و در همه بازارها، چنین چیزی وجود دارد.

*در فروردین سال 1398 تعداد 55 هزار نفر جدید وارد بورس شده اند و در فروردین 1399 تعداد 200 هزار نفر جدید. بورس تا الان جهش های قیمتی بزرگی داشته است. فکر می کنید کسانی که بعد از رشد بورس و جدیداً وارد بورس شده و تازه وارد هستند، به تعبیری قربانی خواهند شد؟

-ورود به بازار سهام ادامه خواهد داشت و به احتمال خیلی قوی، تا پایان سال تعداد سهامداران به 20 میلیون نفر هم خواهد رسید. در عین حال کسانی هستند که احساسی عمل می کنند و همیشه همین طور است.
در گذشته تازه واردها به بازار دلار و بازار طلا وارد شدند و الان در پیک قیمتی، سهام خریده اند. این افراد با سرمایه خودشان بازی می کنند و باید بیش تر آموزش ببینند. در چنین حالتی، افراد تازه وارد باید از طریق صندوق های سرمایه گذاری، اقدام به خرید سهام کنند.
دید ما باید بلند مدت باشد و تازه واردهای بورس هم چند اصلاح قیمتی را ببینند متوجه مییم شوند که باید دیدشان به بازار ، بلند مدت باشد و لازم نیست که هر روز خرید و فروش انجام بدهند.

*برخی بانک ها و پتروشیمی ها نقش زیادی در جهش بورس داشتند و در روز چهارشنبه 24 اردیبهشت ماه جاری باعث کاهش شاخص کل شده و سهم بزرگی در کاهش 26 هزار واحدی یک روزه بورس داشتند. شما این نوع ریزش ها را موقت می دانید یا نه؟

*اکثریت پتروشیمی ها و پالایشی ها از نظر عملیاتی، به خاطر کاهش قیمت جهانی نفت وضعیت مطلوبی ندارند. اگر تجدید ارزیابی دارایی ها درباره آنها اِعمال شود باز ارزش خرید دارند و برای خرید مطلوب هستند.

*تصور می کنید با این ریزش 26 هزار واحدی بورس در روز چهارشنبه این هفته، ایا شاخص برمی گردد و مثبت می شود یا این که به زیر یک میلیون واحد ریزش می کند؟

-به نظر من، بازار از هفته دیگر کم کم برمی گردد و روند رو به رشد خود را ادامه می دهد.

*برای هفته های آینده، شاخص بورس تا چه حد، امکان رشد و افزایش بازدهی دارد؟

-در روزهای آینده برخی سهم ها متعادل خواهند شد و یک خرده هیجان موجود در بازار کمتر می شود. این طور نیست که همه سهم ها، صف فروش یا صف خرید داشته باشند. در این میان، سهم های بنیادی ارزشمندتر خواهند شد.
سهم هایی که رشد کمتری داشته اند ارزشمند هستند و پول ها به آن سمت می رود. برخی سهم ها ممکن است حین رشد بازار، منفی بمانند.

*در مورد شرکت هایی که زیاندِه هستند سهام آنها چند برابر شده، چه نظری دارید؟

-در گذشته که حجم پول کمی وجود داشت، سهامداران، سراغ سهم های بنیادی و بزرگ نمی رفتند. چون رشد آنها سخت تر بود ولی از ابتدای سال 1399، سهم های بزرگی مثل تاپیکو، پارس و بانک ملت، صف خرید دارند.
حجم پول زیادی که سمت بازار آمده، کم کم شرکت های زیانده را متعادل تر خواهد کرد و بازار به سمت شرکت های بنیادی تر می رود. علت این که مردم سراغ سهم های کوچک می رفتند و راحت تر قیمت سهم های کوچک را بالا می بردند، به خاطر حجم پول پایینی بود که در بازار وجود داشت.