پاییزان تنهایی، فصل سرد زندگی سالمندان

خانه سالمندان حال و هوای عجیبی دارد. یکی در انتظار نشسته است تا سراغش را بگیرند و دیگری چمدان به دست آماده است و گمان می کند هر لحظه کسی می رسد که دست او را بگیرد و به خانه بازگرداند.

یکی از خاطراتش می گوید و دیگری پشت به همه کرده و رو به دیوار نشسته است و با خود حرف می زند و گاه گاه لالایی زمزمه می کند و آن دیگری به اندازه تمام موهای سپیدش، قصه دارد و غصه.

روزگار عجیبی است، گویا روزهایی که مادربزرگ و پدر بزرگ را برکت خانه می دانستند دیگر سپری شده است و این روزها به هزار و یک دلیل، که مهمترین آنها شرایط بد اقتصادی جامعه و خانواده هاست، سالمندان از متن زندگی ها به حاشیه رانده شده اند.

آنانی که قلب تپنده زندگی های خود را به خانه های سالمندان می سپارند و یا اجازه می دهند سالمندان در تنهایی خود غرق شوند، هزار و یک دلیل دارند که شاید از نگاه ما هیچ کدام توجیه کننده رفتار آنان نباشد.

برخی از بی پولی، عده ای از ناسازگار بودن سالمندان، یکی از مخالفت همسر و فرزندان خود و شاید فردی هم با وجود مهیا بودن شرایط از سر بی‌عاطفگی مادر و پدر خود را به خانه های سالمندان سپرده باشند.

بی پولی همدم سالمندان

یکی از افرادی که مادرش را به سرای سالمندان سپرده است، می گوید: نمی توانم زندگی خود را بچرخانم و به زحمت توان نگهداری از مادرم را دارم و این روزها حتی همان شهریه اندکی را که باید بپردازم به سختی فراهم می کنم و تنها کاری که از دستم برمی آید دیدارهای هفتگی با وی است.

او می گوید: بی پولی همدم پیر و جوان شده است و بدا به حال ما که باید بین پدر و مادر و برآورد هزینه های زندگی یکی را انتخاب کنیم.

آن دیگری می گوید: همسرم اجازه نمی دهد مادرم را به خانه ببرم و یکی دیگر از افرادی که در این محیط حضور دارد می گوید: مطمئنم اگر خانوده ها شرایط نگهداری پدران و مادرانشان را داشتند، هیچگاه آن ها را ترک نمی کردند.

او می افزاید: وقتی در آپارتمان ۸۰ متری زندگی می کنیم و خودمان هم جای کافی نداریم چطور می توانم از والدینم نگهداری کنم.

اشک ریزان دست مادرش را می بوسد و می گوید: گمان می کنید از بودن والدینمان در خانه های سالمندان خوشحالیم و هر روز به خود نمی گوییم کاش شرایطی فراهم شود تا در کنار هم زندگی کنیم؟

با نگاهی به اطراف ممکن است سالمندانی را ببینیم که بعد از یک عمر زحمت و کار اکنون که کمرشان خم شده است و نمی توانند قدم از قدم بردارند هیچ پشتوانه مادی و یا مستمری ندارند و برخی از آن ها با صدقه زندگی می کنند و متاسفانه نهادهای حمایتی ما نیز چتری فراگیری برای حمایت از آن ها ندارند.

نبود حمایت کافی از سالمندان

در گذر ایام شاید شما هم زنان و مردان سالخورده ای را دیده اید که در تنهایی خود وقت می گذرانند و دلشان به دیدارهای هفتگی فرزندان و نوه ها خوش است و در این بین وقت خود را در پارک ها می گذرانند.

یکی از این افراد می گوید: ۷۰ سال دارم اما به تنهایی زندگی خود را اداره می کنم.

حسین صاحبی می گوید: تعریف سالمندی با آن چه در رادیو و تلویزیون گفته می شود متفاوت است و نباید سالمندان را از دیگر اقشار جدا کرد بلکه باید از آنها حمایت کرده و به آنها امید به زندگی داد.

وی می افزاید: تورم، زندگی و معیشت را سخت کرده است و بیشتر سالمندان متاسفانه زیر پوشش نهادهای حمایتی نیستند و چون بعضا حقوق بازنشستگی داریم برخی گمان می کنند زندگی ما تامین است، در حالی که این طور نیست.

یکی دیگر از سالمندانی که در پارک وقت می گذراند، می گوید: بیمه تکمیلی ندارم و دفترچه بیمه هم کفاف خرج‌های درمانی ام را نمی دهد.

او می گوید: خدا را شکر می کنم که اجاره خانه نمی دهم اما بسیاری از هم سن و سال های خود را می بینم که خرج آنها را فرزندانشان می دهند و همیشه نگران آینده هستند که مبادا خدای ناکرده دست سرنوشت چیز دیگری را رقم بزند.

با نگاهی به اطراف ممکن است سالمندانی را ببینیم که بعد از یک عمر زحمت و کار اکنون که کمرشان خم شده است و نمی توانند قدم از قدم بردارند هیچ پشتوانه مادی و یا مستمری ندارند و برخی از آنان با صدقه زندگی می کنند و متاسفانه نهادهای حمایتی نیز چتری فراگیر برای حمایت از آن ها ندارند.

نیازها و بیم ها

شیوع ویروس کرونا، موجب شده است که هزینه های سالمندان، به ویژه آنانی که در مراکزی مانند خانه های سالمندان زندگی می کنند، افزایش یابد.

در عین حال پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌های دیگری نیز هستند که به تنهایی زندگی می کنند و زندگی کرونایی بر کیفیت زیست آن‌ها تاثیر گذاشته است و به گفته کارشناسان و متولیان امر با محدود شدن رفت و آمدها و کاهش پاسخگویی به نیازهای عاطفی آنها، افسردگی در جان آنها ریشه دوانده است.

سالمندی در روزگار کرونایی به همین نیازهای عاطفی ختم نمی‌شود. حضور در بیمارستان‌ها و مطب پزشکان برای آن‌ها خطرناک است و اگر ضرورتی نباشد، بیشترشان به پزشک مراجعه نمی‌کنند، از همین رو است که جلسات فیزیوتراپی، آب‌درمانی یا حتی ویزیت ماهانه پزشک عقب افتاده است. برخی دچار بیماری‌های سختی هستند، مثلا از سرطان رنج می‌برند و کرونا در روند درمان آن‌ها خلل‌هایی وارد کرده است.

این‌ها و بسیار فراتر از آنچه گفته‌ شد، دشواری زندگی سالمندانی است که بیش از هر گروه دیگری در معرض آسیب‌های روحی و جسمی ناشی از این همه‌گیری هستند.

عمر گران می گذرد

با این حال، زندگی در جریان است و راهکارهایی برای بهبود کیفیت حیات اقشار آسیب‌پذیر وجود دارد که می‌توان با بهره‌گیری از آن‌ها آسیب‌ها را کاهش داد.

یک روان‌شناس و استاد دانشگاه در این مورد می گوید: سالمندان از گروه هایی هستند که بیشتر از دیگران در معرض آسیب های ناشی از شیوع بیماری کووید ۱۹ قرار دارند.

دکتر منیژه اسلامی می افزاید: تقویت علایق و ویژگی‌های گروهی مشترک در آسایشگاه‌های سالمندان برای ایجاد حس مفید بودن در آنان ضروری است و این در حالی است که سالمندان حتی در حالت عادی به مراقبت‌های روان‌شناختی ویژه نیاز دارند تا چه رسد به این روزها که شیوع کرونا کیفیت زیستی دوران سالمندی را مختل و این اقشار را با آسیب‌های بیشتری مواجه کرده است.

او با بیان اینکه کاهش دیدار حضوری و تشدید فاصله‌گذاری اجتماعی باعث فشارهای روانی می شود، اظهار می کند: سازگاری با شرایط کنونی برای سالمندان سخت است زیرا برخی از آنان حتی برای نیازهای روزانه خود به دیگران وابسته اند و با این حال باید خانواده ها و متولیان امر بیشتر از همیشه به فکر این افراد باشند.

وی دادن اطلاعات صحیح به سالمندان و خانواده های آنان را یکی از راه هایی دانست که در شرایط کرونایی لازم است و می افزاید: تمرکز بر آموزش و یادآوری باید و نبایدهای ضروری در دوران بیماری، اصلاح رژیم تغذیه‌ای، تاکید بر زدن ماسک و حتی آشنا ساختن سالمندان با شبکه‌های اجتماعی و فعالیت‌های مجازی مانع از غلبه تنهایی بر آن‌ها می‌شود.

به گفته این روان‌شناس، حفظ احترام آنان، برقراری ارتباط از راه‌های مجازی در دوران شیوع، افزایش تماس تصویری با اعضای خانواده و یادگیری مهارت‌های جدید می‌تواند آسیب‌های روانی سالمندان را در این دوران کاهش دهد.

۷۳ هزار سالمند خراسان شمالی

بر اساس آمار اکنون ۷۳ هزار نفر از جمعیت خراسان شمالی بیش از ۶۰ سال دارند که از این تعداد سه هزار و ۵۰ نفر از خدمات بهزیستی برخوردارند.

به گفته معاون توانبخشی اداره کل بهزیستی خراسان شمالی این سالمندان علاوه بر دریافت مستمری، زیر پوشش خدمات مختلف بهداشتی، درمانی و فرهنگی و اجتماعی نیز قرار دارند.

سیده گل‌احیا هاشمی، با بیان اینکه پنج خانه سالمندان در استان به طور شبانه روزی فعالیت دارند، می گوید: در این مراکز ۱۵۰ سالمند نگهداری می شوند و در هشت مرکز نیمه‌وقت نیز برنامه های فرهنگی، آموزش های مختلف و خدمات متنوع ارائه می شود که روزانه ۱۲۰ سالمند به این مراکز رفت و آمد دارند.

وی با بیان اینکه این گروه از مددجویان خدمات مختلفی از بهزیستی دریافت می کنند، می افزاید: اقلام توانبخشی مانند واکر و ویلچر، خدمات بهداشتی، درمانی، کاردرمانی و همچنین معاینه در منزل از خدماتی است که به این گروه از مددجویان بهزیستی ارائه می شود.

وی از ابتلای ۵۷ سالمند زیر پوشش مراکز شبانه روزی به کرونا خبر داده و می گوید: در ماه های اخیر هشت سالمند مراکز شبانه روزی نگهداری سالمندان نیز بعد از ابتلای به این بیماری جان خود را از دست داده اند.

هاشمی از پرداخت کمک های کرونایی به سالمندان مراکز شبانه نیز خبر داده و اظهار می دارد: بهزیستی کشور به ازای هر یک از سالمندان این مراکز ۱۰ میلیون ریال اعتبار واریز کرده و علاوه بر این اقلامی مانند تب سنج و مواد ضدعفونی کننده نیز برای این مراکز تهیه شده است.

وی می افزاید: همه سالمندان زیر پوشش بهزیستی افرادی با مشکلات جسمی و حرکتی، بینایی و شنوایی هستند که خدمات دریافت می کنند و از دیگر سو ساماندهی و مسوولیت ۷۳ هزار سالمند استان نیز بر عهده این اداره کل است.

وی خاطرنشان می کند: دولت به ازای هر نفر از سالمندان مراکز شبانه روزی، به طور ثابت ماهانه هشت میلیون و ۴۰۰ هزار ریال به استان کمک می کند اما برخی از خانواده های این سالمندان توان پرداخت شهریه برای نگهداری سالمندان را ندارند.

وی می افزاید: از مجموع سالمندان خانه های سالمندان استان، ۴۰ سالمند مجهول الهویه هستند.

سالمندی ۵۱ درصد مددجویان کمیته امداد

از دیگر سو مدیرکل کمیته امداد امام خمینی (ره) خراسان شمالی می گوید: ۵۱ درصد از خانوارهای مددجوی زیر پوشش این نهاد در استان به تعداد ۳۰ هزار و ۹۶۲ نفر سالمند و بهره مند از خدمات حمایتی این نهادند.

مجید الهی راد با بیان اینکه بیشتر نیازهای این سالمندان در حوزه درمان است، می افزاید: علاوه بر پرداخت کمک معیشت ماهانه و خدمات درمانی و بیمه‌ای به این افراد، کمیته امداد هم هر ماه تا سقف یک میلیون ریال کمک هزینه نگهداری از ۸۳۰ سالمند زمین گیر را پرداخت می‌کند.

وی با اشاره به اینکه سال گذشته ۴۵۵ مددجوی سالمند از هزینه نگهداری بهره‌مند شدند، خاطرنشان می کند: در سال ۹۸ یک میلیارد و ۶۶۰ میلیون ریال برای نگهداری از ۴۵۵ سالمند استان پرداخت شد.

همه سالمندان تحت پوشش بهزیستی افرادی با مشکلات جسمی و حرکتی، بینایی و شنوایی هستند که خدمات دریافت می کنند و از دیگر سو ساماندهی و مسوولیت ۷۳ هزار سالمند استان نیز بر عهده این اداره کل استوی با اشاره به ارائه بسته تشویقی به کارفرمایان در ازای به‌کارگیری مددجویان استان، تصریح می کند: کارفرمایان در مشاغل مختلف در مقابل استخدام هر یک از مددجویان کمیته امداد از حق بیمه سهم کارفرما به مدت ۲ سال و نیز تسهیلات قرض‌الحسنه بهره مند می شوند.

مدیرکل کمیته امداد خراسان شمالی با بیان اینکه این نهاد به ازای استخدام هر مددجو ۵۰۰ میلیون ریال وام قرض‌الحسنه به کارفرما پرداخت می‌کند، می افزاید: این تسهیلات به‌صورت قرض‌الحسنه با چهار درصد سود و با بازپرداخت هفت‌ساله در صورت عقد قرارداد، مطابق قانون کار و بیمه تامین اجتماعی به کارفرمایان پرداخت می‌شود.

بیش از۶۰ هزار و ۲۵۵ خانوار با جمعیتی حدود ۱۱۲ هزار نفر در استان خراسان شمالی زیر پوشش خدمات حمایتی کمیته امداد امام خمینی (ره) هستند.

این استان ۸۶۳ هزار نفر جمعیت دارد که ۵.۵ درصد از این جمعیت را سالمندان تشکیل می دهند.

بیشترین آمار جمعیتی خراسان شمالی مربوط به جمعیت فعال ۱۵ تا ۶۵ ساله است که ۶۷.۲ درصد جمعیت استان را تشکیل می دهد.