مطالبه مغفولِ هوای پاک/ وظایف مسئولان در انبوهی از دود گم شد!

خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها- فریده خدادادی: پیک پنجم کرونا و شیوع نوع جدید این ویروس کم بود، گرمای هوا و قطعی برق و کمبود آب هم به آن اضافه شد. از همه این‌ها که بگذریم تنفس در هوای آلوده نیز خود غصه بزرگی برای مردم در شهرهای آلوده به‌ویژه اراک است.

ماه نخست تابستان از نیمه گذشته است و هم‌زمان با گرم شدن هوا زدن ماسک‌های چندلایه پشت سر هم در اماکن عمومی و رعایت فاصله اجتماعی و پروتکل‌های بهداشتی برای کادر درمان و مردم و بیماران کرونایی بسیار رنج‌آور شده است، بیمارانی که در بخش‌های آی سی یو با کپسول اکسیژن زنده‌اند با این قطعی‌های برق هرلحظه زندگی‌شان در معرض خطر است.

حال اگر هوای شهر هم آلوده باشد که وضع نسبت به قبل هم بدتر خواهد شد و دیگر نه نفسی برای کشیدن باقی خواهد ماند و نه جانی در بدن برای زیستن.

مسئولان استان اعلام کردند آلودگی این روزهای هوا در استان مرکزی و شهر اراک به وضعیت اضطرار نرسیده و به صورت مقطعی و مربوط به ساعات محدودی از شبانه روز است!

این توضیحات مصداق وضعیتی است که در شهر اراک متأسفانه چند وقتی است که مردم با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنند. باوجود رنگ‌به‌رنگ شدن و هشدار تابلوهای سنجش آلوده مبنی بر اعلام وضعیت ناسالم برای گروه‌های حساس و پرخطر به‌ویژه برای بیماران کرونایی سکوت در شهر حکم‌فرما است و مردم هم بی‌محابا در شهر رفت‌وآمد می‌کردند بدون اینکه فکر کنند ممکن است هرلحظه جان یک نفر درخطر باشد.

بااینکه نفس‌ها به شماره افتاده بود، اما از برگزاری جلسه و تشکیل کارگروه کاهش آلودگی هوا خبری نشد.

روزهای متوالی پشت سرهم گذشتند، اما همچنان سکوت متولیان این حوزه از قبیل اداره کل محیط‌زیست، استانداری و سایر مسئولان ادامه یافت و هر یک توپ را به زمین دیگری انداختند به‌طوری‌که عنوان کردند که هنوز شهر به شرایط اضطرار نرسیده است!

حال این سوال پیش می‌آید آیا شرایط اضطراری بدتر از به خطر افتادن جان مردم می‌توان سراغ داشت؟

آماده برگزاری جلسه کارگروه کاهش آلودگی هستیم

اخیراً معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری مرکزی گفته است که آلودگی این روزهای هوا در استان مرکزی و شهر اراک به وضعیت اضطرار نرسیده و به‌صورت مقطعی و مربوط به ساعات محدودی از شبانه‌روز است و منشأ آن برون‌مرزی است که نمی‌توان اقدام کوتاه‌مدت خاصی برای مقابله با آن انجام داد.

به گفته مهدی زندیه وکیلی، سازمان محیط‌زیست به‌صورت مداوم وضعیت هوای کل استان ازجمله اراک را پایش می‌کند و هر زمان نیاز به برگزاری جلسه کاهش آلودگی در استانداری ببیند درخواست می‌کند و ما این جلسه را برگزار می‌کنیم.

زندیه وکیلی با بیان اینکه استان در مورد آلودگی‌هایی که منشأ برون‌مرزی دارد اقدام کوتاه‌مدت خاصی نمی‌تواند انجام دهد، خاطرنشان کرد: برنامه‌های بلندمدت مانند جنگل‌کاری ۲ هزار هکتاری در منطقه چپقلی می‌تواند تأثیر زیادی در کاهش آلودگی‌های این‌چنینی داشته باشد.

درست است که سیزدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری که به پایان رسید و دولت دوازدهم به روزهای پایانی فعالیت خود نزدیک شده، اما بر اساس قانون هریک از مسئولان دستگاه‌های اجرایی بنا به وظیفه‌ای که برای آن‌ها تعریف‌شده است باید به مسئولیت‌ها و وظایف خود نسبت به مردم پایبند باشند که متأسفانه با نادیده گرفتن حقوق مردم در مورد آلودگی هوا شاهد فرار روبه‌جلو مسئولین استانی از مسئولیت خود در مورد رسیدگی به وضع آلودگی هوا و تشکیل نشدن کارگروه کاهش آلودگی هوا هستیم.

کارگروه کاهش آلودگی هوا، جلساتی است که به ریاست استاندار، دبیری اداره کل حفاظت محیط‌زیست استان و با حضور اعضای کارگروه در محل استانداری تشکیل می‌شود و دستگاه‌های اجرایی موظف‌اند گزارشی را از اقدامات خود در ارتباط با کاهش آلودگی هوا ارائه دهند که گویا چند ماهی است از برگزاری این کارگروه در کلان‌شهر اراک خبری نیست!

بررسی‌ها نشان می‌دهد که از سال ۹۰ فرآیندی در مورد حل مشکل آلودگی هوا در کشور آغازشده است و این فرآیند در اردیبهشت‌ماه سال ۹۳ منجر به تهیه و تنظیم مجموعه‌ای از اقدامات برای کاهش آلودگی هوا شد و به تأیید هیئت‌وزیران رسید البته این کار نقطه پایان نبود و در سال ۹۵ مصوبات تهیه‌شده از طریق مطالعات عمیق‌تر، اصلاح و تکمیل و در قالب مصوبات جدید ابلاغ شد.

در این مصوبات به موارد متعدد ازجمله تجهیز ناوگان اتوبوس‌رانی، خروج خودروهای فرسوده و … اشاره‌شده است و هدف از این مصوبات انجام اقدامات مؤثر در حوزه کاهش آلودگی هوا توسط دستگاه‌ها است.

به گفته مسئولان و کارشناسان این حوزه، پیش از هر کاری، سیاهه انتشار آلودگی هوا باید در تمامی کلان‌شهرها به‌ویژه اراک تهیه شود تا از این طریق بتوان به سهم هریک از منابع آلاینده دست پیدا کرد. سیاهه به‌عنوان یک مدل نشان می‌دهد که در هر کلان‌شهری باید چه اقداماتی برای کاهش آلودگی هوا صورت گیرد.

از طرفی در کلان‌شهرها باید برنامه جامع کاهش آلودگی هوا با به‌کارگیری مصوبات هیئت‌وزیران و با کمک ظرفیت دانشی دانشگاه‌ها استخراج شود و متأسفانه چون عده‌ای اثربخشی طرح بر کاهش آلودگی هوا را قبول ندارند، اجرای این طرح در شهر اراک به تعویق افتاده است.

بی توجهی مسئولین نسبت به وظایف قانونی مصداق ترک فعل است

بی توجهی مسئولان به وظایف قانونی، مصداق ترک فعل است و در صورت تداوم این روند وظیفه خود می‌دانیم که علیه آنها به دستگاه قضائی اعلام جرم کنیم

در ادامه رئیس شبکه مردم‌نهاد زیست‌محیطی استان مرکزی در گفت‌وگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: متأسفانه در روزهای پایانی دولت مسئولان نسبت به انجام وظایف قانونی خود دچار بی‌تفاوتی شدند درحالی‌که آن‌ها باید بدانند در قبال سلامت شهروندان شهر اراک مسئول هستند و این بی‌توجهی به وظایف قانونی، با توجه به جایگاه آن‌ها مصداق ترک فعل مدیران است و در صورت تداوم این روند وظیفه خود می‌دانیم که علیه مسئولان به دستگاه قضائی اعلام‌جرم کنیم و امیدواریم که از سوی دادستان و رئیس‌کل دادگستری استان به‌سرعت مورد پیگیری قرار گیرد.

سیاوش آقاخانی گفت: متأسفانه با ورود کشور به وضعیت قرمز کرونایی، مطالعات ثابت‌شده نشان می‌دهد که آلودگی هوا تا ۲۰ درصد می‌تواند به وخیم‌تر شدن وضعیت بیماران درگیر کرونا بیانجامد و به‌نوعی شرایط سخت کرونایی را تشدید کند.

وی ادامه داد: نوع آلودگی ذرات ۲.۵ میکرون در هوا و ریزگردهای منطقه‌ای و فرا منطقه‌ای که به‌طور مستقیم در نایژک‌های ریه رسوب می‌کند، می‌تواند لطمات جبران‌ناپذیری بر سلامت بیماران کرونایی و افراد درگیر با سایر بیماری‌ها ایجاد کند.

این فعال محیط‌زیست افزود: مدیران استانی نزدیک به پنج ماه است که جلسات کارگروه کاهش آلودگی هوا را برگزار نکردند، باوجوداینکه تعداد روزهای آلاینده شهر اراک به‌شدت افزایش‌یافته است و بهانه مسئولان در این خصوص این است که نوع آلودگی هوا ریزگردهای منطقه‌ای و فرا منطقه‌ای است حال این پرسش به وجود می‌آید که آن‌ها برای کنترل همین ریزگردهای منطقه‌ای که حجم بسیاری از آن کانون فرسایش بادی حاشیه میقان است و قسمت دیگر آن از مناطق هم‌جوار نشأت می‌گیرد، چه اقداماتی انجام دادند تا در این روزهای پایانی دولت نخواهیم با چنین معضلی درگیر شویم؟

مدیران استانی نزدیک به پنج ماه است که جلسات کارگروه کاهش آلودگی هوا را برگزار نکردند، با وجود اینکه تعداد روزهای آلاینده شهر اراک به شدت افزایش یافته است آقاخانی بیان کرد: سایر آلاینده‌های شهری مانند آلاینده‌هایی از خانواده گوگرد اثرات آلودگی ذرات ۲.۵ میکرون را تشدید می‌کند، بنابراین باید در این راستا اقدامات پیشگیرانه‌ای مانند برگزاری جلسات کارگروه کاهش آلودگی هوا، اطلاع‌رسانی‌های عمومی، آموزش‌های لازم به افراد درگیر با بیماری و… انجام شود اما متأسفانه تمامی این موارد به دست فراموشی سپرده‌شده و مدیران ارشد استانی منتظرند که با پایان دولت منصب خود را ترک کنند و این موضوع نگران‌کننده‌ای است!

وی گفت: خشک‌سالی پدیده‌ای است که سال‌هاست که با آن درگیر هستیم و با ۲ نوع الگوی آلودگی زمستانه (وارونگی هوا، آلودگی ناشی از سوزاندن مازوت در نیروگاه‌ها و…) و تابستانه هم که مربوط به ریزگردها است مواجه هستیم که ریز گردها فرا منطقه‌ای نیستند بلکه ریزگردهای مناطق بیابانی استان هستند که با باد کمتر از ۶ متر بر ثانیه شدت پیدا می‌کند. سوال اینجاست که متولیان این حوزه پس از چه نقشی برخوردار هستند درحالی‌که در جایگاه مدیریتی تکیه زده و سکوت کرده‌اند و هیچ برنامه‌ای ندارند.

رئیس شبکه مردم‌نهاد زیست‌محیطی استان مرکزی گفت: نگرانی ما در ارتباط با آلودگی هوا مربوط به امسال نیست بلکه درباره مواجهه آلودگی هوای شهر اراک در سال‌های پیش رو است که بر اثر بی برنامگی حوزه مدیریت شهر اراک تشدید پیدا می‌کند و می‌توان گفت آلودگی هوای امسال موجب وخیم‌تر شدن وضعیت آلودگی در سال‌های بعد می‌شود.

آقاخانی بیان کرد: در کارگروه کاهش آلودگی هوا یک بخش به اقدامات کوتاه مدت برای عبور از این بحران باز می‌گردد و بخش دیگر مربوط به برنامه ریزی برای سال‌های آینده است که در حال حاضر متوقف شده است.

وی ادامه داد: مدیرکل محیط زیست، مدیریت ارشد استان و مدیران استانی باید پاسخ‌گو باشند که چه برنامه‌ای برای سال‌های آینده دارند؟ چرا طرح جامع کاهش آلودگی هوای شهر اراک به روز رسانی نمی‌شود؟

دستگاه‌های اجرایی در حوزه آلودگی هوا دچار بی برنامگی مفرط شدند

این فعال محیط‌زیست ادامه داد: کارگروه کاهش آلودگی هوا یک برنامه بین بخشی بین دستگاه‌های مختلف است که برای هر یک از دستگاه‌ها وظیفه‌ای را تعیین می‌کند، اما دستگاه‌ها به بی برنامگی مفرط دچار شدند و در حوزه آلودگی هوا هیچ برنامه درستی وجود ندارد و طرح جامع روی زمین مانده است و عدم برگزاری جلسات موجب این قبیل بی برنامگی‌ها شده است و ممکن است سال آینده و زمستان پیش رو اثر این کوتاهی‌ها را مشاهده کنیم.

طرح جامع کاهش آلودگی هوای اراک سال ۸۶ تصویب شد و پنج سال بعد از آن تنها ۱۰ درصد از بودجه برای اجرای آن تخصیص یافت

در ادامه عضو هیئت‌علمی دانشگاه آزاد اسلامی اراک در گفت‌وگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: طرح جامع کاهش آلودگی هوای اراک سال ۸۶ تصویب شد و پنج سال بعدازآن باوجود نبود مشکل در بودجه، تنها ۱۰ درصد از بودجه برای اجرای آن تخصیص یافت و اجرای آن ناقص باقی ماند و مقصر اصلی آن علاوه بر مسئولین سازمان محیط‌زیست، شهرداری و … بوده است.

حمیدرضا مهاجرانی گفت: قرار بود سهم صنایع آلاینده از میزان آلایندگی صنایع و نوع آن مشخص شود و در آن صورت دریافت خسارت امکان‌پذیر می‌شد و مشکل را برطرف می‌کرد. در حال حاضر با توجه به اینکه مسئولیت بروز مشکل آلودگی هوا را کسی نمی‌پذیرد، نمی‌توان آن را حل کرد.

افزایش تقاطع غیرهم‌سطح به بهانه کاهش آلودگی هوا

وی تأکید کرد: رویکرد مسئولان در کاهش آلودگی هوا به‌جای حفظ فضای سبز شهر اراک و گسترش آن، حرکت به سمت افزایش تقاطع‌های غیر هم‌سطح در شهر بوده است درحالی‌که اثری در کاهش آلودگی ندارد و باوجوداینکه پروژه‌های عمرانی را در این قسمت بیشتر انجام دادند، می‌توان در بدبینانه‌ترین حالت ممکن گفت که از وجود منافعی در این قضیه حکایت دارد.

عضو هیئت‌علمی دانشگاه آزاد اسلامی اراک افزود: در حال حاضر اداره کل محیط‌زیست استان سنجش‌هایی را انجام می‌دهد تا سهم هر یک از منابع آلاینده را مشخص کند.

قانون را دور می‌زنند همانند جریان تأسیس پتروشیمی الوند با وجود اینکه با مخالفت محیط زیست همراه بود، اما مسئولین استان طرح را در دولت مطرح کرده و مصوبه آن‌را گرفتند مهاجرانی عنوان کرد: در ارتباط با توسعه صنایع با مشکل بزرگی مواجه هستیم به‌طوری‌که دولت، وزارت صمت و استانداری مرکزی از توسعه بی‌رویه و بدون مطالعه صنایع حمایت می‌کنند و جنبه اقتصادی و توسعه‌ای آن را مهم‌تر از سلامت مردم و اثرات ناشی از آلاینده‌ها بر سلامتی شهروندان می‌دانند درنتیجه به‌آسانی قانون را دور می‌زنند همانند جریان تأسیس پتروشیمی الوند باوجوداینکه با مخالفت محیط‌زیست همراه بود، اما مسئولان استان طرح را در دولت مطرح کرده و مصوبه آن را گرفتند و سازمان‌های مردم‌نهاد را به جلسات مربوط به تصمیم‌گیری این طرح دعوت نکردند.

وی گفت: مطالعه ارزیابی محیط‌زیستی برای این صنایع ازجمله پتروشیمی الوند به‌طور همه‌جانبه انجام‌نشده است حتی درخواست سازمان‌های مردم‌نهاد نسبت به اجرای مطالعات در این خصوص بی‌فایده مانده است و از در اختیار قرار دادن نتایج این مطالعات سرباز زدند.

عضو هیئت‌علمی دانشگاه آزاد اسلامی اراک افزود: در شرایط کنونی با توجه به مستقر شدن دولت جدید، به‌منظور رفع ابهامات باید شفافیت در عملکرد مسئولان لحاظ شود، زیرا با رصد و پایش عملکردشان آن‌ها نمی‌توانند در این حوزه کوتاهی و از اصول محیط زیستی تخطی کنند.

باید توجه کرد که برای اجرای مصوبات طرح کاهش آلودگی هوا، دولت اعتباراتی برای کل کشور تخصیص می‌دهد. همچنین در بودجه سالانه وزارت کشور منابعی برای شهرداری‌ها مشخص‌شده است که دولت باید این منابع را تأمین کند.

افزون بر این شورای شهر این امکان را دارد که در بودجه سالانه شهرداری، منابعی هم برای اجرای برنامه جامع کاهش آلودگی هوا اختصاص دهد و با روی کار آمدن دولت سیزدهم و شورای شهر ششم آیا می‌توان در این حوزه منابعی را برای اجرای این طرح در کلان‌شهر اراک استفاده کرد یا خیر؟

با توجه به اینکه مردم شهر اراک نسبت به کم‌کاری مسئولین در خصوص حل معضل آلودگی هوای اراک گله‌مند هستند، در راستای احقاق حقوق عامه، رسیدگی این موضوع را از دستگاه قضائی استان انتظار دارند.

در این راستا معاون اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم دادگستری استان مرکزی در جمع خبرنگاران با اشاره به وضعیت آلودگی هوا اراک، گفت: کمیته اضطرار استانداری در مواقع بحرانی تشکیل و بر اساس بررسی شرایط برای تعطیلی‌ها تصمیم می‌گیرد که هنوز کار به این وضعیت نرسیده است.

هیچ دستگاهی متولی منشأ آلودگی هوای اراک را مشخص نکرده است

خیرمند افزود: هنوز هیچ دستگاه متولی منشأ آلودگی شهر اراک را مشخص نکرده به‌طوری‌که مشخص نشده چند درصد سهم کارخانجات مستقر در حوزه شازند، صنایع و خودرو است، اما بر اساس تجربه در زمان اعمال محدودیت‌های تردد در اوایل سال گذشته روزهای آلاینده شهر اراک به نسبت سال ۱۴۰۰ در این بازه زمانی به‌شدت کمتر بود.

معاون اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم دادگستری استان مرکزی با اشاره به اینکه تردد کامیون‌ها در کمربندی‌های شهر اراک در آلودگی هوا و حوادث ترافیکی تأثیرگذار است، گفت: با توجه به اعلام محیط‌زیست سوخت کامیون‌ها ناقص است و بیشترین میزان آلایندگی را بین خودروها دارد، احداث و بهره‌برداری کنارگذر شمالی اراک در دستور کار قرار گرفت که پل خروجی ایجادشده اما در پل ورودی مشکلاتی وجود دارد، در صورت رفع مشکل همه کامیون‌های اراک از داخل شهر خارج می‌شوند.

خیرمند با اشاره به جانمایی پارکینگ ماشین‌های سنگین گفت: برای جانمایی و افزایش مانیتورینگ آلودگی هوا در اراک برنامه مدون و دقیقی باید در نظر گرفته شود که در این صورت در میزان شناسایی آلاینده‌ها تأثیرگذار است.

به گزارش مهر، سلامت مردم شوخی‌بردار نیست و نباید به اقدامات مقطعی در حوزه آلودگی هوا بسنده شود. محیط‌زیست باید به‌عنوان متولی این حوزه پیگیر رفع این معضل باشد تا در این شرایط کرونایی باری از دوش مردم برداشته شود.