مقابله با جرائم خشن ؛ نقش حکومت و وظیفه مردم

در چند روز گذشته انتشار ویدئوی زورگیری از یک خانم در اتوبان نیایش ، احساسات عمومی را برانگیخته و نگاهها بسوی مسئولین قضایی و انتظامی معطوف شده تا با برخوردی متناسب و فوری ، ضمن ایجاد بازدارندگی در خصوص این جرم خشن و جرائم مشابه از تکرار موارد مشابه جلوگیری شود.

همه ما آگاهیم که جرائم خشن در زمره جرائمی است که نیاز به واکنش متناسب از سوی نظام عدالت کیفری دارد تا با استفاده از ابزارهای کیفری و غیرکیفری از ارتکاب مجدد جرم در جامعه پیشگیری نموده و نظم ، امنیت و آرامش را در جامعه مستقر سازد.

تجربه و آمارهای موجود نشان می‌دهد که جرایم خشونت‌بار نسبت به سایر جرائم ارتکابی صدمه و آسیب بیشتری به امنیت اجتماعی وارد می‌آورند.

محققین همواره در تلاش بوده‌اند تا با شناسایی عوامل تعیین کننده ، خطر ارتکاب رفتارهای خشونت‌بار و تکرار آن‌ها را پیش‌بینی و دفع کنند.

روند صعودی نرخ جرایم خشن از یک طرف و شکست برخی از سیاست‌های اصلاح و درمان از سوی دیگر، بیانگر ضرورت اهتمام لازم در بازنگری در سیاست جنایی به منظور واکنش مقتدر جهت اعمال تدابیر بازدارنده و نیز اصلاح و درمان مجرمین خشن می‌باشد.

بزهکارانی که افکار و رفتارهای خشونت آمیز دارند محصول آسیب‌های خانوادگی‌، فردی ، اجتماعی ، اقتصادی و... هستند و تشدید کیفر صرفاً یکی از راهکارهای برخورد با جرم خشن است.

بررسی راهبردها و اعمال راهکارهای دقیق و حساب‌شده به منظور تجدید قوا جهت برخورد با ارعاب انگیزی مجرمین خشن ، انتظار بحق اکثر قریب به اتفاق مردم است.

بسیاری ازکشورها از جمله کشور ما مقررات سختی در قبال مجرمین خشن وضع نموده‌اند و اجرای بدون افراط یا تفریط این مقررات، اثری مطلوب بر حاکمیت امنیت و انضباط اجتماعی در‌بر خواهد داشت.

با این همه، به موازات اثر بخشی تدابیر کیفریِ سرکوبگر، بکارگیری راهبردهای اصلاح و درمان در قالب برنامه‌های نظام‌مند و تمرکز بر مواجهه عقلانی با جرایم خشونت‌بار ، کاملاً اثرگذار خواهد بود و تلاش در جهت پیشگیری از وقوع جرائم مذکور با اعمال سیاست‌های اقتصادی و اجتماعی، بازخورد بیشتری در استقرار امنیت و آرامش اجتماعی در پی خواهد داشت.

یکی از نکات حائز اهمیت در این خصوص، احیای حس مسئولیت پذیری مردم در مواجهه با جرائم خشن است.

در قضیه سرقت مقرون به آزار اتوبان نیایش، هنگام روز روشن در مرعی و منظر خیل کثیری از حاضرین و عابرین سواره و پیاده و در گیر‌و‌دار ترافیک شدید در حالی‌که صدها نفر ناظر بزهدیدگی یک زن بی‌پناه در مقابل یک سارق قمه‌بدست بودند، ناظرین متاثر از این وضع به هر دلیل با زیر پا گذاشتن ندای وجدان خود صرفاً به نظاره یا تصویربرداری این صحنه رقت‌بار اکتفاء کردند و پس از بازنشر مکرر فیلم و عکس صحنه سرقت مذکور هیچکس از خود سوال نکرد: «ناظرین مدعی غیرت ، چرا به دفاع همنوع خود در مقابل تعرض فرد مهاجم نپرداختند؟»

جالب اینجاست که سارق پس از دستگیری در هنگام بازجویی به همین موضوع اشاره کرده و آسوده از آن است که چه بسا پس از آزادی ، بار دیگر بدون نگرانی از مداخله دیگران، این بار بجای مال، به جان یا ناموس دیگران در مقابل دیده مردم تعرض کند!

سوال اینجاست که چرا حمیَّت بعضی از مردان جامعه امروزی رو به افول است و چرا حس همگرایی و نوع‌دوستی ، جای خود را به نفس‌پرستی داده است.

امیدواریم دفاع مشروع از جان ، مال و ناموس همنوعان در جامعه احیاء و نهادینه شود و دیگر شاهد تکرار این صحنه‌های دردناک نباشیم.

محمد عرفان - حقوقدان