نقش امام علی(ع) در امت همچون مسیح در بنی اسرائیل است/ ویژگی‌هایی که علی(ع) را امیرالمومنین کرد

به گزارش خبرنگار گروه غدیر و مهدویت خبرگزاری شبستان، به مناسبت فرا رسیدن عیدسعید غدیر، عیدالله الاکبر و روز اکمال دین و اتمام نعمت الهی بر مسلمین و مومنین بواسطه اعلام رسمی ولایت امیرالمومنین علی بن ابیطالب (ع) و به منظور بررسی فضایل و ویژگی های اولین امام مسلمین پس ازخاتم پیامبران (ص) حضرت علی (ع) با حجت الاسلام والمسلمین «سید منذر حکیم»، مدیر پژوهشکده ذریه نبوی و استاد حوزه علمیه و پژوهشگر و مولف سیره اهل بیت (ع) و صاحب مجموعه چهارده جلدی «پیشوایان هدایت» که جلد دوم آن به مولای متقیان (ع) اختصاص دارد گفتگویی ترتیب داده ایم که در ادامه مشروح آن تقدیم حضورتان می شود:

وجود چه ویژگی هایی در حضرت علی بن ابیطالب (ع) باعث شد ایشان به عنوان اولین وصی و اولین خلیفه شرعی پیامبر خاتم (ص) معرفی و از جانب خدا برای هدایت و امامت امت منصوب شوند؟

به گفته ابن عباس 300 آیه از آیات قرآن کریم برای فضایل امیرالمومنین علی(ع) نازل شده است؛ ابن عباس می گوید: علی (ع) انگشتر خویش را در حال رکوع به بینوایی صدقه داد. رسول خدا (ص) از آن فرد مستمند پرسید: چه کسی این انگشتر را به تو داده است، عرض کرد: همان شخصی که در حال رکوع است (و به امیرمومنان (ع) اشاره کرد). خدای متعال این آیه شریفه را نازل فرمود: «إِنَّما وَلِیُّکُمُ اللَّهُ وَرَسولُهُ وَالَّذینَ آمَنُوا الَّذینَ یُقیمونَ الصَّلاةَ وَیُؤتونَ الزَّکاةَ وَهُم راکِعونَ».

علاوه بر این، آیه تطهیر علی (ع) را در زمره اهل بیت وحی (ع) که از هر پلیدی پیراسته اند به شمار آورده و آیه مباهله آن بزرگوار را به منزله جان پیامبر اکرم (ص) تلقی کرده است. همچنین سوره مبارکه انسان به اخلاص امیرمومنان (ع) و اهل بیت ایشان و ترس و بیمی که از خداوند داشتند، شهادت داده و گواهی الهی را بر بهشتی بودن آنان دربر دارد. صاحبان صحاح سته و دیگر محدثان در احادیث رسول اکرم (ص) برای بیان فضایل علی (ع) فصل های ویژه ای گشوده اند. جامعه بشری طی تاریخ طولانی خود بعد از رسول خدا (ص) مردی را برجسته تر از علی (ع) سراغ ندارد و با اینکه در طول حاکمیت بنی امیه بر فراز منابر به ناسزاگویی و دشنام وی پرداختند اما تاریخ برای هیچ کس فضایلی نظیر فضایل علی بن ابیطالب (ع) ثبت نکرده است.

شعبی می گوید: نقش علی بن ابیطالب (ع) در این امت همچون مسیح بن مریم (ع) میان بنی اسراییل بود. گروهی به او عشق و محبت ورزیدند، در محبت شان دچار کفر شدند و جمعی کینه اش را به دل داشتند و با بغض و کینه او در وادی کفر گرفتار آمدند.

چه جلوه هایی از شخصیت امام علی (ع) وجود دارد که این شخصیت را در طول تاریخ بی نظیر و بی مثال کرده است؟

امام علی (ع) سخاوتمندترین انسان ها بوده است. به سخاوت و بخششی خداپسندانه آراسته بود و هرگز در پاسخ نیازمندی نه نگفت. جرج جرداق مسیحی در کتاب خود با نام «امام علی(ع)، صدای عدالت انسانی» می نویسد: علی بن ابیطالب (ع) از جمله افراد بی نظیر و نادری است که اگر خواهان شناسایی حقیقت و واقعیت آنان به دور از سطح پایین شناسایی بزرگان تاریخ خود باشید، خواهید دید که محور عظمت آنان تنها در ایمان مطلق به کرامت و شرافت انسانی و حق مقدس آن در زندگی آزادمنشانه و شرافتمندانه قرار دارد.

علی (ع) از نزدیک ترین خویشاوندان رسول خدا (ص)، پسر عمو، داماد و محبوب ترین افراد خاندان ایشان تلقی می شد. کاتب وحی پیامبر (ص) و نزدیک تر از همه به فصاحت و بلاغت رسول خدا (ص) بود و گفتار و سخنان پرمعنای حضرت (ص) را بیش از دیگران در اختیار داشت. ایشان آشناترین یاران پیامبر (ص) به احکام دین و سرآمد آنان در قضاوت و داوری و در حفظ و حراست از دین برتر از دیگران بود و بر تبلیغ رسالت بیش از همه کوشید تا آنجا که عمر بن خطاب در حق او گفت: خداوند هیچ گاه مرا در مسئله دشواری که ابوالحسن در کنارم نباشد، گرفتار نسازد.

وی اندیشمندی با تجربه و دانا، صاحب نظری آگاه، دارای احساسی لطیف، انسانی پاک سرشت و از روحی بی آلایش برخوردار بود. فردی خوش سلیقه، بهره مند از اندیشه ای درست، نیک روش، حاضر جواب، دارای حضور ذهن و مسئولیت شناس بود.

لطفا به جنبه هایی از این ابعاد شخصیتی در مصداق اشاره بفرمایید؟

علی بن ابیطالب (ع) به پرهیزکاری و تقوا مشهور بود. اگر کسی عبادت امام علی (ع) را به دقت بررسی کند، در می یابد که ایشان در عبادت و تقوا همچون سیاست و حکومت شیوه ای خاص و روشی جدید داشت. عبادت علی (ع) آنچنان بود که گویی شاعری مجذوب با دلی پاک و توجهی کامل در پیشگاه وجود مطلق باری تعالی می ایستد و آنگاه که زیبایی این هستی برایش کشف و روشن می شود، این آیت زیبا را سر می دهد.

زهد، دیگر ویژگی مولای متقیان علی (ع) بود، به همین سبب با فرزندان خود در خانه ای محقر و کوچک به سر می برد، خانه ای که خلافت به آن روی آورد نه سلطنت. نان جوینی را که علی (ع) تناول می کرد، همسرش به دست خود طبخ کرده بود و بسیار اتفاق می افتاد که او به جای همسر جوها را آسیاب می کرد در حالی که امیرمومنان (ع) و رییس حکومت بود از نان جوین خشک استفاده می کرد و در سرمای شدید به همان لباس نازک تابستانی اکتفا می کرد. این روش پسندیده علی (ع) بود که عمر بن عبدالعزیز را واداشت تا در برابر عظمت او اعتراف کند که: به راستی علی بن ابیطالب (ع) پارساترین مردم دنیا است. این اعتراف یکی از خلفای خاندان اموی است که سال ها نسبت های ناروا به علی دادند و بر مبنای حذف رقیب به ایشان ناسزا گفتند. عزت نفس و شهامت دیگر ویژگی شخصیتی امام علی (ع) است و ایشان را به مقامات بلند و والایی نشاند که از ناسزاگویی به بنی امیه که آن روزها آماج ناسزا قرارش داده بودند، خودداری کند.

جوانمردی نیز از اوصافی است که علی بن ابیطالب (ع) به آن شهره است. در طول تاریخ نمی توان برای جوانمردی و گذشت امام نظیری یافت، چنانچه ایشان به سربازان خود فرمان داد مبادا در میدان جنگ از سر خشم و ناراحتی دشمن فراری را به قتل برسانید و نیز آنان را از گرفتن لباس و پوشاک افراد منع می کرد.

عدالت از ویژگی هایی است که امام علی (ع) در میان همه اوصاف بیشتر به آن شهرت دارد. جنبه های عدالت در سیره و حکومت علوی چه تبلوری داشته است؟

داستان علی (ع) در موضوع عدالت از یادگارهای ارزشمندی است که مقام انسانیت و روح انسانی را عزت و سربلندی می بخشد. امام علی (ع) به هنگام محاکمه و یا اجرای عدالت بین خود و توده مردم تفاوتی قایل نمی شد. در ساده ترین کارها نیز عدالت در روح امام علی (ع) جاری بود. سفارش ها و نامه های ایشان به فرمانداران و کارگزاران شان پیرامون یک محور یعنی عدالت دور می زد.

امام علی (ع) در ساده زیستی که حلقه مفقوده این روزهای جامعه ما است، چه سیره ای داشتند و این سیره چقدر می تواند الگوبخش و اثرگذار باشد؟

از جمله اصول اخلاقی امام علی (ع) تکیه بر ساده زیستی و بیزاری و تنفر از تکلف بود. ایشان فرمودند: بدترین دوستان کسی است که برای پذیرای از او خود را به زحمت بیندازید. ایشان در حکمت هایی که ارایه می کرد و یا اموالی که می بخشید و یا مواضعی که از بخشش آن جلوگیری می کرد، هیچ گاه خودنمایی و تظاهر نداشت. این ویژگی چنان با طبیعت و سرشت علی بن ابیطالب آمیخته و همراه بود که غرض ورزان نتوانستند او را به مکر و حیله وادارند لذا به ایشان نسبت سنگدلی، بی رحمی، خشونت و تکبر بر مردم می دادند در حالی که ایشان تکبر و خودپسندی را به شدت تقبیح می کرد و خطاب به فرزندان، یاران و فرمانداران خویش می فرمود از خودپسندی بپرهیز، آگاه باش که عجب و غرور ضد ثواب و راستی و آفت عقل و اندیشه است.

با این اوصاف و ویژگی ها چه شد که خلافت از مولای متقیان (ع) غصب شد و این غصب چه عواقبی را بر جامعه انسانی تحمیل کرد؟

علی ابن ابیطالب (ع) جایگزینی بود که رسول خدا (ص) ایشان را به گونه ای ویژه برای پذیرش مسئولیت امامت و ولایت تربیت کرده بودند تا مرجعیت فکری و سیاسی پس از خود را به ایشان واگذار کنند و با همکاری پایگاه مردمی از مهاجر و انصار بصیر و آگاه برایش مهیا کرده بودند اما جاهلیتی که در ژرفای آن جامعه و نظام ریشه دوانده بود و در بدر و حنین و تنها یک دهه از جنگ و نبرد به کلی از میان نرفته بود، طبیعی به نظر می رسید که بار دیگر در پوشش اسلام پدیدار شود. در حالی که رسالت خط مشی طبیعی برای هدایت فکری و سیاسی جامعه تبیین نمود و در غدیر خم علی (ع) به عنوان امیر مومنان منصوب و برای ایشان از عموم مسلمانان بیعت گرفته شد اما در واقعه سقیفه و پس از رحلت رسول خدا (ص) این برنامه ریزی پیشگامانه با واقعیتی که دور از انتظار پیامبر هم نبود، مواجه شد.

بدین ترتیب اهل سقیفه وقتی عرصه را از وجود مقدس پیامبر (ص) تهی دیدند، این برنامه ریزی نبوی را به سقوط کشاندند و آنچه را از زمینه سازی ها و مقدمات انجام داده بود، خنثی کردند.

در مقابل نقشه های خنثی کننده قریش برای طرح استوار و منطقی پیامبر اسلام (ص) ، امام علی (ع) کوشید با محکوم کردن سقیفه و آثار و نتایج آن و با خودداری از بیعت و ایستادگی در برابر آن توطئه امور را به جایگاه اصلی خود بازگرداند ولی این تلاش در کوتاه مدت سودی نبخشید لذا ایشان موضعی اصولی اتخاذ کرد که تاریخ آن را به نام ایشان ثبت کرده است؛ وقتی که فرمود: دست روی دست گزاردم تا اینکه با چشم خود دیدم گروهی از اسلام بازگشته و قصد دارند دین و آیین محمد (ص) را نابود سازند. در چنین موقعیتی بیم آن داشتم اگر اسلام و اهل اش را یاری نکنم باید شاهد نابودی و تفرقه در امت اسلام باشم که مصیبت آن برایم به مراتب از رهاسازی خلافت و حکومت بر شما بزرگ تر بود زیرا بهره زودگذر زندگی مانند سراب و یا به سان ابرهای از هم پاشیده زایل شده و به پایان می رسد.

این موضع گیری و تدبیر علوی چه رهاوردی برای اسلام داشت؟

موضع گیری های امام علی (ع) در طول 25 سال رنج و نگرانی که به تعبیر خود حضرت (ع) جام صبر و شکیبایی تلخ تر از حنظل را نوشید در اموری چون حفظ و حراست از وحدت و یکپارچگی امت اسلامی و جلوگیری از شکست دولت نوپای نبوی هرچند با گذشت موقت از حق خود و ارایه راهکارهای صحیح به تک تک خلفا خلاصه شد. افزون بر توجه امام علی(ع) به گردآوری قرآن و تفسیر آن و آشنا کردن و آگاه ساختن مردم به معانی و حقایق کتاب الهی ایشان از اشتباهات خلفا در درک و فهم و اجرای احکام اسلام نیز جلوگیری کردند.

ایشان بعد از دو دهه و نیم صبر و بردباری پس از آشکار شدن حقایق پشت پرده توانست به ثمره تلاش های خود دست یابد و برای دو نسل صدر اسلام و تا بعد از آن به خوبی روشن شد که علی (ع) برای خلافت شایسته تر از دیگران بوده که با وجود شرایط و اوضاع پیچیده و افزایش زاویه انحراف از راه راست، قادر است به اصلاح امور بپردازد. امام علی (ع) با زحمت بسیار سعی کرد تا از راهی بی دغدغه و هموار، عدالت اجتماعی و سیاسی را میان مردم پدید آورد و با حفظ وحدت و یکپارچگی امت همراه با تلاش در مسیر تربیت و آموزش و ادای کامل حقوق آنان امنیت، آزادی، رفاه و آرامش را حاکمیت ببخشد. هر چند جامعه تاب عدالت علوی را نداشت ... .

لذا برنامه بازسازی امت اسلامی و تربیت نسل های جدید در خط ولایت راستین اهل بیت (ع) رسالت و استراتژی اصلی دربرنامه اهل بیت (ع) است که نتایج بزرگ آن را در طول تاریخ تا عصر حاضر به خوبی می توانیم مورد مطالعه و ارزیابی قرار دهیم.

لذا برای فهم برتر غدیر وبهره برداری عملی در نظام علوی جمهوری اسلامی می توانیم ویژگی های آن را چنین برشماریم:

۱. غدیر سمبل نخبه پروری و نخبه گزینی در تصدی مسوولیت های مطرح در جامعه و دولت ایده ال اسلامی.

۲. شایسته سالاری در نظام جامع اسلامی درغدیر به خوبی تجلی یافت.

۳.غدیر شاه کلید تحول خواهی و تحول آفرینی در تاریخ تمدن آفرین اسلامی است.

با امید بهره برداری هر چه بیشتر از تجربه گرانسنگ حادثه تاریخی غدیر و تحولات پی درپی فرهنگی و اجتماعی و تربیتی و سیاسی تا قیام نظام مقدس جمهوری اسلامی. با چشم انداز تحقق حکومت جهانی عدل مهدوی.

پایان پیام/9