تاریخ اشکانیان: دررالتیجان فی تاریخ بنی الاشکان

به کوشش: نعمت احمدی

از مقدمه کتاب:
تاریخ نگاری به روش نوین و منتقدانه و با تکیه بر اسناد و مدارک تاریخی و تحلیل وقایع و جمع بندی و در نهایت استنتاج علمی در ایران، با نام و یاد اعتمادالسلطنه همراه است. صرف نظر از این که مورخینی همچون بیهقی با دیدی نقادانه به تاریخ و وقائع نگریسته اند. مع الوصف آن گونه که شاید و باید در گذشته ای نه چندان دور مورخین صاحب سبک و مسلح به سلاح علمی نداشته ایم. به واقع از این باب نیز حق و دین مرحوم اعتمادالسلطنه تضییع گردیده است. عصر اعتمادالسلطنه، عصر به وجود آمدن تواریخی است که با همان سبک و سیاق کتب مؤلفین سابق به رشته تحریر درآمده است. گویی ایران و ایرانی از کشفیات جدید و قرائت خطوط باستانی ایران به کلی برکنار بوده است. در همین دوره است که مرحوم سپهر ناسخ التواریخ را مینویسد و در مقابل این کتاب نیز تاریخ منتظم ناصری را داریم که به همت اعتمادالسلطنه به رشته تحریر در آمده است که خود منبعی درخور توجه است. عنایت اعتمادالسلطنه به تاریخ اشکانیان به سابقه ستمی است که در طول تاریخ نسبت به این خاندان با غیرت ایرانی شده است. از سه دولت عظیم الشان ایران باستان یعنی دولت هخامنشی و اشکانی و ساسانی، دولت اشکانی این افتخار را برای همیشه در تاریخ به خود اختصاص داده است که ایران را از وجود اجانب پاک کرد و در پایان نیز در عرصه سیاسی و نظامی مغلوب قوم مهاجم خارجی نگردید و عرصه این خاک مقدس را با زور و ستم و نابرابری معد و مهیای سم ستوران اجانب نساخت. بعد از اشکانیان شاخه ای دیگر از اقوام ایرانی یعنی ساسانیان بر مسند قدرت تکیه زدند که به گونه ای کودتای مذهبی در داخل دولت دمکرات اشکانی میتوان از آن تعبیر و تفسیر نمود. موضوع دیگر این که دولت عظیم الشان اشکانی تاکنون افتخار دیگری را نیز برای خود حفظ نموده است که از نظر طول مدت زمامداری طولانی ترین حکومت ایرانی میباشد از حمله اسکندر مقدونی به سال ۳۳۳ قبل از میلاد و مرگ داریوش سوم هخامنشی، ١٥ سالی اسکندر مقدونی خاک مقدس ایران را جولانگاه خود ساخت و این شانس را آورد که قبل از فروپاشی امپراطوری گسترده ای که با تصرف ایران به دست آورده بود در جوانی مرد و از فردای مرگ او اضمحلال دنیای وسیعی که فاتح آن بود شروع گردید. از سال ۳۲۳ قبل از میلاد تا زمانی که قوم پارتی به همت دو برادر به نامهای اشک و تیرداد بعد از شکست سلوکوس دوم از - سلتها ـ در آنقره توانستند - آندرو گواس - ساتراپ ایالت شرقی پارت را شکست دهند، ۷۳ سال گذشت. هر چند در این مدت همانند تمامی هجومها و ترکتازیهایی که اجانب به داخل خاک ایران نمودند. عنصر ایرانی فرهنگ خود را بر فاتحین غالب نمود و جهان گشایی همچون اسکندر را واداشت که لباس شاهان هخامنشی را به تن کند و با شاه زاده خانم ایرانی وصلت نماید و به واقع اگر فرزند اسکندر از بطن (رکسانه) به نام اسکندر دوم میتوانست جانشین پدر گردد، حکومت مقدونیان عیناً در همان آغاز به قوم ایرانی منتقل میشد. به هر صورت تاج گذاری اشک را جمیع مورخین حدود سال ۲۵۵ قبل از میلاد نوشته اند و مرحوم اعتمادالسلطنه در تاریخ حاضر تحقیقی در خور نموده است (فصل نهم صفحات ۱۳۷ به بعد فصل نهم کتاب حاضر از فصول قابل تعمق و نمونه تحقیق علمی و استدلال و استنتاج عالمانه می باشد.
ارسک یا اشک یا ارساس مؤسس یکی از دول عظیم و پرقدرت جهان باستان است که همچون سدی پولادین مانع هجوم دولت جوان و تازه تأسیس روم که بر مرده ریگ متصرفات اسکندر بنا گردیده بود، می باشد و طی چند قرن مجادله اکثر مواقع فاتح جبهه شرقی روم بودند. دولت اشکانی در اوج اقتدار خود سرانجام به سال ۲۲۴ پس از میلاد بعد از ۴۷۴ سال حکومت و پس از این که در آخرین مقابله با روم موفق گردیده بودند پنجاه میلیون دینار رومی به عنوان غرامت جنگی از رومیان پس از واقعه - کارا کالا - خراج دریافت دارند، ظرف ۱۲ سال مقهور اردشیر بابکان گردیدند و این افتخار را برای همیشه دولت اشکانی به خود اختصاص داد که در عرصه خارجی با توانمندی و مقام شامخ خود عرصه را به جانشین ایرانی خود بدهد...