باید عقل‌گرایی و آموزه‌های سیره امام رضا(ع) را به جهانیان معرفی کنیم

حجت الاسلام و المسلمین محمد اسدی موحد چهارشنبه شب در گفتگو با خبرنگار فرهنگی ایرنا با تسلیت ایام سوگواری رحلت نبی مکرم اسلام(ص) و شهادت علی بن موسی الرضا(ع)، به ویژگی ها و ابعاد شخصیتی، وجودی، علمی آن امام همام پرداخت و گفت: از شاخصه های بارز دین مبین اسلام، دعوت به تعقل و دفاع از علم و تبلیغ و تشویق نسبت به فراگیری آن است که در کتاب و سنت به عنوان یک ضرورت غیر قابل اهمال مورد تأکید قرار گرفته است.

وی ادامه داد: هر یک از آن بزرگواران در راستای اعتلای کلمه علم و دانش افزونی، اقدامات تابنده ای داشته اند به گونه ای که در طول تاریخ پرافتخار اسلام، انسانیت از زلال اقدامات علمی آن بزرگواران، سیراب شده و ادامه خواهد داشت.

تأثیر سیرة علمی و عملی امام رضا (ع) در شکوفایی تمدن و بالندگی علم مسلمین

این استاد دانشگاه، اظهار داشت: یکی از ستارگان همیشه فروزان آسمان ولایت و امامت که تأثیر سیرة علمی و عملی او در شکوفایی تمدن و بالندگی علم مسلمین، زبانزد عالم است، حضرت امام علی بن موسی الرضا ـ علیه السّلام ـ است.

حجت الاسلام اسدی موحد ادامه داد: در سیره پیامبر و اهل بیت(ع ) عقلانیتی را می بینیم که می‌توان ازآن به عقلانیت دینی تعبیر کرد مراد ما از دین متنی است که از جانب خدا برای ما واصل شده است و یک طرف دین به خدا و طرف دیگر به انسان مربوط می‌شود، که نتیجه اعتقاد و عمل به آن ضامن سعادت دنیا و اخرت است از این رو واژه عقل در کلمات نورانی امام رضا(ع) بسیار مشاهده شده است.

وی افزود: ویژگی خاصی به نام عقل در انسان وجود دارد که در برابر آن جهل قرار گرفته است. اگر انسان از جهل پیروی کنو از دشمن دیرینه‌ای پیروی کرده و راه پر خطری را برای خود انتخاب کرده است.در آموزه های دینی اصل دین‌داری با عقلانیت همراه است. باید با عقل وجود خدا برای ما اثبات شود و اثبات دین با عقلانیت صورت ‌گیرد. امام رضا(علیه السلام) در سخنان خود به صراحت در این مسئله را بیان کرده‌اند.

تاکید بر نگاه تحلیلی و مسئله‌محور به معارف اسلامی در جامعه نخبگانی وعلمی

پژوهشگر امور فرهنگی در عرصه بین الملل و استاد دانشگاه ادامه داد: در روایات و احادیث امام رضا(علیه السلام) نقش عقل را به صراحت می‌بینیم. مسلمان از عقل به عنوان ابزار استفاده می کند که خداوند متعال آن را در اختیار انسان قرار داده تا برای فهم دین به کاربرده شود و عقل کاشف است و به کشف قواعد و ضوابط متعدد در حوزه دین می‌پردازد.

باید در جامعه بویژه در جامعه نخبگانی وعلمی نسبت به معارف اسلامی نگاه تحلیلی و مسئله‌محور داشته باشیم تا از اشتباهات مصون باشیم لذا حضرت رضا(علیه السلام) در روایتی تأکید دارند به جای بیان روایات فراوان به فهم و درک آن حدیث بپردازید و درک خود را نسبت به آن افزایش دهید.

فضایل امام رضا (ع)

۱ - عالم آل محمد(ص)

حجت الاسلام اسدی موحد در ادامه سخنان خود به فضائل و شاخصه های وجودی و شخصیتی امام رضا (ع) به عنوان عالم آل محمد (ص) اشاره کرد و گفت: سخنی از رسول گرامی اسلام (ص)رسیده که همان سخن در نهج البلاغه نیز از امیرالمؤمنین(ع) به زبانی دیگر بیان شده است و آن این است که «لایقاس بهم احد»؛ یعنی هیچ کسی را نمی توان با اهل بیت (علیهم الصلاة والسلام) مقایسه کرد.

وی افزود:‌این «احد» اختصاصی به انسان ها ندارد و فرشته ها را هم در برمی گیرد؛ یعنی نه تنها در جوامع بشری هیچکس را نمی شود با ائمه (ع) سنجید؛ برای اینکه اهل بیت خلیفة الله اند و انسان کاملند و خلیفة الله و انسان کامل معلم ملائکه است و هیچ شاگردی را هم با معلم نمی شود، سنجید لذا اگر امام رضا(ع) به عنوان عالم اهلبیت (ع) ملقب شده است به این معنی است که علوم اهلبیت (ع) به وسیله آن حضرت ظهور می کند و منتشر می شود.

۲- لقب رضا

این کارشناس مذهبی ادامه داد: امام هشتم (ع) که به لقب پرافتخار رضا ملقب است، خداوند از ایشان راضی بود و نیز اگر پیروان آن حضرت طالب رضایت خدا هستند در خانه امام هشتم را بکوبند تا به برکت افاضه رضوی به رضایت کردگار دست یابند. اگر ذات اقدس الهی بخواهد، بر اساس «رَضِی اللّهُ عَنْهُمْ وَ رَضُوا عَنْهُ» فیض رضوان را بهره کسی کند، به وساطت رضاست. این القاب از اسمای خاص الهی است و اینها خلیفة الله اند و خلیفه الهی در ماسوای الهی، کار الهی را به مظهریت الهی انجام می دهد.

۳- منطق و عقل گرایی

حجت الاسلام اسدی موحد در ادامه سخنان خود یکی علل از تأثیرگذاری امام رضا ـ علیه السّلام ـ بر نوع تفکر جامعه متحول آن زمان، اسلوب مناظره در مباحث علمی آن حضرت عنوان کرد و گفت: اثبات هر قضیه ای، باید بر اسلوب منطق و متد عقلانی منطبق باشد.

به گفته وی، دفاع عقلانی از یک اعتقاد، امری بود که امام ـ علیه السّلام ـ در مواضع متعدد آن را به عنوان روش منطقی و عقلانی مورد توجه قرار می دادند، با این رویکرد، صاحب هر عقیده ای اول کاری که بایستی انجام می داد منطبق کردن مدعای خود با اسلوب منطقی و عقلانی بود و همه طرف های گفت و گو در این امر مشترک بودند ـ هر کس که مدعایش منطبق با اصول عقلانی بود به مرحله بعد که اثبات ادعا باشد می رسید و الا در همان مرحله ابتدایی قابلیت بحث و بررسی را از دست می داد.

این پژوهشگر فرهنگی در عرصه بین المللی اظهار داشت: با ترویج و تأکید بر این مهم توسط امام ـ علیه السّلام ـ راه هرگونه مغالطه و سفسطه و مجادله های غیر منطقی بسته شد. نتیجه چنین رویکردی آن شد که جامعه علمی در راستای شناخت و پذیرش انظار و اندیشه های مختلف، به ارزیابی عقلانی و منطقی آنها بپردازد و همین مسئله باعث شد که بطلان بسیاری از فرقه ها، مذاهب و اندیشه های رایج، روشن شده از موجودیت ساقط شوند. و این خود از بزرگترین تأثیرهایی بود که امام ـ علیه السّلام ـ به نگرش فکری جامعه اسلامی گذاشتند.

۴- امام رضا ـ علیه السّلام ـ رواج تمدن اسلامی و بالندگی علمی

حجت الاسلام اسدی موحد در ادامه سخنان خود به نقش امام رضا ـ علیه السّلام ـ در ایجاد شکوفایی و بالندگی علمی مسلمین که از جهاتی قابل توجه است اشاره کرد و گفت: آثار علمی ایشان است که می توان گفت جهش عمده ای در حوزه های مختلف علمی ایفا کردند.گفتار آن حضرت دربارة امور پزشکی، خداشناسی، مناظرات آن حضرت از جمله با صباح بن نصر هندی و عمران صابی دربارة خدا، پیدایش زمین، تغییر اشیاء و مسائل علمی دیگر، کلمات آن حضرت دربارة مسائل فقهی و بیان فلسفه احکام، و نیز مباحث اخلاق همه و همه حاکی از گستردگی معلومات آن حضرت است و مسلماً‌ کسی که از چنین موقعیت علمی برخوردار باشد خود وجود او اصلاً در ایجاد نهضت علمی مؤثر است.

وی اضافه کرد: رساله ذهبیه دربارة امور پزشکی توسط خود ایشان ـ علیه السّلام ـ تدوین گردید که جزئیات احکام دربارة بهداشت صحیح، خوراکیها و آشامیدنی های لازم و زمان خوردن و آشامیدن و آنچه مربوط به تقویت قوای جسمانی و خلاصی از امراض و بیماری هاست همه در آن آمده است که مأمون که درخواست کننده تدوین چنین کتابی از سوی امام بود، سخت تحت تأثیر علم امام قرار گرفت.

نقش امام رضا (ع)در ایجاد حرکت علمی مسلمین

رئیس موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین­ المللی الهدی ادامه داد: می توان گفت عمده ترین مؤلفه و پیش زمینه حرکت امام در راستای نهضت علمی مسلمین سیره منطقی و عقلانیت تحصیل علم آن حضرت یکی از این پیش زمینه ها بوده باشد.

اسدی موحد گفت: از دیگر پیش زمینه ها در واقع توجه به اصول علم و معارف کلیدی در جریان تولید علم است که امام با تکیه بر اصول علمی و معارف کلیدی نهضت علمی را به اوج خود رساندند.

لزوم ارتقای علمی مسلمین در سطح بین المللی از منظر امام (ع)

این استاد دانشگاه درباره مطالعه سیره عملی معصومین (ع) بویژه امام رضا (ع) گفت: این سیره به ما می آموزد که اعتقاد شدید آن حضرت به لزوم ارتقای علمی مسلمین در سطح بین المللی می باشد بطوری که نظر امام ـ علیه السّلام ـ این بود که اگر مسلمین بخواهند در جامعه علمی جهان منشأ‌ اثر باشند و جایگاه مناسب شأن خود را پیدا کنند، لازم است جنبة علمی خود را ارتقا دهند.

وظیفه نخبگان و دانشمندان در عصر حاضر ذکر اهلبیت (ع)و یادگیری و آموزش معارف اهل البیت (ع)

رئیس موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین­ المللی الهدی، گفت: از امام رضا (ع)روایت شده است: «من جلس مجلس یحیی فیه امرنا لا یموت قلبه یوم تموت القلوب»؛ اگر کسی بنشیند در مجلسی که امر ما خاندان عصمت و طهارت در آن مجلس زنده می شود، روزی که دلهای دیگران می میرد، دل او، نمی میرد! چه اینکه وجود مبارک امام رضا(ع) در حدیثی دیگر می فرماید «رحم الله عبداً احیا امرنا»؛ خداوند رحمت کند، بنده ای را که امر ما را زنده نگه می دارد؛ اباصلت هروی از وجود مبارک امام رضا (سلام الله علیه) سؤال کرد: چگونه امر شما را احیا می کنیم؟ فرمود احیای امر ما به این است که علوم ما را یاد بگیرد و به دیگران منتقل کند؛ زیرا اگر مردم معارف ما و زیبایی های معارف و علوم ما را بفهمند، حتماً از ما پیروی می کنند. چنین مجلسی مایه حیات دلهاست؛ زیرا در چنین مجلسی علوم اهل بیت (ع) زنده می شود و این علوم، دل انسان را زنده نگه می دارد و آنگاه انسان زنده، می تواند مایه حیات دل های دیگران بشود از این دو روایت نتیجه می گیریم که اگر معارف اهل البیت (ع) بطور صحیح و با اسلوب منطقی همراه با تعقل ترویج و تبلیغ گردد دلهای و قلبهای پاک جهانیان را تسخیر می کند.

تاکید بر معرفی آموزه ها و معارف رضوی را به جهانیان

حجت الاسلام اسدی موحد اظهار داشت: امروزه اگر به دنبال احیاء و معرفی تمدن نوین اسلامی که مورد تاکید مقام معظم رهبری هست می باشیم باید آموزه ها و معارف رضوی را به جهانیان معرفی کنیم اگر چه برای این مهم تلاشهای زیادی انجام گرفته ولی با عنایت به نیاز و عطش جوانان به تعالیم و آموزه های رضوی راه طولانی در پیش داریم که وظیفه دینی نخبگان و موسسات فرهنگی و علمی تا با استفاده از روشهای جدید و نوین نسبت به ترویج فرهنگی رضوی و دینی گامهای بلندی بردارند. و با استفاده از تمام ابزارهای فرهنگی و هنری اقدام نمایند.

این پژوهشگر فرهنگی در عرصه بین الملل، تاکید کرد: آنچه برای جامعة اسلامی خصوصاً‌ فرهیختگان ضروری می نماید، تأسی به حضرات ائمه ـ علیهم السّلام ـ است یعنی پیروی از سیره و سنت و روش و منش آنها در جنبه های مختلف دنیوی و اخروی. به مقتضای همین امر، توجه به سیرة علمی ائمه ـ علیهم السّلام ـ و شخص امام رضا ـ علیه السّلام ـ برای پیروان آن حضرت امری لازم است. نتیجه این التزام نظری و عملی به سیره علمی آن امام، چیزی جز قدم گذاشتن در مسیری که او اتخاذ کرده است، نخواهد بود. قدم گذاشتن در مسیر او هم یعنی تمام آنچه را که دربارة سیرة علمی و راهکارهای عملی ایشان برای تولید علم بیان کردیم، عمل کنند و در مسیر تولید علم آنها را سرمشق و الگوی تحقیقات خود قرار دهند بدیهی است حرکت در سایة چنین سیره علمی مقدسی، نتیجه اش موفقیت در نهضت تولید علم و جنبش نرم افزاری است.

روز شهادت امام رضا(ع) و علت شهادت آن امام همام

آخرین روز ماه صفر مصادف با شهادت حضرت امام رضا (ع) است. علی بن موسی بن جعفر معروف به امام رضا (ع) هشتمین امام شیعه های اثنا عشری (شیعه دوازده‌امامی) است. امام رضا ۲۰ سال امامت را بر عهده داشت تا اینکه مأمون عباسی او را به اجبار به خراسان آورد و به اکراه، ولیعهد خویش کرد. طبق نظر بیشتر علماء و مورخین سال شهادت امام رضا (ع)، ۲۰۳ق و سن امام رضا در زمان شهادت ۵۵ سال بوده است. در مورد علت شهادت امام رضا (ع) توسط مأمون، دلایل مختلفی ذکر شده است: غلبه امام بر علمای مختلف در جلسات مناظره و استقبال پرشور مردم از امامت امام در مراسم نماز عید : (نماز عید نمازی که مسلمانان(شیعه و سنی) در دو روز عید فطر و عید قربان بعد از طلوع خورشید اقامه می‌کنند).

مأمون از این حادثه احساس خطر کرد و متوجه شد دادن ولایت عهدی به امام، اوضاع را علیه وی سخت‌تر کرده است. از این رو، مراقبانی برای آن حضرت گمارد تا مبادا اقدامی بر ضد مأمون انجام دهد. امام از مأمون وحشتی نداشت و در اکثر اوقات به او چنان جواب می‌داد که ناراحتش می‌کرد. این وضع نیز باعث خشم مأمون و زیادتر شدن دشمنی وی نسبت به حضرت می‌شد، هرچند آشکار نمی‌کرد. چنانکه نقل شده هنگامی که مأمون از خبر یکی از فتوحات نظامی‌اش خوشحالی می‌کرد، امام رضا (ع) به او گفت:‌ «ای امیر مؤمنان، از خدا بترس درباره امت محمد (ص) و آنچه که خدا به تو واگذار کرده است. تو امور مسلمین را تضییع کرده‌ای و…»

حدیث سلسلة الذهب که در نیشابور از ایشان نقل شده است بسیار معروف است. مأمون میان امام رضا (ع) و بزرگان دیگر ادیان و مذاهب جلسات مناظره‌ تشکیل می‌داد که سبب شد همگی به برتری و دانش او اقرار کنند و نهایتا مأمون حضور آن حضرت را تاب نیاورد و ایشان را در طوس به شهادت رساند.