نگاهی به نتایج اجلاس وزیران سازمان پیمان امنیت دسته‌جمعی در تاجیکستان

به گزارش روز دوشنبه ایرنا به نقل از رسانه های خبری، در این جلسه که ریاست دوره‌ای این سازمان در سال ۲۰۲۱ بر عهده تاجیکستان است، دست کم چهار طرح در زمینه توسعه همکاری سازمان پیمان امنیت دسته‌جمعی با سازمانهای بین‌المللی مورد تصویب قرار گرفت.

از جمله طرحهای مورد تصویب در این نشست که «سراج الدین مهرالدین» وزیر امور خارجه تاجیکستان ریاست آنرا را عهده دار بود، طرح مشورتی مربوط به مسائل سیاست خارجی، امنیت و دفاع برای نیمه دوم سال ۲۰۲۱ و نیمه اول سال ۲۰۲۲ و همچنین برنامه تدابیر مربوط به ۳۰ سالگی امضای موافقتنامه درباره امنیت دسته‌جمعی و بیستمین سالگرد تأسیس سازمان پیمان امنیت دسته‌جمعی بود.

در این نشست نهادهای دیپلماتیک کشورهای عضو پیمان امنیت جمعی مهمترین تحولات و چشم اندازهای بین المللی و منطقه‌ای و تاثیر آنها را بر امنیت کشورهای عضو مورد بررسی قرار دادند.

دیدار «رحمان» با دبیران شورای امنیت کشورهای پیمان امنیت جمعی

«امامعلی رحمان» رئیس جمهور تاجیکستان پیش از برگزاری این نشست با دبیران شورای امنیت کشورهای عضو سازمان پیمان امنیت جمعی در شهر «دوشنبه» گفتگو کرد و بر ضرورت توسعه فعالیت کشورهای عضو پیمان امنیت جمعی، هماهنگ سازی اقدامات نیروهای ویژه در زمینه مبارزه با جرایم سایبری تاکید کرد.

در جریان این دیدار افزایش تلاشها برای مبارزه با خطرات ناشی از شیوع ویروس کرونا از جمله مشکلات اقتصادی، اجتماعی و مالی جهانی، تاثیرات آن بر امنیت و اقتصاد ملی، ایمنی زیستی و قاچاق مواد مخدر مورد بحث و بررسی قرار گرفت.

رئیس جمهور تاجیکستان همچنین با توجه به شرایط دشوار جامعه جهانی، تشدید تهدیدات و چالش‌ها و تاثیر آنها بر امنیت کشورهای عضو سازمان پیمان امنیت جمعی را از جمله مشکلات این نهاد برشمرد و خواستار توسعه همکاری های مشترک در این خصوص شد.

دیدار وزیر خارجه تاجیکستان با خبرنگاران

مهرالدین در پایان این جلسه در جمع خبرنگاران تصریح کرد، تاجیکستان در حال بررسی طرح بین دولتی سازمان پیمان امنیت دسته‌جمعی میان نهادهای مربوطه کشورهای عضو در رابطه با تقویت مرز این کشور با افغانستان است که حدود یک هزار ۴۰۰ کیلومتر مسافت دارد.

به گفته مهر الدین، رحمان با در نظر گرفتن سی اُمین سالگرد امضا پیمان امنیت جمعی و بیستمین سالگرد سازمان پیمان امنیت جمعی دبیر کل سازمان مذکور را برای تهیه گزارش تلفیقی در همگرایی با کشورهای عضو، در مورد فعالیت سازمان پیمان امنیت جمعی برای دوره گذشته، موظف کرد.

بنابر سخنان مهر الدین، مطابق با پیشنهاد رئیس جمهور تاجیکستان وزرای امور خارجه کشورهای عضو، خواهند کوشید تا این سند جامع در سال ۲۰۲۲ میلادی و در اجلاس آینده سازمان پیمان امنیت جمعی مورد تصویب قرار گیرد.

وی افزود: بر اساس دستور کار جلسه وزرای امور خارجه کشورهای عضو، شرایط و دورنمای توسعه وضعیت بین المللی و منطقه ای و تاثیر آن بر امنیت کشورهای عضو سازمان پیمان امنیت جمعی مورد بررسی قرار گرفت و پیشنهادهایی در خصوص مسائل مربوط به دستور کار بین المللی و همچنین همکاری با کشورها و سازمان‌های بین المللی تصویب شد.

وزیر خارجه تاجیکستان تصریح کرد: در ماه‌های اخیر اقدامات مفیدی در زمینه موضوعات سیاست خارجی، امنیت و دفاع برای نیمه دوم سال ۲۰۲۱ و نیمه اول سال ۲۰۲۲ میلادی صورت گرفته است و این طرح نیز از سوی وزرای امور خارجه کشورهای عضو سازمان پیمان امنیت جمعی مورد تصویب قرار گرفته است.

وی با اشاره به به اعلام خروج نیروهای غربی از افغانستان، تصریح کرد تحولات افغانستان به طور مستقیم بر اوضاع منطقه آسیای مرکزی سازمان پیمان امنیت جمعی تاثیر گذار خواهد بود.

مهر الدین خاطرنشان کرد: در جریان این جلسه در مورد وضعیت احتمالی کشورها و سازمان‌ها برای دستیابی وضعیت ناظر و شریک سازمان پیمان امنیت جمعی گفتگو شد.

سایه تنشها بر نشست سازمان پیمان امنیت دسته‌جمعی

جلسه شورای وزیران خارجه سازمان پیمان امنیت دسته‌جمعی در حالی برگزار ‌شد که اخیرا در دو حوزه تحت نفوذ این سازمان، تنش ها و اختلافهایی به وقوع پیوسته است. یکی از این تنش‌ها، اختلافهای مرزی تاجیکیسان و قرقیزستان است.

هشتم اردیبهشت درگیری‌هایی در اطراف منطقه «وروخ» سرزمین محصور تاجیکستان در قرقیزستان بین ساکنان محلی بر سر کنترل یک کانال آبیاری روی داد و بعدا نیروهای امنیتی دو کشور هم مداخله کردند.

همچنین در۱۱ اردیبهشت ماه سال جاری، در درگیری که میان مرزبانان قرقیزستان و کشورهمسایه تاجیکستان رخ داد، دستکم ۳۳ قرقیز کشته و بیش از ۱۲۰ تن دیگر زخمی شدند.

به نوشته خبرگزاری ایتارتاس روسیه؛ وزارت بهداشت قرقیزستان اغلب زخمی‌های این حادثه را غیرنظامیان منطقه مرزی خواند و نوشت که در طول این درگیری ها، بسیاری از ساختمان ها، ابنیه عمومی از جمله مدرسه، ایستگاه های مرزی و واحدهای آتش نشانی تخریب شدند و به آنها آسیب جدی وارد شد.

بر اساس این گزارش، درگیری میان گروه ها از مرزهای آبی و یا خاکی "کولونوی" سابقه طولانی میان این دو کشور دارد اما تیراندازی هایی که میان ارتش های دو کشور اتفاق افتاد، بی شک شدیدترین منازعه در سال های اخیر بوده و موجب افزایش نگرانی ها شده است.

مشخص نبودن خطوط مرزی میان تاجیکستان و قیرقیزستان بارها در مرز میان دو کشور مناقشاتی برانگیخته است.

تاجیکستان با قرقیزستان ۹۷۲ کیلومتر مرز مشترَک دارد. از زمان فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی (سابق) تا کنون دو کشور همسایه تنها بر سر تعیین و علامت‌گذاری نزدیک ۵۲۰ کیلومتر خط مرزی به توافق رسیدند.

بقیه خط مرز دو کشور مشخص نشده و به این دلیل ساکنان مناطق مرزی بر سر استفاده از منابع آب، راه، چراگاه و زمین با هم اختلاف نظر دارند. این اختلاف‌ها گاهی منجر به زخمی و حتی کُشته شدن شهروندان دو کشور همسایه می‌شود.

دورنمای وضعیت افغانستان پس از خروج نیروهای ائتلاف

دومین چالش پیش روی این سازمان مساله خروج نیروهای ائتلاف بین المللی از افغانستان است که این مساله نگرانی هایی را در افغانستان و همچنین در سایر کشورهای دیگر در پی داشته است.

گزارشهای خبری نشان می‌دهد همزمان با خروج نیروهای خارجی از افغانستان، خشونت‌ها در این کشور رو به افزایش گذاشته و این وضعیت نگرانی هایی را در داخل و خارج از این کشور بوجود آورده است

این نگرانی ها در حالی مطرح شده است که درگیری‌های شدید در استانهای هلمند، بغلان و قندوز افغانستان از روز سوم عیدسعیدفطر از سر گرفته شده است.

گفتنی است خروج غیرمسئولانه آمریکا از افغانستان موجی از نگرانی های داخلی و خارجی را در پی داشته است. مجلس نمایندگان نسبت به افزایش جنگ، کشتار و ترورهای هدفمند بخش‌های مختلف مردم این کشور و آزادی احتمالی ۷ هزار زندانی طالبان و خروج غیر مسئولانه آمریکا از این کشور ابراز نگرانی کرده است.

کمیسیون امور دفاعی مجلس افغانستان نیز اعلام کرد که به تصمیم آمریکا و سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) درباره خروج نیروهایش از افغانستان احترام می‌گذارد اما همانطور که حضور نیروهای آمریکایی در افغانستان براساس یک توافق دو جانبه بود، خروج آنها نیز باید مسئولانه باشد.

این کمیسیون افزود: خروج نیروهای آمریکا و ناتو با توجه به ظرفیت موجود نظامیان افغانستان باعث نگرانی ‌است.

این نگرانی‌ها طی روزهای اخیر در خارج از افغانستان هم مشاهده می شود و«وانگ یی» وزیر امور خارجه چین «ولادیمیر پوتین» رئیس جمهوری روسیه نیز خواستار خروج مسئولانه آمریکایی‌ها از افغانستان شده است.

اکنون با شروع روند خروج نیروهای ائتلاف بین المللی از افغانستان هر روز به نگرانی های تاجیکستان افزوده می شود که در منطقه آسیای میانه‌ طولانی‌ترین مرز با افغانستان را دارد.

از دیگر سو، با خروج نیروهای نظامی از افغانستان؛ نیروهای طالبان به مرز تاجیکستان نزدیکتر می‌شود و این مساله باعث افزایش چالشهای سازمان پیمان امنیت دسته‌جمعی در خصوص مسائل امنیتی و قاچاق مواد مخدر در منطقه آسیای میانه می شود.

تاریخچه سازمان پیمان امنیت دسته‌جمعی

به دنبال فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی توان سیاسی، اقتصادی و نظامی فدراسیون روسیه رو به افول گذاشت در نتیجه این کشور با هدف متحد نگه داشتنِ کشورهای عضو پیشین، چنین سازمانی را بنیاد نهاد.

سازمان پیمان امنیت جمعی که گروهی امنیتی منطقه ای متشکل از ۶ کشور مذکور است برای اولین در سال ۱۹۹۲ در جلسه ای در تاشکند ازبکستان شکل گرفت اما عضویت ازبکستان از سال ۱۹۹۹ به حالت تعلیق در آمد، ولی پس از آن در سال ۲۰۰۶ به عضویت مجدد درآمد.

با این وجود در سال ۲۰۱۲ این کشور با اعلام اینکه دیدگاههایش از سوی سازمان نادیده گرفته می شود، به عضویت خود پایان داد.

سازمان پیمان امنیت دسته‌ جمعی یکی از سازمان‌های فعال نظامی و چندمنظوره در حوزهٔ آسیای مرکزی و قفقاز به شمار می آید.

از دیگر سو، محدود کردن زمینه گسترش ناتو و نفوذ آمریکا در کشورهای همسایه و متحدان پیشینِ روسیه، مسکو را بر آن داشت تا این سازمان را تاسیس کند، چرا که می کوشید با تشکیل ساختارهای جدید سیاسی، اقتصادی و نظامی به یگانه بازیگرِ قدرتمند در منطقه آسیای مرکزی و قفقاز تبدیل شود.