کتابخانه های سیار در مناطق کمتر توسعه یافته قزوین راه اندازی می شود

به گزارش ایرنا، نهاد کتابخانه های عمومی برای توزیع عادلانه و تسهیل دسترسی عمومی به منابع مکتوب، راه اندازی کتابخانه های سیار و اجرای طرح پیشخوان کتاب در مناطق محروم و حاشیه شهرها را در پیش گرفته است.
به گفته کارشناسان و مسوولان فرهنگی، هدف کتابخانه های سیار ایجاد فرصتی برابر برای دسترسی به کتاب همه اقشار جامعه است و در بسیاری از موارد روستاها آخرین مکانی هستند که به کتاب دسترسی پیدا می کنند.
استان قزوین با جمعیت بیش از یک میلیون و ۲۰۰ هزار نفری دارای ۵۸ باب کتابخانه عمومی است که این تعداد، تنها یک سوم نیاز مردم را تامین می‌کند و هنوز برخی از مناطق شهری و روستایی این استان به رغم گسترش فرهنگ کتاب و کتابخوانی، فاقد کتابخانه است.
خبرنگار ایرنا مرکز قزوین در راستای فرهنگ ترویج مطالعه و کتابخوانی پای صحبت‌ فاطمه محمدبیگی مدیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی استان قزوین نشسته و برنامه ها و اهداف این نهاد را جویا شده است.
به گفته وی، ‌کتابخانه های عمومی با توجه به اهداف و رسالت هایی که برای آنها معین شده می تواند نقش عمده ای در تحقق اهداف فرهنگی برنامه های توسعه ای ایفا کند.

ایرنا. مهمترین برنامه های اداره کل کتابخانه های استان قزوین در سالجاری با توجه به شعار سال چیست؟

باتوجه به تأکیدات مقام معظم رهبری در آغاز سال جاری، پشتیبانی و مانع‌زدایی از تولیدات در توسعه ‌فرهنگ ایران اسلامی امری راهبردی است و اجرای آن برای تسهیل دسترسی به منابع اطلاعاتی کتابخانه‌های عمومی در راستای تولیدات فرهنگی، علمی و خلاق در سال ۱۴۰۰ نیز ضرورتی اجتناب ناپذیر است.
لذا احصای مشکلات و ارائه راهکارهای مناسب و انجام برنامه‌های خلاقانه برای رشد و توسعه خدمات و فضای کتابخانه‌ها و ترویج فرهنگ مطالعه و کتابخوانی و تسهیل دسترسی به منابع اطلاعاتی و علمی درجهت تولید محصولات فرهنگی و خلاق و زمینه سازی برای پشتیبانی از نیروهای خلاق و دارندگان ایده از اهم برنامه های کتابخانه های عمومی در سال جاری است
در همین راستا و برای استاندارد سازی کتابخانه های عمومی اقدام به تجهیز کلیه کتابخانه های عمومی استان به وای فای رایگان، ارائه خدمات مرجع مجازی، دسترسی رایگان به پایگاه های اطلاعات علمی از جمله الزیور، ساینس دایرکت و وایلی نموده است.
همچنین در راستای محرومیت زدایی و ارائه خدمات یکسان به شهروندان و مطالبه مردم، ایجاد کتابخانه در مناطق فاقد کتابخانه در سطح استان قزوین و استفاده از ظرفیت خیران یا سازمان ها که ساختمان بلا استفاده دارند یکی از الویت های این اداره کل است.
همچنین بزودی کتابخانه سیار در مناطق محروم و دور افتاده استان به ویژه الموت به همکاری سپاه صاحب‌الامر(عج) استان قزوین راه اندازی خواهد شد و یک خودروی مجهز سپاه استان در اختیار این نهاد قرار خواهد داد تا با استفاده از این وسیله نقلیه یک کتابخانه سیار در منطقه الموت راه‌اندازی کنیم که ۱۰ روستای این منطقه را پوشش خواهد داد.

ایرنا. کدام گروه سنی بیشتر به کتابخانه های عمومی استان مراجعه می کنند و تعداد کتابخانه ها، کتاب های موجود، اعضا و فضایی فیزیکی موجود در کتابخانه های استان چه تعداد است؟

تعداد کتابخانه‌های عمومی استان قزوین ۳۷ باب نهادی ۲۲ باب مشارکتی و ۲ سالن مطالعاتی است که موجودی منابع کتابخانه ها تعداد ۴۲۶ هزار و ۲۱ عنوان و یک میلیون و ۵۵ هزار و ۱۴۷ نسخه کتاب در حوزه های مختلف است
۵۵ درصد اعضا آقایان و ۴۵ درصد خانم ها هستند که گروه سنی ۱۴ تا ۲۰ سال بیش از بقیه رده های سنی به کتابخانه ها مراجعه می کنند.
همچنین فضای فیزیکی موجود در کتابخانه های عمومی استان ۲۰ هزار و ۷۹۷ متر مربع است.

ایرنا. وضعیف‌ کمی و کیفی کتابخانه های عمومی استان چگونه است و ساخت کتابخانه مرکزی قزوین در چه مرحله ای است؟
در حال حاضر ۳۷ باب کتابخانه نهادی و ۲۱ باب کتابخانه مشارکتی و ۲ سالن مطالعه خودگردان در سطح استان قزوین دایر است و تمامی ۳۷ کتابخانه عمومی استان مجهز به وای فای رایگان برای اعضا هستند و امکانات به صورت مساوی و عادلانه در تمامی کتابخانه ها توزیع شده است به گونه ای که تمامی کتابخانه ها مجهز به بخش کودک و اسباب بازی و تجهیزات و امکانات مناسب است.
بعد از پیگیری های متعدد با مساعدت استانداری و سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان قزوین، پروژه کتابخانه مرکزی استان در زمینی به مساحت ۱۰ هزار متر مربع آغاز شد و در این راستا زمین کتابخانه دیوارکشی و محصور می باشد و مقرر شده است تا پروژه از طریق واگذاری به سرمایه گذار بخش خصوصی احداث شود.

مراحل اداری و فراخوان کتابخانه مرکزی استان قزوین در حال انجام است و با احداث این کتابخانه به عنوان مرکزی جامع و فرهنگی همزمان ۴۰ خدمت ارائه خواهد شد و پاسخگوی نیازهای اطلاعاتی، مطالعاتی و اوقات فراغت دانش آموزان، دانشجویان، پژوهشگران و شهروندان خواهد بود.

ایرنا. در مورد اوقات فراغت و برنامه های که تدارک دیده اید بفرمایید؟
از گذشته های دور تاکنون کتابخانه های عمومی محلی برای گذران اوقات فراغت خانواده ها و فرزندان آنان بوده است و با توجه به شیوع کرونا و برخی محدودیت ها اغلب برنامه ها در فضای مجازی پیگیری می شود.
به همین منظور برگزاری نشست‌های کتابخوان مجازی در مناسبت‌ های مختلف در پلتفرم اسکای روم، برگزاری نمایشگاه‌های مجازی کتاب و باز نشر در صفحات مجازی کتابخانه ها، برکزاری کلاس های قصه گویی و شعر خوانی مجازی در صفحات مجازی کتابخانه ها، نشست‌های ادبی به مناسبت‌های مختلف در پلتفرم اسکای روم، معرفی و نقد کتاب ، برگزاری نشست‌های مناسبتی مانند حجاب، دهه کرامت، هفته دولت ، تولید و بازنشر پادکست در مناسبت ها، تولید و بازنشر موشن گرافی ، مسابقات نقاشی، دل نوشته ، کتابخوانی و عکاسی، پویشهای مختلف در مناسبت‌های مذهبی از جمله برنامه های تدارک دیده شده این نهاد فرهنگی است .
همچنین برگزاری کارگاه‌های آموزشی در زمینه های خانواده، ازدواج، اعتیاد و فرزند پروری ، تولید و بازنشر کلیپ های معرفی کتاب در مناسبت‌های گوناگون ، برگزاری جشنواره کتابخوانی رضوی در سایت www.samakpl.ir به عنوان یکی از بزرگترین جشنواره های کتابخوانی ملی ، برگزاری نشستهای قرآن و عترت از جمله این برنامه هاست .

ایرنا. برای تداوم ارائه خدمات در شرایط کرونا چه اقداماتی را انجام داده و یا در دست انجام دارید؟

کتابخانه‌های عمومی استان قزوین به عنوان یکی از متولیان موثر عرصه فرهنگ با نقش و رسالت مستقیم در حوزه کتاب و کتابخوانی در دوران همه ‌گیری ویروس کرونا با تداوم برنامه‌ها به اقتضای شرایط در استمرار برنامه‌های ترویجی کتابخوانی به فعالیت خود ادامه داد.
اولین اقدامی که انجام شد، تقویت حوزه فضای مجازی و به موازات آن رعایت شیوه‌نامه‌های بهداشتی و مورد تاکید وزارت بهداشت در کتابخانه ها بود.
طراحی پویش ها و مسابقات ملی و راه اندازی محافل ادبی و برگزاری محافل به مناسبت های مختلف ملی و مذهبی و اجتماعی در دوران کرونا از پرکاربردترین بخش های ارائه خدمات کتابخانه به شمار می روند.
کتابداران در دوران کرونا کار خود را به صورت مجازی ادامه دادند و پویش ها، معرفی کتاب و انواع برنامه های فرهنگی و آموزشی برای اعضای کتابخانه در حال اجراست.
از مهمترین اقدامات کتابخانه های عمومی در این دوران افتتاح میز مرجع مجازی در کتابخانه ها است که میز مرجع مجازی با هدف ارائه خدمتی نوین به اعضای کتابخانه‌های عمومی، تأمین نیازهای پژوهشی و پاسخگویی به سؤالات مطالعاتی در کتابخانه‌های عمومی قزوین راه‌اندازی شد.
همچنین دسترسی به پایگاه های اطلاعات علمی جهت استفاده دانشجویان، اساتید و پژوهشگران نیز در این دوران برقرار شد.
در این طرح امکان جستجو در بیش از ۱۲۵ میلیون رکورد منبع دیجیتال و پاسخگویی به سؤالات مطالعاتی و مشاوره اطلاعاتی به اعضا فراهم شد و ارائه منابع اطلاعاتی شامل، مقالات ژورنالی و کنفرانسی فارسی و لاتین، کتاب الکترونیک، پایان نامه و یکهزار و ۸۰۰ پایگاه اطلاعاتی معتبر است.
اعضای کتابخانه‌های عمومی می‌توانند منابع مورد نیاز خود را در پایگاه تأمین منابع علمی مگاپیپر به نشانی اینترنتی https://megapaper.ir جستجو کرده و از کتابخانه‌های منتخب ارائه دهنده خدمات تحویل مدرک از طریق پست الکترونیک دریافت کنند.
خدمات تحویل مدرک نیز در این دوران ارائه شد همچنین کتابخانه های آیت الله موسوی کلج، خواجه نصیرالدین طوسی در الموت، آیت الله مدنی دانسفهان، باقرالعلوم عصمت آباد و تعدادی دیگر از کتابخانه‌ها به صورت خودجوش طرح تحویل کتاب را در بین اعضا اجرا نموده و از این طریق امکان امانت و بازگشت کتاب را برای کتابخوانان فراهم کند.

ایرنا. با توجه به تعطیلی چندماهه کتابخانه‌های عمومی، چگونه توانسته‌اید حلقه ارتباطی با اعضا را حفظ کنید؟

بهره‌گیری از ظرفیت پیام‌رسان‌های داخلی و شبکه اجتماعی اینستاگرام، با هدف کاهش فاصله با کتابخوانان و کتابداران و ایجاد کانال با عنوان شبکه مجازی کتابخوانان با اهدافی چون ایجاد هم افزایی، تبادل تجربه، اطلاع‌رسانی فوری برنامه‌ها و ارائه محتوای آموزشی از جمله اقدامات موثر کتابخانه های عمومی بود.

موضوعات روز، معرفی کتاب، قصه گویی، شعرخوانی، آشنایی با فعالیت‌های کتابخانه‌های عمومی، انتشار فایل‌هایPDF،کاردستی، بازی وسرگرمی، کارتون کتاب و این چند کتاب از جمله آنهاست که نتیجه تلاش‌های کتابداران ما در فضای مجازی، از این بستر به دست مخاطبان و اعضاء میرسد.
جلسات مجازی مشاوره، سخنرانی در موضوعات متنوع روانشناسی، تربیت فرزند، تحکیم روابط خانوادگی، مهارت کارتیمی ،رونمایی و نقد کتاب، نشست ها و گفت‌گوهای فرهنگی، نشست‌های کتاب‌خوان، جلسات ادبی ، کارگاه‌های آموزشی، سرگرمی بازی، کاردستی و اوریگامی قصه گویی در راستای استمرار فعالیت‌های فرهنگی و ترویجی در فضای مجازی اجرایی شد و تدوام دارد.
میز مرجع مجازی و خدمات تحویل مدرک و همچنین تولید محتواهای صوتی و پادکست از جمله راه های حفظ ارتباط با مخاطبین کتابخانه ها است که در این ایام ایجاد شد.

ایرنا. تاکنون چه تعداد کتاب خریداری شد امسال نیز چه برنامه ای در دستور کار دارید ؟

۱۱۰ کارتن و پنج هزار و ۷۰۰‌ نسخه کتاب جذب کتب اهدایی از کتابخانه ملی، ۵۳ کارتن کتاب شامل سه هزار و چهار نسخه کتاب از انبار مبادله تهران، ۱۴۰ عنوان و ۲ هزار و ۳۹۰ نسخه کتب عمدتا در موضوعات دینی، اعم از شبهات، حج، عرفانی، اعتقادی و غیره نیز از کتب جذبی اهدایی از حج و زیارت دریافت شده است.
شهروندان نیز در فواصل زمانی مختلف منابع خود را جهت استفاده سایر اعضا به کتابخانه های عمومی استان اهدا می کنند.

ایرنا.چشم‌انداز شما برای انجام اقدامات و ارائه خدمات بهتر در شرایط کرونا چیست؟
تمامی تلاش های صورت گرفته در این ایام با هدف حفظ ارتباط با مخاطبیان و اعضا و ترویج فرهنگ مطالعه از روش های مختلف در این دوران است و با خدماتی نظیر طرح خدمات تحویل مدرک، مرجع مجازی، تولید محتوا در فضای مجازی و برگزاری محافل، دوره های آموزشی، نشست های تخصصی و عمومی در فضای مجازی و بستر اسکای روم این ارتباط و تعامل حفظ خواهد شد.

همچنین تسهیل گری در امر امانت و بازگشت کتاب بدون مراجعه به کتابخانه ها، از طریق انجام زیرساخت‌های آن برای ارسال و تحویل پستی کتابها در شرایط کرونایی و برای گروه های خاص از جمله سالمندان و معلولان از جمله تمهیدات اداره کل کتابخانه ها جهت ارائه خدمات غیرحضوری است که درحال پیگیری است.

ایرنا.یکی از مهمترین مسایل در کتابخانه‌های عمومی، مناسب‌سازی این مکانها برای نابینایان است، استانداردهای این اداره کل برای مناسب سازی کتابخانه‌ها برای نابینایان چگونه می باشد و چه اقداماتی انجام شده است؟
کتابخانه‌های عمومی به عنوان یک نهاد اجتماعی و فرهنگی ، باید مهیای خدمت‌رسانی به همه‌ افراد جامعه باشند، بر این اساس، بند ح ماده ۳ "قانون تاسیس و نحوه اداره ی کتابخانه‌های عمومی کشور" تاکید دارد، نابینایان و کم‌بینایان به عنوان یکی از مهمترین گروه‌های مخاطب، باید بتوانند از امکانات کتابخانه بهره‌مند شوند.
این گروه، دارای محدودیت‌های خاص خود بوده و خدمت‌رسانی به آن‌ها، مستلزم ایجاد شرایط محیطی، ، مناسب‌سازی فضا و تهیه امکانات لازم است.از همین حیث تنها مرکز مطالعاتی نابینایان استان قزوین در کتابخانه عمومی شهدا قزوین ایجاد شده است که توسط کتابدار متخصص اداره می شود.

کتاب های بریل، گویا، نوار کاست و CD از جمله منابعی است که در بخش نابینایان کتابخانه شهدا در دسترس نابینایان قرار دارد و دستگاه ها برجسته نگار به دید، ضبط صوت و انواع نرم افزارهای ویژه ی این گروه از جمله امکانات موجود بخش مذکور است .
در ایام کرونا فعالیت بخش نابینایان نیز همگام با سایر کتابخانه های عمومی تداوم داشت و کتابدار این بخش منابع مورد نیاز مخاطبان را از طریق پست الکترونیکی در اختیارشان قرار می داد و همچنین نیازهای مطالعاتی و آموزشی اعضا نیز توسط کتابدار در این دوران که حضور فیزیکی نابینایان با مخاطراتی برایشان همراه بود، برطرف شد.
این بخش علاوه بر ایجاد ارتباط در میان اعضای خود، انجام فعالیت‌های امانت و بازگشت کتاب، اقدامات فرهنگی دیگری نیز انجام داده است از جمله تولید پنج عنوان کتاب بریل از کتاب‌های اسماعیل هنرمندنیا نویسنده قزوینی و ارسال آن به بخش نابینایان سایر استان‌ها و تولید کتاب صوتی‌ از دیگر اقدامات موثر است.

همچنین برگزاری مداوم دوره های زبان انگلیسی، آموزش بریل، روخوانی قرآن کریم، آموزش کامپیوتر و شطرنج، برگزاری نشست های ادبی، شعرخوانی، نشست کتابخوان و جمع خوانی کتابهای مختلف از جمله خدمات ارائه شده به روشندلان شهر قزوین بوده است.
در راستای ترویج فرهنگ کتابخوانی تفاهم نامه های متعددی با سازمان ها برای بهره مندی از ظرفیت های دستگاه ها در این راستا انجام شده است که می توان به تفاهم نامه با اداره کل منابع طبیعی، سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، آموزش و پرورش و مرکز تحقیقات جهاد کشاورزی اشاره کرد.