موج سوم پیمایش ملی با «مصرف کالاهای فرهنگی در ایران»

به گزارش چهارشنبه شب خبرنگار فرهنگی ایرنا، پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات از پیشینه‌­ای نسبتاً طولانی در اجرای پیمایش­‌های ملی برخوردار است. «پیمایش ملی سنجش ارزش­‌ها و نگرش­‌های ایرانیان»، «پیمایش ملی سرمایۀ اجتماعی» و «پیمایش ملی سنجش وضعیت مصرف کالاهای فرهنگی در ایران» از جملۀ این پیمایش­‌ها هستند.

این­ پژوهش­‌ها و تحلیل­‌های مبتنی بر آن‌ها در کنار دیگر شکل­‌های پژوهش و تحلیل – پژوهش‌های کیفی و اتنوگرافیک، گزارش­‌های تحلیلی و سیاستی و تدوین مجموعۀ مقالات تحلیلی- جملگی تلاش­‌هایی بوده‌­اند در مسیر شناخت و بررسی جنبه‌های گوناگون دگردیسی‌ها و تحولات فرهنگی- اجتماعی جامعۀ ایران در سالیان و دهه­‌های اخیر. پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات در چهارچوب این رویکرد، اجرای موج سوم «پیمایش ملی سنجش وضعیت مصرف کالاهای فرهنگی در ایران» را در دستور کار خود قرار داد که پس از طی مراحل مختلف، سرانجام در فروردین و اردیبهشت ۱۳۹۸ به مرحلۀ اجرا رسید.

گردآوری داده‌­ها در سطح ملی در جهت شناخت عالمانۀ مصرف فرهنگی؛ جزئیات، الگوهای اصلی و روندهای نوپدید؛ گامی در راستای بازنگری و بررسی ذائقۀ فرهنگی مردم ایران، به‌­منزلۀ یکی از نشانگرهای تحولات فرهنگی و اجتماعی کلان و به­‌عنوان منبعی موثق در تحلیل تمایزات و نابرابری‌­ها در دسترسی به تولیدات فرهنگی و نیز معیاری برای سنجش کارآمدی و اثربخشی سیاست­‌های فرهنگی.

طرح پیمایشی مجموعاً در ۱۶ فصل تدوین شده است که موضوعات اوقات فراغت، کتاب و کتابخوانی، روزنامه و مجله‌خوانی، رادیو، تلویزیون، دستگاه‌های شنیداری و دیداری، موسیقی، رایانه اینترنت و تلفن همراه، سینما و تئاتر، فعالیت‌های مذهبی، فعالیت‌های تفریحی و اجتماعی، فعالیت‌های هنری و دستی، ورزش، بازی و مسافرت، عناوین فصل‌های آن را تشکیل می‌دهند.

براساس موج سوم پیمایش ملی «مصرف کالاهای فرهنگی در ایران» که بصورت دستاورد پیمایشی پس از ۱۶ سال وقفه، با هدف سنجش رفتارهای فرهنگی مردم ایران توسط دفتر طرح‌های ملی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی اعلام شده است که تعداد ۱۵.۵۰۰ نفر از افراد بالای ۱۵ سال ساکن شهر و روستا در ۳۱ مرکز استان­، ۸۵ شهر (غیر مرکز استان) و ۵۰۰ روستا مورد پرسش قرار گرفته‌اند. در این پیمایش سه محور «فعالیت فرهنگی»، «مصرف فرهنگی» و «تقاضای فرهنگی» در قالب مقولاتی چون: فعالیت مذهبی، فعالیت اجتماعی، فعالیت ورزشی، فعالیت تفریحی، فعالیت هنری و دستی، کتاب و کتابخوانی، روزنامه و مجله­‌خوانی، مصرف رادیو، تلویزیون، انواع دیگر رسانه­‌های صوتی تصویری، رایانه، اینترنت، ماهواره و تلفن همراه، سینما و تئاتر، موسیقی، تسهیلات (امکانات) فرهنگی، زمان فراغت و نیازهای فرهنگی، بررسی و سنجش شده است.

گزارش‌های استانی این پیمایش به سه پرسش پاسخ می‌دهند: ۱. شهروندان استان چه «فعالیت‌های فرهنگی» انجام می‌دهند و به چه میزان؟ ۲.شهروندان استان چه «کالاهای فرهنگی» مصرف می‌کنند و به چه میزان؟ و ۳. شهروندان استان در روزهای عادی و تعطیل، چه میزان اوقات فراغت دارند و آن را چگونه می‌گذرانند؟

تاکنون گزارش استانی مصرف کالاهای فرهنگی در ۱۴ استان آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، ایلام، خراسان شمالی، سیستان و بلوچستان، قزوین، قم، کرمان، کهگیلویه و بویراحمد، گلستان، گیلان، مازندران، همدان و یزد منتشر شده است. گزارش متعلق به ۱۷ استان دیگر در دست اقدام است و به زودی منتشر خواهند شد.

گزارش کشوری موج سوم پیمایش ملی «مصرف کالاهای فرهنگی در ایران» نیز دی ماه ۱۳۹۹ منتشر و در اختیار نهادهای دولتی، مراکز تحقیقاتی و دانشگاه ها، دستگاه‌ها و سازمان‌های مربوط قرار گرفته است.

به استناد یافته‌های این پیمایش، الگوهای تولید، توزیع و مصرف کالاهای فرهنگی در ایران تغییر کرده که ضروری است این الگوها بررسی و تحلیل شوند.

به گزارش ایرنا، مسئولان پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، هدف از انجام این پیمایش را سنجش رفتارهای فرهنگی مردم ایران در حوزه مصرف کالاهای فرهنگی اعلام و تصریح کرده اند؛ فلسفه وجودی این پیمایش، تهیه اطلاعات به‌روز، به منظور استفاده در برنامه‌ریزی‌های فرهنگی کشور بوده و امید است تا با کاربست نتایج این پیمایش، امکان طراحی و اجرای برنامه‌های فرهنگی مؤثرتر در حوزه مصرف کالاهای فرهنگی و اوقات فراغت شهروندان فراهم شود.

رئیس پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات، تأکید دارد که پیمایش «مصرف کالاهای فرهنگی در ایران، سه محور؛ «فعالیت فرهنگی»، «مصرف» و «تقاضای فرهنگی» را در قالب مقولاتی مانند: فعالیت مذهبی، فعالیت اجتماعی، فعالیت ورزشی، فعالیت تفریحی، فعالیت هنری و دستی، کتاب و کتابخوانی، روزنامه و مجله­‌خوانی، رادیو، تلویزیون و انواع دیگر رسانه­‌های صوتی تصویری، رایانه، اینترنت، ماهواره و تلفن همراه، سینما و تئاتر، تسهیلات (امکانات) فرهنگی، زمان فراغت و نیازهای فرهنگی، مورد بررسی و سنجش قرار داد.

بنا براعلام سلگی طرح­‌های ملی دیگری نظیر بررسی سبک زندگی ایرانیان، سنجش وضعیت هویت ایرانیان، سنجش و ارتقای سواد رسانه ای در ایران، ارزش ها و نگرش های ایرانیان (موج چهارم) و سنجش سرمایه اجتماعی چهره های شاخص را از طرح های در دستور اجرای پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات عنوان کرد.