یک چای از دل تاریخ ژاپن
در افسانه‌های شرق آمده است وقتی که «شن نونگ» پدر طب گیاهی در کوه و صحرا به دنبال یافتن گیاهان دارویی بود در مواجه با مسمومیت ناشی از آزمایش گیاهان از برگ چای به عنوان پادزهر استفاده می‌کرد.
گفته می‌شود «شن نونگ» گاه تا 72 بار در روز بخاطر آزمایش گیاهان مسموم می‌شد و این برگ‌های چای بودند که او را نجات می‌دادند و ریشۀ تاریخی عبارت « ippuku wo Ocha» یا «یک دوز چای» به همین افسانه بر می‌گردد.
تاریخچه چای در ژاپن
«نیهون کوکی» یکی از 6 متن باستانی ژاپن، قدیمی‌ترین سند نوشیدن چای در این کشور است.
در یکی از بخش‌های این کتاب می‌خوانیم که راهب بودایی ایچوEichuu در ٢٢ آوریل ٨١۵ به امپراتور ساگا چای می‌دهد.
در دوره کاماکورا (١١٨۵ – ١٣٣٣ بعد از میلاد مسیح)، زوسای، راهب بودایی و موسس فرقه رینزای، یک نوع چای که شبیه به چای ماچای امروزی بود را از سلسله سونگ چین به ژاپن آورد و به نوشیدنی محبوب در سرتاسر ژاپن تبدیل شد.
سنچا یا همان چای سبز ژاپنی در دوره ادو کشت و فرآوری و تکثیر شد و تا امروز هم بخشی از فرهنگ نوشیدنی مردم ژاپن محسوب می‌شود.
تاریخچه چای در جهان
لنگر گرفتن کشتی‌های پرتغالی بر سواحل آسیای شرقی در قرن شانزدهم شروع آشنایی اروپایی‌ها با چای بود به طوری که کمتر از یک قرن پس از آن، هلندی‌ها صادرات چای را به مقصد بریتانیا و دیگر کشورهای دنیا در انحصار خود گرفتند و اینگونه چای به محبوبترین نوشیدنی جهان تبدیل شد.
در سال ۲۰14 تولید جهانی چای تقریباً 5 میلیون تن بوده‌است که سهم چای سبز 30% و چای سیاه 70% است. چین با ۴۰٪ تولید بزرگترین تولیدکننده چای در جهان است و هند با ۲۲٪ در رتبه دوم قرار دارد. کنیا، سری لانکا و ترکیه دیگر تولیدکننده‌های برتر چای در جهان هستند.
انواع چای سبز ژاپنی
تفاوت چای سبز با چای سیاه و سایر انواع چای، در نحوه کشت و فرآوری برگ چای است. برگ چای به خودی خود یکسان است – برگ درختچه‌ای همیشه سبز به نام Camellia Sinensis.
چای سبز رنگ تازه و طعم لطیف خود را حفظ می‌کند زیرا به سرعت برای جلوگیری از اکسیداسیون پردازش و بلافاصله پس از برداشت خشک می‌شوند.
بسته به روش های کشت، شرایط رشد و همچنین فرآیند بخارپز و خشک کردن، انواع مختلفی از چای سبز ژاپنی وجود دارد. هر نوع چای سبز ویژگی‌ها و طعم مخصوص به خود را دارد.
در اینجا به برخی از طبقه‌بندی‌های چای سبز اشاره می‌کنیم.
چای سبز سنچا
سنچا فوکاموشی رایج‌ترین چای سبز مصرفی در ژاپن است و فقط با چیدن جوان‌ترین برگ‌های چای تولید می‌شود.
برگ‌های سنچا ابتدا بخارپز و سپس خشک می‌شوند.
چای سبز ماچا
ماچا که به خاطر رنگ سبز زنده‌اش شناخته می‌شود، با برگ‌های چای با کیفیت (معروف به تنچا) پردازش می‌شود؛ چند هفته قبل از برداشت در سایه رشد می‌کند تا طعم و سطح کافئین آن تقویت شود. سپس به پودر بسیار ریز تبدیل می‌شود که به طور سنتی برای مراسم چای ژاپنی استفاده می‌شود.
پودر و آب را در یک کاسه قرار می‌دهند و سپس با نوع خاصی از همزن هم می‌زنند. ماچا با طعمی منحصر به فرد و رنگی غیرقابل انکار، به یک ماده مورد تقاضا در غذاهای مدرن مبتکرانه و به عنوان طعم دهنده مد روز در انواع واگاشی (شیرینی‌های ژاپنی) و شیرینی‌های سبک غربی تبدیل شده است.
چای سبز گیوکورو
جیوکورو اغلب به عنوان بهترین چای سبز با کیفیت در نظر گرفته می‌شود.
برگ‌های این چای هم مانند چای ماچا در سایه پرورش داده می‌شود که طعم بسیار غلیظ‌تری به چای می‌دهد. برخی طعم آن را شیرین و کمی شبیه جلبک دریایی توصیف می‌کنند.
می‌توانید این چای را با برگ‌های سبز تیره و عمیق و عطر بی‌نظیرش به وضوح تشخیص دهید. چای سبز گیوکورو تلخی کمتری دارد زیرا حاوی مقدار کمی تانین و کافئین است و دلیل آن هم جوان بودن برگ‌های چیده شده است.
چای سبز هوجیچا
هوجیچا یک چای سبز است که برشته شده و سرد شده است.
برگ‌های چای رنگ قهوه‌ای مایل به قرمز و رایحه‌ای برشته دارد. این چای ترکیبی از چای سبز و غلات سرخ و پودر شده مانند گندم، جو یا برنج است. چای هوجیچا طعم ملایم و کافئین کمتری دارد، که آن را تبدیل به یک چای فوق‌العاده می‌کند به خصوص بعد از یک شام دیر هنگام و سنگین.
چای سبز ژنمایکا یا گنمایچا
این چای سبز سنتی ژاپنی ترکیبی جالب از یک چای سنچا است که با برنج قهوه‌ای پف‌کردۀ برشته شده مخلوط شده است و رنگ دانه‌ای برشته‌شده به چای می‌دهد.
با خیساندن آن رنگ چای به زرد طلایی در می‌آید و طعمی تقریباً شبیه ذرت بوداده دارد. چای سبز ژنمایکا یک انتخاب عالی برای کسانی است که چای کم کافئین را ترجیح می‌دهند.
انوع دیگر چای سبز ژاپنی
علاوه بر چای‌های سبز رایج بالا، انواع جالب دیگری نیز از جمله کوکیچا (چای شاخه‌ای)، ریوکوچا (ترکیبی از چای سبز بخارپز و ماچای آسیاب‌شده)، بانچا (در اواخر فصل نسبت به سنچا برداشت می‌شود) و کوناچا وجود دارد.
فواید چای سبز برای سلامتی
مطالعات تحقیقاتی متعددی درباره رابطه مواد مغذی موجود در چای سبز و کاهش خطر ابتلا به فشار خون بالا، التهاب، بیماری قلبی و سرطان صورت گرفته است.
در حالی که این مطالعات قطعی نیستند و هنوز موارد بیشتری برای یادگیری در مورد چای سبز وجود دارد، در اینجا برخی از مزایای سلامتی بالقوه چای سبز ارائه شده است:
بهبود سلامت کلی بدن به دلیل آنتی اکسیدان‌های موجود در چای
از آنجا که چای سبز یکی از کم فرآوری‌شده‌ترین انواع چای است، دارای سطوح بالایی از آنتی اکسیدان‌ها و ترکیبات زیست فعال مانند پلی فنول‌ها، کاتچین‌ها و انواع دیگر فلاونوئیدها است. این ترکیبات مفید مانند همان ترکیبات ضد پیری موجود در شکلات تلخ و زغال اخته عمل می‌کنند که می‌توانند با رادیکال‌های آزاد مبارزه کرده و از سلول‌ها و مولکول‌ها در برابر آسیب محافظت کنند.
محافظت از سلامت قلب
نوشیدن منظم چای سبز در یک دوره زمانی طولانی به جلوگیری از بسیاری از عوامل خطر بیماری‌های قلبی کمک می‌کند.
مطالعه‌ای که توسط مجله کالج تغذیه آمریکا منتشر شد نشان داد شرکت کنندگانی که روزانه پنج فنجان یا بیشتر چای سبز مصرف می‌کردند کمتر در معرض ابتلا به فشار خون یا بیماری قلبی عروقی بودند.
کمک به سلامت مغز
فلاونوئیدهای موجود در چای سبز می‌توانند اثرات محافظتی بر نورون‌ها داشته باشند که به کاهش خطر بیماری آلزایمر و بیماری پارکینسون کمک می‌کند.
همچنین حاوی L-theanine، یک اسید آمینه منحصر به فرد است که می‌تواند به طور هم افزایی با کافئین برای بهبود عملکرد مغز کار کند.
چای سبز و آرامش
چیزی آرام در نوشیدن چای سبز تازه وجود دارد که به ما یادآوری می‌کند که سرعت خود را کم کنیم و نفس بکشیم.
یک مطالعه منتشر شده در Trends in Food Science Technology نشان می‌دهد که ال تیانین موجود در چای سبز یک اثر آرام بخش و تسکین دهنده برای مغز ایجاد می‌کند.
چای سبز با کافئین کمتری نسبت به قهوه، جایگزینی عالی برای افزایش هوشیاری بدون اثرات تحریکی کافئین است.
کاهش خطر ابتلا دیابت
اعتقاد بر این است که فلاونوئیدها و خواص ضد التهابی موجود در چای سبز به بهبود کنترل قند خون و کاهش سطح قند خون کمک می‌کند. بنابراین، نوشیدن چای سبز می‌تواند برای کسانی مفید باشد که در معرض خطر یا تشخیص دیابت نوع 2 هستند.
کمک به سلامت استخوان‌ها
مطالعه منتشر شده توسط دانشگاه هنگ کنگ نشان می‌دهد که چای سبز ممکن است سلامت استخوان‌ها را بهبود بخشد.
دانشمندان گزارش می‌دهند که 3 جزء اصلی چای سبز – اپی گالوکاتچین (EGC)، گالوکاتچین (GC) و گالوکاتچین گالات (GCG) – می‌توانند تشکیل استخوان را تحریک کرده و به کند شدن تجزیه آن کمک کنند.
برخی از تحقیقات آزمایشگاهی همچنین نشان می‌دهند که چای سبز می‌تواند در کاهش التهاب مرتبط با آرتریت و کاهش سرعت تجزیه غضروف مفید باشد.
چای سبز و کاهش وزن
آیا چای سبز چربی می‌سوزاند؟ آیا نوشیدن چای سبز به کاهش وزن کمک می‌کند؟ این سوال احتمالاً بیشترین سؤال در مورد فواید چای سبز است. چندین مطالعه نشان می‌دهد که چای سبز می‌تواند سوزاندن چربی را تسهیل کند و به افزایش متابولیسم کمک کند، اما همه مطالعات به یک نتیجه نمی‌رسند.
حتی اگر چای سبز به چربی سوزی کمک نکند، ممکن است متوجه شوید که نوشیدن چای سبز به هضم غذا بعد از یک وعده غذایی سنگین، به خصوص یک وعده غذایی ناسالم کمک می‌کند. تحقیق کنید یا نه، متوجه خواهید شد که چای سبز یک کیفیت ترمیم کننده برای بدن و ذهن دارد.
طرز تهیه یک فنجان چای سبز ژاپنی
در فرهنگ مدرن غربی، چای سبز به شدت با طعم ماچا مرتبط شده است با این حال، نوشیدن چای به خودی خود جزء اصلی فرهنگ ژاپنی است. برای لذت بردن از فواید چای سبز، در اینجا طرز تهیه یک فنجان چای سبز ژاپنی آورده شده است:
دمای ایده آل برای تهیه چای سبز باید 160-180 درجه فارنهایت (70-82 درجه سانتیگراد) باشد. رایج‌ترین اشتباهی که بسیاری از ما هنگام تهیه یک فنجان چای سبز مرتکب می‌شویم، خیساندن آن با آب جوش است. آب جوش نه تنها باعث طعم تلخ چای سبز می‌شود، بلکه می‌تواند ترکیبات زیست فعال مانند کاتچین‌ها را (که یک ترکیب مفید در چای هستند) از بین ببرد.
زمان دم کردن چای سبز بسته به نوع و کیفیت چای سبز مورد استفاده متفاوت است. به طور کلی، می‌توانید سه دقیقه آن را دم کرده، سپس آن را مزه کنید و در صورت تمایل اجازه دهید مدت بیشتری دم بکشد. پس از نوشیدن، برگ‌های چای سبز را می‌توان دوباره، معمولا 2 تا 3 بار خیسانید.
ژاپنی‌ها بر این باورند که آب خوب برنج خوبی به بار می‌آورد و همین امر در مورد یک قوری چای خوب نیز صدق می‌کند. کیفیت آب تعیین کننده طعم چای سبز خواهد بود. آب چشمه کوهی برای تهیه بهترین چای سبز ژاپنی ایده آل است، اما از آنجا که برای تمام افراد امکان پذیر نیست آب بطری با کیفیت یا حداقل آب نرم از شیر آب را امتحان کنید.
چای سبز به تنهایی بدون شکر یا هر طعم طبیعی اضافه شده بهترین است.
برای به حداکثر رساندن فواید سلامتی، می‌توانید چای سبز را با مرکباتی مانند آب لیمو میل کنید. ویتامین C موجود در مرکبات به بدن کمک می‌کند تا کاتچین‌ها (منبع) را جذب کند.
روزانه چند فنجان چای سبز باید بنوشیم؟
اکثر متخصصان نوشیدن حدود 3-4 فنجان چای سبز در روز را توصیه می‌کنند تا بیشترین فواید را از چای سبز دریافت کنید. با این حال، اگر تازه شروع به نوشیدن چای سبز کرده‌اید، یک فنجان در صبح بعد از صبحانه و یک فنجان بعد از ظهر بعد از ناهار میل کنید.