«لیسانسه‌ها» و شنیدن «تمام ناتمام»/ جهان به اعتبار خنده تو زیباست

خبرگزاری مهر – گروه هنر – علیرضا سعیدی: کارکرد تیتراژ چیزی شبیه به جلد کتاب است که طراحش تلاش می‌کند با انتخاب عناصر، فرم‌ها و چینش‌ها با کمک گرافیک و موسیقی مخاطبان یک اثر را در جریان موضوع قرار دهد. شرایطی که گاهی بسیار نکته‌سنج، اندیشمندانه و حساب شده پیش روی مخاطبان قرار می‌دهد و گاهی هم به قدری سردستانه و از روی ادای یک تکلیف اجباری ساخته می‌شود که بیننده را از اساس با یک اثر تصویری دور می‌کند.

آنچه بهانه‌ای شد تا بار دیگر رجعتی به کلیدواژه «تیتراژ» داشته باشیم، مروری‌بر ماندگارترین و خاطره‌سازترین موسیقی‌های مربوط به برخی برنامه‌ها و آثار سینمایی و تلویزیونی است که برای بسیاری از مخاطبان دربرگیرنده خاطرات تلخ و شیرینی است و رجوع دوباره به آن‌ها برای ما در هر شرایطی می‌تواند یک دنیا خاطره به همراه داشته باشد. خاطره‌بازی که پس از آغاز و انتشار آن در نوروز ۱۴۰۰ استقبال مخاطبان، ما را بر آن داشت در قالب یک خاطره‌بازی هفتگی در روزهای جمعه هر هفته، روح و ذهنمان را به آن بسپاریم و از معبر آن به سال‌هایی که حالمان بهتر از این روزهای پردردسر بود، برویم.

«خاطره‌بازی با تیتراژهای ماندگار» عنوان سلسله گزارشی آرشیوی با همین رویکرد است که به‌صورت هفتگی می‌توانید در گروه هنر خبرگزاری مهر آن را دنبال کنید.

در پنجاه و ششمین شماره از این روایت رسانه‌ای به سراغ موسیقی تیتراژ سریال تلویزیونی «لیسانسه ها» به نویسندگی ایمان صفایی و سروش صحت و کارگردانی سروش صحت هستیم که اگرچه آهنگسازی اثر را بهنود یخچالی به عهده داشت، اما تیتراژ آن به واسطه هنرنمایی گروه موسیقی «پالت» که این سال‌ها دیگر فعالیت چندانی ندارد، توانست به یکی از پرشنونده تری موسیقی تیتراژهای سریال‌های تلویزیونی سیما در دهه نود لقب بگیرد.

مجموعه لیسانسه‌ها یک مجموعه تلویزیونی کمدی است که از سال ۱۳۹۵ تا ۱۳۹۸ در قالب سه فصل از شبکه سوم سیما پیش روی مخاطبان قرار گرفت که البته دو فصل آن درقالب سریال «لیسانسه ها» و یک فصل نیز در قالب سریال «فوق لیسانسه ها» روی آنتن رفت. مجموعه‌ای که به دلیل حال و هوای متفاوتش که طی آن سال‌ها بینندگان با ساختار محتوایی اش کمتر رو به رو شده بودند، توانست به سرعت میان مخاطبان تبدیل به سریال پرطرفداری شود که همین پرطرفداری هم انگیزه‌های برای بهتر و بیشترشدن تیتراژی شد که حال خوبی داشت. آنچنان که بیننده به محض شنیدن این ساختار موسیقایی به واسطه گروه محبوبی چون گروه پالت و خواننده‌اش امید نعمتی، خوب می‌فهمید که می‌تواند تماشاگر سریالی باشد که او را از دنیای پر از اتفاقات بد این سال‌ها دور می‌کند.

داستان سریال «لیسانسه ها» حول محور بخشی از زندگی سه جوان لیسانسه‌ها به نام‌های حبیب، مازیار و مسعود است که هریک با مشکلاتی رو به رو می‌شوند. مازیار رحمتی در یک خانواده از هم پاشیده زندگی می‌کند؛ پدر و مادر او از هم جدا شده‌اند و پدر او معتاد است. او که قصد مهاجرت دارد به صورت ناگهانی متوجه می‌شود که سرطان دارد و دیگر نمی‌تواند مهاجرت کند. حبیب نقوی فردی پولدار است که به شدت علاقه به ازدواج دارد ولی به علت ضعف در برقراری روابط اجتماعی هنوز نتوانسته همسری انتخاب کند. مسعود شریفیان در آستانه ازدواج با ترانه مهاجر است اما مقداری پول برای خرید مسکن احتیاج دارد و هم جویای کار است و از آن سو هم اختلافاتی با پدر زنش دارد. شرایطی که موجب می‌شود در طول داستان برای هریک از این شخصیت‌های اتفاقات مختلفی بیفتد که فضای داستانی اثر را پیش برده و لحظات سرگرم کننده‌ای را برای مخاطبان فراهم می‌کند.

امیرحسین رستمی، هوتن شکیبا، امیرکاظمی، بیژن بنفشه خواه، بهنام تشکر، مهران رجبی، متین ستوده، رؤیا میرعلمی، کاظم سیاحی، عزت الله مهرآوران، سیاوش چراغی پور، سام نوری، افشین سنگ چاپ، مریم سرمدی، پریسا مقتدی، فرخنده فرمانی زاده، ندا نوری، نیلوفرهوشمند، آیدا نامجو، شیما بخشنده، ساناز طاری، تبسم هاشمی، فرید اخباری، مهدی ربیعی، نیلوفر هوشمند، مرتضی علی آبادی، اردشیرکاظمی، محمدرضا کوهستانی، حسن نوری، حمید فشمی، سوگل قلاتیان، آتنه فقیه نصیری، فرید شهریاری، علی آشمند، ایمان خیراندیش، بهادرصحت، سعید هاشمی، عرفان برزین، بیژن امکانیان، سام درخشانی، رضا کریمی، صفرکشکولی، بزرگمهر حسین پور، محمد نادری، علیرضا مسعودی بازیگران این سریال بودند.

اما همان گونه که اشاره شد، یکی از مؤلفه‌های جالب توجهی که در این سریال توانست با استقبال مخاطبان قرارگیرد، موسیقی تیتراژی بود که به واسطه هنرمندانی اعضای گروه پالت با عنوان قطعه «تمام ناتمام» تولید و منتشر شد. شرایطی که به نوعی اولین حضور تلویزیونی و رسمی این گروه پرطرفدار و ساختار شکن در رسانه ملی با همکاری سروش صحت بود. شرایطی که در آن دوران تابوی حضور چشمگیرو پی در پی خوانندگان پاپ در سریال‌های تلویزیونی را شکست و باعث شد که گروه‌های موسیقی پیشرو نیز جایی در این جایگاه شهرت ساز تیتراژها باز کنند. حالا چه بهتر که این جایگاه سریال پرطرفداری مانند «لیسانسه ها» با همان هوشمندی‌های سروش صحت باشد.

البته گروه «پالت» پیش از «لیسانسه ها» در موسیقی تیتراژ و متن پروژه‌هایی چون «روایت ناتمام یک فصل معلق» با قطعه «نرو، بمان» و «ماهی و گربه» حضور متفاوت خود را به منصه ظهور رسانده بودند، اما می‌توان چنین قلمداد کرد که موسیقی تیتراژ سریال سروش صحت یکی از مهم‌ترین سکوه های پرتاب گروهی بود که در آن دوران حرف‌های زیادی برای گفتن داشت.

امید نعمتی: با اینکه ما هیچ‌وقت موضعی با اجرا در رسانه ملی نداشتیم، اما اولین‌بار بود که برای یک سریال تلویزیونی، تیتراژ می‌خوانیم. اتفاقاً همیشه دوست داشتیم این مدیوم را تجربه کنیم و منتظر یک فضا و فرصت مناسب بودیم تا اینکه سروش صحت پیشنهاد تولید تیتراژ تازه‌ترین سریالش را به ما داد امید نعمتی خواننده گروه موسیقی «پالت» که طی سال‌های اخیر تجربه‌های متفاوتی را از سرگذرانده و به واسطه حضور در این مجموعه تبدیل به یکی از خوانندگان سرشناس موسیقی تلفیقی کشورمان شده که می‌تواند مخاطبان زیادی را هم به سالن‌ها بکشاند، چندی پیش در گفتگوی رسانه‌ای درباره موسیقی سریال «لیسانسه ها» و صحبت‌هایی مبنی برحضورشان در یک مجموعه تلویزیونی گفته بود: «با اینکه ما هیچ‌وقت موضعی با اجرا در رسانه ملی نداشتیم، اما اولین‌بار بود که برای یک سریال تلویزیونی، تیتراژ می‌خوانیم. اتفاقاً همیشه دوست داشتیم این مدیوم را تجربه کنیم و منتظر یک فضا و فرصت مناسب بودیم تا اینکه سروش صحت پیشنهاد تولید تیتراژ تازه‌ترین سریالش را به ما داد.

سروش در این سال‌ها تجربه‌های موفقی در زمینه سریال‌های تلویزیونی داشته و علاوه بر آن، روحیات و خلق و خوی‌اش هم از جنس خود ما است. بیشتر بازیگران این سریال از نسل خودمان هستند و فیلم‌نامه آن هم بر اساس موضوعی ملموس برای هم‌نسلی‌های ما نوشته شده است. برای همین فکر می‌کنم این سریال انتخاب خوبی برای نخستین حضور ما در تلویزیون بود.»

وی که در این گفتگوی رسانه‌ای معتقد بود، قطعه «تمامِ ناتمام»، به نوعی بازگشت به دوران خاطره‌انگیز «آقای بنفش» محسوب می‌شود، درباره حال و هوای این اثر هم گفته بود: «به دلیل اینکه این سریال قرار بود از تلویزیون پخش شود، ما سعی کردیم به سراغ فضای مردمی‌تر «پالت» برویم که طبیعتاً آلبوم «آقای بنفش» این خصوصیت را بیشتر از آلبوم «شهر من بخند» دارد؛ درواقع به سراغ همان «پالت» گرم و صمیمی رفتیم که توانست فضای آشناتری با مخاطبانش ایجاد کند.

روزبه اسفندارمز که در آن زمان سرپرستی گروه پالت را به عهده داشت و اکنون دیگر با این گروه فعالیت نمی‌کند هم درباره موسیقی تیتراژ سریال «لیسانسه ها» گفته بود: «نباید فراموش کرد که موسیقی تیتراژ یک سریال تلویزیونی، مخاطبان عام‌تری را در برمی‌گیرد. درواقع این آثار صرفاً برای مخاطبان خاص آن خواننده یا گروه تولید نمی‌شود و برای ساخت آن باید از اصول خاصی پیروی کرد. در کنارش، موسیقی تیتراژ باید علاوه بر همراهی با آن سریال، برای خودش یک هویت مستقل هم داشته باشد و با اتمام سریال به‌عنوان تک‌آهنگ موفق توسط مخاطب پذیرفته شود. اصولاً یک تیتراژ زمانی موفق است که هم بتواند به سریال کمک کند و هم اینکه در کنارش بتواند از همراهی مخاطبان آن بهره لازم را ببرد. این نوع موسیقی باید به تدریج مورد توجه قرار گیرد تا بتواند ماندگار شود و در گذر زمان بتواند تأثیر خود را بگذارد.»

همین تجربه موفق بود که باعث شد اعضای گروه پالت تیتراژ دیگری را برای قسمت دوم سریال به نام «هم قطار» تولید کنند که همزمان با پخش آخرین قسمت در اختیار مخاطبان قرار گرفت. قطعه‌ای که به فضای اروپای شرقی نزدیکی داست و در ترجیع‌بند آن هم از قطعه محلی و محبوب خراسانی «یار جانی» استفاده شده است.

به هرحال موسیقی تیتراژ سریال تلویزیونی «لیسانسه ها» از جمله موسیقی‌های ماندگار مجموعه‌های تلویزیونی سیما در حوزه تیتراژهاست که توانسته به عنوان یکی از مهم‌ترین ملودی مربوط به تیتراژها در دهه نود خودنمایی کند. ملودی‌هایی که در دوره‌های اخیر به شدت درگیر زد و بندهایی شده که آن طراوت و شادابی و سادگی محتوایی گذشته‌های نه چندان دور ندارد.