در ساختار وزارت فرهنگ و ارشاد ابدا حمایتی از نویسندگان داخلی وجود ندارد

گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری دانشجو؛ محمدرضا اسماعیلی؛ امروز مادر مرد. شایدم دیروز. نمی‌دانم. این مقدمه کتاب بیگانه آلبر کامو آشفتگی و لجام گسیختگی حوزه نشر را به خوبی نشان می‌دهد. نفس کتاب‌های خوب وطنی به شماره افتاده و هیچ کس هم به دنبال احیای آن نیست. در این مسیر مسئولین به جای عملیاتی کردن احیاء در گیر و دار یکسری اصول و ضوابط کلی هستند و تلاشی برای رسیدن به وضع مطلوب به چشم نمی‌خورد؛ چه بسا فرصت از دست رفته و دیگر باز نمی‌گردد! در همین راستا با حجت الاسلام مظفر سالاری، نویسنده آثاری چون رویای نیمه شب و دعبل و زلفا به گفتگو نشستیم.

خبرگزاری دانشجو: با توجه به اهمیت هیئت نظارت و ممیزی کتاب در ساختار وزارت ارشاد، عملکرد آن را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

سالاری: بنده دو دوره عضو هیئت نظارت بر کتاب کودک و نوجوان بودم. تا زمانی که آقای صالحی معاون فرهنگی بودند هر دو هفته جلساتی را به صورت مستمر با حضور ایشان و گاهی هم با حضور وزیر وقت وزارت فرهنگ در تهران برگزار می‌کردیم اما از وقتی که آقای صالحی وزیر شدند معاون ایشان جلسات هیئت نظارت را تعطیل کرد که حدودا چهار یا پنج سال است که تعطیل شده؛ البته تدوین آئین نامه نظارت بر کتاب کودک و نوجوان به اتمام رسیده و همه کارهایش انجام شده؛ البته شاید نیاز به تدوین و بازنویسی داشته باشد اما این طور نیست که بگوییم کاری انجام نگرفته؛ آیین‌نامه‌ی تدوین شده، بهترین شیوه برای ممیزی کتاب است.

در واقع تمام فرم‌های ممیزی بررسی و به ارشاد پیشنهاد شده که هرکدام اسم خاصی دارند و باید برای تصویب به شورای عالی انقلاب فرهنگی تحویل داده شود و بعد ابلاغ شود اما این فرایند، در میانه‌ی راه متوقف شد؛ مشخص نیست که وزارت ارشاد از ابلاغ آن واهمه دارد یا ناشران ذی‌نفوذ هستند و به علت مخالفت با آیین‌نامه نمی‌گذارند عملیاتی شود؛ چرا که بر طبق این آین‌نامه ناشران به انجام بعضی امور متعهد می‌شوند؛ به عنوان مثال در صنعت سودآور ترجمه، محدود می‌شوند.

خود شخص وزیر فرهنگ باید پیگیر تصویب و ابلاغِ این آیین‌نامه باشد؛ چراکه به حدی درگیر کارهای روزمره‌ی اداری شده‌اند که تصور می‌کنند مسائلی مهم‌تر از چنین موضوعاتی وجود دارد؛ بنابراین این مشکلات به قوت خود باقی می‌ماند؛ ما امیدواریم که این آئین نامه زودتر اجرایی شود و سوال همین است که چرا پس از این مدت طولانی، هنوز به مرحله‌ی اجرا نرسید؟

خبرگزاری دانشجو: چه عاملی سبب کاهش کیفیت آثار وطنی شده؟ و به طور کلی ضعف ممیزی چه تاثیری در کاهش کیفیت آثار داشته؟

سالاری: صنعت ترجمه بسیار سودآور است؛ چرا که ناشر با فرستادن یک نماینده به نمایشگاه‌های بین‌المللی و خرید یک نسخه از آثار پرفروش جهان آن را با هزینه‌ای بسیار پایین به مترجم می‌سپارد و از آنجایی که ما عضو کپی رایت جهانی نیستیم، هزینه‌ای به ناشر و نویسنده‌ی اصلی اثر پرداخت نمی‌شود و حتی تصویرگری هم نمی‌کنند و این یعنی سود بسیاری که راحت به دست می‌آید و نفس آثار داخلی را به شماره انداخته است.

در چنین فضایی، نویسندگان داخلی نمی‌توانند با آثار ترجمه رقابت کنند؛ وقتی ناشر می‌تواند یک کتابِ آماده‌ی چاپ با مبلغی که فقط هزینه‌ی ترجمه‌ی آن را پرداخت کرده، عرضه کند؛ چرا باید به دنبال آثار داخلی بیاید.

مشکل اینجاست که مخاطب به آثار ترجمه رغبت دارد و گمان می‌کند، آثار ترجمه‌ شده از زیر ذره بین ممیزی و ارزیابی‌ها بیرون آمده در صورتی که اینطور نیست؛ در ممیزی هم صرف اینکه بعضی از خطوط قرمز در اثر رعایت شود، مجوز داده می‌شود و ممیزی به اثرات مخربی که به صورت نامرئی در آثار ترجمه وجود دارد، توجه نمی‌کند و ایرادی نمی‌گیرد؛ از آن طرف هم نماینده ناشر در وزارت خانه برای مجوزگیری و چاپ سریع، تلاش می‌کند.

حالا شما می‌خواهید جلوی این صنعت سودآور را بگیرید و برایش آیین‌نامه یا ممیزی بگذارید تا ناشر موظف شود هر تعدادی که کتاب ترجمه کار کرد، به همان میزان اثر تالیفی وطنی کار کند؛ ملزم کردن ناشران و اجرای چنین رویکردی دشوار است.

خبرگزاری دانشجو: آیا بی‌توجهی در حیطه‌ی نظارت بر کتاب‌ها عامدانه است؟

سالاری: در این برهه‌ی حساس و خطیر که رهبری هم شبیخون فرهنگی را متذکر شدند به نظر می‌رسد دست‌هایی در کار است تا کتاب‌های ترجمه وارد فضای فرهنگی جامعه شود؛ ساده‌لوحی است اگر تصور کنیم خبری نیست؛ اینکه صنعت ترجمه به شدت سودآور است و ناشرین هم مایل نیستند اصولی برای ترجمه وضع شود، با نفوذی ناشران مرتبط است و احتمالا کارهایی انجام شده تا آیین‌نامه اجرایی نشود.

خبرگزاری دانشجو: علت سطح پایین بودن آثار داخلی چیست ؟

سالاری: من برای نوشتن یک رمان تاریخی‌‌و دینی یک سال وقت می‌گذارم‌ ،این مبلغی که باید دست من را بگیرد باید معیشت من را در یکسال تامین کند درحالی که با هزینه پرداخت شده ازسوی ناشر شاید یک ماه را هم نتوان تامین کرد؛درحال حاضر بسیاری از نویسندگان امور زندگی شان وابسته به همین است و به ناچار برای گذران معیشت ماهی دو الی سه کتاب بنویسند که سطح کیفی اثر را به شدت پایین می‌آورد.

ما گله داریم به عنوان نویسنده چرا که من یک سال وقت می‌گذارم برای نگارش و 10 درصد از پشت جلد را برای نویسنده در نظر می‌گیرند در حالی که همین کتاب را با 30 درصد تخفیف به کتابفروش عرضه می‌کنند؛ تبعیض های اینطوری وجود دارد.

در ساختار وزارت فرهنگ و ارشاد ابدا حمایتی از نویسندگان داخلی وجود ندارد ولی بسیاری از مجموعه‌ها چه دولتی و خصوصی و حتی خیرین هم می‌توانند وارد این عرصه شوند و نویسندگان خوب و مطرح را با ارزیابی‌ها شناسایی کنند و آنان را از لحاظ مادی، جهت اعتلای فرهنگ مورد حمایت قرار دهند ولی هنوز چنین عزمی وجود ندارد.