آیا فعالیت استارتاپی در ایران صرفه اقتصادی دارد؟

امیرحسین جعفری/ به گزارش تجارت‌نیوز، ایده‌های خلاقانه بسیاری در ایران وجود دارد که در مرحله اجرا و آزمایش، دچار چالش‌های اساسی و گاه حذف و فراموشی می‌شوند؛ اما در این میان مواردی هم وجود دارد که یک فعالیت استارتاپی، با جذب سرمایه‌گذار توانسته است استمرار یابد و با اقبال عمومی نیز مواجه شود.

این موارد بعد از مدتی به استارتاپ‌های موفقی تبدیل شدند و با گذشته زمانی تا حدی رشد کردند که اکنون دیگر در دسته‌بندی استارتاپی قرار نمی‌گیرند؛ اسنپ، تپسی و دیجی‌کالا را می‌توان مثال‌های شناخته‌شده‌ای از این دست دانست.

با وجود این، هر فعالیت استارتاپی ممکن است در مسیر خود موانعی را بیابد که تردیدهایی را در مورد ادامه راه ایجاد می‌کنند. موانعی از جنس چالش‌های اینترنتی، ابهامات قانونی، مالیات، انحصار و بازده اندک که میل به مهاجرت در نیروی کار این حوزه را افزایش می‌دهد.

مهاجرت نیروی کار استارتاپی نشانه چیست؟

زمانیکه نیروی کار فعال در حوزه استارتاپ به هر دلیل تصمیم به مهاجرت می‌گیرد و در مقصد خود همین سبک کاری را ادامه می‌دهد؛ می‌تواند یکی از نشانه‌های مشخص به نتیجه نرسیدن فعالیت استارتاپی در ایران باشد.

اگر از این افراد سؤال شود که چرا کار خود را در ایران ادامه ندادید؛ به دلایلی از جمله محدودیت‌های اینترنتی، مالی و قانونی اشاره می‌کنند که نشان می‌دهد برای مثال محدودیت‌های گسترده اینترنت، باعث به صرفه نبودن فعالیت استارتاپی در ایران می‌شود.

زمانیکه یک استارتاپ سال‌ها تلاش می‌کند تا فعالیت خود را به جامعه اثبات کند و با اعتمادسازی، شبکه‌ای از مشتریان را برای خود جذب می‌کند؛ پس از قطعی میان مدت اینترنت یا چالش‌های فیلترینگ ممکن است بخش عمده‌ای از این مشتریان را از دست می‌دهد. در این نقطه که تجربه‌ای آشنا برای بسیاری از استارتاپ‌هاست؛ تردید‌ها جدی‌تری می‌شود؛ تردیدی که چون تمامی مجموعه‌ها را درگیر خود کرده، احساس بن بست در فعالیت استارتاپی را دامن می‌زند.

مهاجرت، معضلی جدی برای فعالیت استارتاپی در ایران

فعالان استارتاپی در چند وقت اخیر تجربه سختی در حوزه مهاحرت کسب کرده‌اند و تعداد قابل توجهی از کسانی که زمان، انرژی و سرمایه بسیاری برای رشد آنها صرف شده بود؛ به راحتی در اختیار شرکت‌های خارجی قرار گرفتند. کنار هم قرار دادن موانع فعالیت استارتاپی در ایران نشان می‌دهد که این اکوسیستم چندان آینده پرقدرتی در مقایسه با کشور‌های اطراف ندارد.

اگرچه امروزه حجم اقتصاد استارتاپ‌ها اندک است اما فرصت‌هایی برای جذب سرمایه‌گذاری و ایجاد امید در جوانان در این حوزه وجود دارد که بی توجهی به آن سرمایه‌های بالقوه را از بین می‌برد و دیگر بستری برای جذب سرمایه وجود نخواهد داشت.

موانع بسیاری در مسیر فعالیت استارتاپی قرار دارد

محمدرضا سبحان، مدیرعامل باشگاه کارآفرینی تیوان و رئیس انجمن فضای کار اشتراکی ایران، درباره به صرفه بودن یا نبودن فعالیت استارتاپی در کشور به «تجارت‌نیوز» گفت: «تصور من این است که موارد متعددی در این بین وجود دارد که در کنار چالش‌هایی را ایجاد می‌کند. قوانین کشور درست اجرا نمی‌شود و بدون شک قانون‌گذار همکاری خوبی در رابطه با فعالیت‌های نوآورانه ندارد تا کسب و کار بتواند رشد کند.»

او افزود: «موانع بسیاری در مسیر فعالیت استارتاپی قرار دارد و فرصت سرمایه‌گذاری کم است. وضعیت اقتصادی نیز به کار‌های نوآورانه خیلی صدمه می‌زند. با وجود این، نمی‌توان با اطمینان صد در صدی نتیجه گرفت که هر فعالیت استارتاپی شکست می‌خورد. می‌توان 5 درصد احتمال در نظر گرفت که برخی استارتاپ‌ها در همین شرایط بد هم رشد کنند. احتمال شکست در ایران بسیار بالاست و برای کسی هم مهم نیست که چه بلایی سر استارتاپ‌ها می‌آید.»

مهاجرت؛ نشانه و معلول شکست فعالیت استارتاپی

سبحان در ادامه در رابطه با موضوع مهاجرت بیان کرد: «مهاجرت هم یکی از نشانه‌های جدی و هم معلول شکست فعالیت استارتاپی در کشور است. من هفت سال است در این اکوسیستم فعالیت می‌کنم و روز‌های اول امید بسیاری در بچه‌ها می‌دیدم که پیشنهاد‌های بسیار خوب از خارج را رد می‌کردند؛ امروز همان بچه‌ها هر کدام در یک گوشه از دنیا هستند و در دو سال اخیر رفته‌اند.»

مدیرعامل باشگاه کارآفرینی تیوان افزود: «مهاجرت معلول اتفاقات است و دو دلیل اصلی آن را باید وضعیت بحرانی اقتصاد و شیوه مدیریت کشور دانست که در شکل قانون‌گذاری و اجرا متضاد روند کارآفرینی پیش می‌رود. هر روز هم وضعیت بغرنج‌تر می‌شود.»

چالش‌های ناشی از محدودیت‌های اینترنتی

رئیس انجمن فضای کار اشتراکی ایران، درباره تأثیر محدودیت‌های اینترنتی بر فضای استارتاپی کشور گفت: «سوءتفاهمی وجود دارد که صرف کند شدن سرعت اینترنت یا افزایش فیلترینگ باعث تعطیلی اکوسیستم استارتاپی می‌شود چرا که برخی فکر می‌کنند فعالیت استارتاپی منحصر به فضای وب است. در حالی که استارتاپ‌های غیراینترنتی نیز در کشور فعالیت می‌کنند.»

او افزود: «مسأله اینجاست که محدودیت اینترنت را باید یک نشانه دانست. زمانی که شبکه اینترنتی با وجود اهمیت زیادی که دارد به راحتی ممنوع یا فیلتر می‌شود، این موضوع نشانه‌ای برای کارآفرین است که هر موضوع دیگر هم می‌تواند مشمول همین محدودیت‌های باشد.یک کارآفرین باهوش از این نشانه و نکته نتیجه‌گیری می‌کند فعالیت در چنین فضایی هدردادن منابع است.»

سبحان درباره افزایش آمار مهاجرت فعالان حوزه استارتاپ گفت: «من آمار دقیقی از تعداد مهاجران ندارم اما دو دسته مهاجرت رخ می‌دهد. عده‌ای فیزیکی از ایران رفتند و سرمایه‌ای که صرف آنها شده بود را بردند و عده دیگری که روحی از ایران رفتند و دیگر دلی برای کشور نمی‌سوزانند. خیلی‌ها تصمیم گرفته‌اند دیگر امید چندانی نداشته باشند و دیگر مثل سابق کار نمی‌کنند. فعالیت استارتاپی دیگر شور و نشاط سابق را ندارد.»

برای اطلاعات بیشتر، مطالعه این دو گزارش پیشنهاد می‌شود: «عوامل سردرگمی اکوسیستم استارتاپی» و «مهاجرت و نداشتن سابقه، دو معضل بازار کار ایران».

اخبار حوزه استارتاپ و فناوری اطلاعات را در صفحه استارتاپ تجارت نیوز بخوانید.