آب را گِل کردند، خرمارود بی‌جان شد

آب خرمارود از سرچشمه‌اش در ارتفاعات رشته کوه البرز شرقی صاف و زلال است اما هرچه به مناطق پایین دست می‌روی بر شدت آلودگی و گل آلود بودن آب افزوده می‌شود.

در مناطق بالادستی خرمارود، مزارع پرورش ماهیان سردآبی رونق فراوانی دارد اما در مناطق پایین دست دیگر خبری از آن همه رونق و سرزندگی نیست و زلالی آب این رودخانه جای خود را به آلودگی هایی می دهد که با اندکی جستجو می توان دریافت که منشا آن کارگاه های سنگ شکن است؛کارگاه هایی که پیرامون این رودخانه با دستگاه‌های بزرگ خرد کردن سنگ‌ و تبدیل آن به شن و ماسه در حال فعالیت هستند و در این فرایند، زلالی آب رودخانه را به بستری انباشته از گل و لای تبدیل می کنند.

تپه‌های بزرگ شن و ماسه‌ای که دور تا دور کارگاه سنگ شکن را گرفته، کامیون‌هایی که در صف بارگیری مصالح به صف ایستاده‌اند و لودرهایی که بدون وقفه شن و ماسه را جابه جا می کنند، نشان دهنده بازار رواج این سنگ‌شکن ها است اما فعالیت این کارگاه ها به قیمت آلودگی زیستگاه گونه‌های جانوری، گیاهی و آبزیان تمام شده و علاوه بر آن، منبع اصلی تامین آب اراضی کشاورزی پایین دست نیز آلوده می شود.

انتقال پساب این کارگاه های سنگ شکن سبب گل آلود بودن همیشگی آب رودخانه خرمارود و ایجاد مشکلاتی برای زندگی گونه های جانوری و آبزیان و کشاورزان دارای اراضی زراعی در حاشیه این رودخانه شده است.

حاج مصیب یکی از کشاورزان کهنسال منطقه است که سال ها است شالی می کارد. او میگوید: از زمانی که فعالیت این کارگاه های سنگ شکن شروع شده، برکت از کشاورزی منطقه رفته و دیگر نمی توان انتظار سود و محصول زیاد از زمین ها داشت.

او ادامه می دهد: انتقال گل و لای از رودخانه به زمین کشاورزی حاشیه خرمارود موجب کم شدن توان زمین شده و برای جبران این مشکل و تقویت خاک مجبوریم همیشه از کود زیاد استفاده کنیم که هم مقرون به صرفه نیست و هم کیفیت نهایی محصول به شدت افت می کند.

این پیرمرد آزادشهری می گوید: تا چند سال قبل خرمارود ماهی های زیادی داشت که در فصل تابستان موجب اشتغال جوانان منطقه به ماهیگیری و ایجاد منبع درآمد برای آنان بود اما حالا دیگر خبری از ماهی ها نیست.

رییس اداره امور منابع آب شهرستان‌های آزادشهر و رامیان به ایرنا گفت: گل آلودگی مداوم آب خرمارود به سازمان محیط زیست اعلام شده اما از آنجایی که قانون هرنوع برخورد در این زمینه را به محیط زیست واگذار کرده، اداره منابع آب نمی‌تواند با عاملان این موضوع برخورد کند.

جواد تیموری افزود: گل و لای انتقال یافته به خرمارود، خروجی آب و یا کانال‌های انتقال دهنده را با رسوب گذاری مسدود می‌کند که این شرایط مشکلاتی را هنگام بروز سیلاب ایجاد خواهد کرد.

مسوول واحد آبخیزداری اداره منابع طبیعی آزادشهر هم گفت: اکوسیستم آبی خرمارود به دلیل آلودگی انتقال یافته از سه کارگاه سنگ شکن حاشیه این رودخانه در حال نابودی کامل است.

رضا عجم‌نوروزی افزود: این اتفاق متاثر از فعالیت و بهره‌برداری غیر اصولی سنگ شکن‌ها و منفعت طلبی افراد سودجو و صاحبان این کارگاه‌ها است که با تخلیه آب گل آلود به خرمارود سبب شدند که در اکوسیستم آبی این رودخانه دیگر خبری از گونه های جانوری شامل ماهی، خرچنگ، قورباغه و پرندگانی که از آنها تغذیه می‌کردند، نباشد.

وی بیان کرد: نظارت دقیق دستگاه‌های ذیربط شامل اداره صنعت و معدن و تجارت، آب منطقه ای، سازمان محیط زیست و اعمال قوانین صحیح و بهره‌برداری اصولی علاوه بر تامین شن و ماسه مورد نیاز، این رودخانه را از آسیب‌های زیست محیطی ایمن کرده و مخاطرات سیل احتمالی را کاهش خواهد داد.

روح الله کوهساری سرپرست اداره صنعت، معدن و تجارت آزادشهر هم به ایرنا گفت: مجوز برداشت از منابع خاکی توسط این اداره صادر می شود اما مسوولیت بازدیدهای مداوم و جلوگیری از آلودگی‌های زیست محیطی این کارگاه‌ها، برعهده سازمان محیط زیست است.

با این حال رییس اداره شیلات شهرستان‌های آزادشهر و رامیان معتقد است که در خرمارود ماهیان ارزشمند زندگی نمی‌کنند که نبود آن باعث نگرانی باشد و کیفیت خوب آب این رودخانه در بالادست، سبب ایجاد استخرهای پرورش ماهیان سردآبی شده است.

عباس صادقلو افزود: تاکنون گزارشی مبنی بر تلفات ماهیان در حوضچه‌های تولید و نگهداری ماهیان به این اداره گزارش نشد.

درهمین پیوند دانشیار گروه شیلات دانشگاه آزاد اسلامی واحد آزادشهر هم به ایرنا گفت: گل آلودگی بالای آب می‌تواند باعث نابودی زیستگاه جانوران و گیاهان آبزی شود زیرا مقدار بالای این نوع آلودگی، آب را دچار کمبود اکسیژن کرده و همین عامل سبب از بین رفتن لارو حشرات می‌شود.

به گفته افشین قلیچی ته نشین شدن رسوبات در مسیر رودخانه خرمارود بویژه در جایی که آب از سرعت کمتری برخوردار است، سبب کم عمق شدن بستر رودخانه و در مواقع بحرانی کمک کننده حرکت سریع تر سیلاب خواهد بود.

همچنین یک کارشناس حوزه زمین شناسی نیز به خبرنگار ایرنا گفت: با توجه به محصول نهایی سنگ شکن‌ها (ماسه و گراول) لازم است، دانه‌های تخریبی ریزتر شسته شوند که به همین علت سنگ شکن‌ها در صورت استمرار فعالیت باید دارای ۲ حوضچه برای ته نشست این رسوبات و جلوگیری از ورود آنها به رودخانه باشند.

مهدی عمرانی افزود: ورود این دانه‌های تخریبی به آب رودخانه‌ها می‌تواند سبب مرگ آبزیان و تغییر اکوسیستم منطقه شود زیرا به سبب سبک بودن این دانه‌ها، معمولا تا مسافت‌های طولانی در آب رودخانه به‌صورت معلق حمل می‌شوند، بنابراین علاوه بر زمین‌های کشاورزی نزدیک، زمین های دورتر را هم تحت تاثیر قرار می‌دهند.

رییس اداره حفاظت از محیط زیست آزادشهر هم با تایید ورود پساب آلاینده سه کارگاه سنگ شکن حاشیه خرمارود به این رودخانه گفت: پس از چندین مورد اخطار، پرونده تخلفات یکی از این مراکز برای رسیدگی و اقدامات لازم به دستگاه قضایی داده شد.

غلامرضا کریمی افزود: در خصوص ۲ سنگ شکن دیگر هم تذکرات کتبی و شفاهی برای تسریع در روند بهبود و جلوگیری از ورود پساب به رودخانه داده شده است.