بی توجهی به کیفیت خودرو و حقوق مصرف کننده در ایران

نقص خطراناک در اکسل عقب X55 و نگرانی مدیران خودرو از تخریب وجهه‌ی این شرکت، سوالات متعدد در ذهن مردم ایران ایجاد کرده است.

آیا خریدار یک خودروی بی‌کیفیت مونتاژ ایران، امکان شکایت از تولیدکننده دارد؟ وقتی سلامت سرنشینان، تهدید می‌شود و حتی شهروندان به دلیل عدم رعایت استاندارد در خودروسازی، جان از دست می‌دهند؛ وظیفه‌ی نهادهای مدافع حقوق مردم، مثل سازمان استاندارد و راهنمایی رانندگی و قوه‌ی قضائیه چیست؟

نهم اردیبهشت ۱۴۰۳ پس از انتشار فیلم و عکس‌های مربوط به جدا شدن محور عقب X55 در جاده قم، افکار عمومی متوجه نوع جدیدی از خطرات مرتبط با قطعات خودرو شدند. از سویی دیگر، بیانیه‌ی رسمی که شرکت مدیران خودرو منتشر کرد؛ دور از انتظار بود و نگرانی این مجموعه از تخریب وجهه‌ی خود را نشان داد.

شرکت واردکننده و مونتاژکار X55 فرصت ۲۰ روزه (از تاریخ ۱۸ اردیبهشت تا ۶ خرداد ۱۴۰۳) را برای مالکان این محصول تعیین کرده است تا اقدام به حضور در نمایندگی کنند. حال مشخص نیست افرادی که طی این مدت به دلایل مختلف، مثل کسالت، سفر یا موارد دیگر، نتوانند X55 را به تعمیرگاه‌های مدیران خودرو برسانند؛ چه سرنوشتی خواهند داشت. از سویی دیگر، ظاهرا برای جبران اتلاف وقت مشتری و خطری که تاکنون متوجه سرنشینان X55 بوده است؛ تدبیری وجود ندارد.

توقف شماره گذاری و نصب پلاک X55 مدیران خودرو

پس از چند روز سکوت نهاد‌های نظارتی، روز گذشته سازمان ملی استاندارد ایران اعلام کرد به علت وجود نقص فنی در برخی خودرو‌های مدل ایکس ۵۵ پرو تولیدی شرکت مدیران‌خودرو تا اطلاع ثانوی شماره‌گذاری این خودرو متوقف می‌شود.

مهدی انگورج، مدیرکل دفتر تخصصی ارزیابی انطباق صنایع، حمل‌ونقل و ماشین‌آلات سازمان ملی استاندارد ایران در نامه‌ای به پلیس راهور ناجا اعلام کرد:

برابر بررسی‌های فنی به‌عمل آمده و با توجه به مفاد استاندارد ملی ایران به شماره ۶۹۲۴ درخصوص وجود نقص ایمنی بحرانی، ضمن تعلیق اعتبار تایید نوع خودروی مذکور، ضروری است شماره‌گذاری آن متوقف شود.

چند سوال از مدیران خودرو

پس از واکنش مدیران خودرو در موضوع نقص اکسل X55 و نگرانی این شرکت از تخریب اعتبار معنوی خود، معضل جدیدی در آشفته بازار خودروی ایران مشخص شد. مونتاژکار خودروی حادثه دیده، پیگیری افراد و رسانه‌هایی که اقدام به بزرگ‌نمایی ماجرا کرده‌اند را حق خود می‌داند؛ اما چگونگی جبران مافات را دقیقا مشخص نکرده است.

آیا مدیران خودرو برای مالک X55 آسیب دیده، یک خودروی جدید از همین مدل هدیه خواهد کرد؟ آیا با توجه به تجربه‌ی بسیار خطرناک فرد مذکور با احتمال مرگ، ایشان می‌تواند تقاضای غرامت نقدی یا حداقل تعویض X55 چپ شده با محصولی دیگر، مثل فونیکس تیگو ۷ و تیگو ۸ را داشته باشد؟

اطلاعات فنی و ایمنی خودروها کجاست؟

ظاهرا گزارش ارزیابی ایمنی و کیفیت خودرو‌ها که توسط وزارت صمت منتشر می‌شد؛ از آذرماه ۱۴۰۰ اطلاع‌رسانی عمومی نشده است. قبلا شرکت بازرسی کیفیت و استاندارد ایران نتایج این ارزشیابی را ضمن مقایسه با اهداف کیفی تعیین‌شده برای هرخودرو، براساس جدول سطوح کیفیت و حدود مجاز مصوب نیز مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌داد.

شرکت بازرسی کیفیت و استاندارد ایران مطابق دستورالعمل‌ها خودرو‌های داخلی را در پنج دسته قیمتی بررسی می‌کرد و ضمن توجه به مواردی مثل رعایت استانداردها و رضایت مشتریان، یک تا پنج ستاره کیفی به خودروهای مونتاژ ایران اختصاص می‌داد. هدف اصلی از این گزارش ارتقای کیفیت خودروها، افزایش رضایت مشتریان و ایجاد رقابت مثبت بین خودروسازها بود.

داستان جریمه‌ی فولکس واگن و درس‌هایی برای ایران

ماجرای رسوایی آلایندگی خودروهای فولکس‌واگن (Volkswagen emissions scandal) معروف به دیزل گیت، بین سال‌های ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۵ افکار عمومی جهان را تحت تاثیر قرار داد. نهادهای مرتبط با محیط زیست و دستگاه قضایی اتحادیه اروپا، کره جنوبی، کانادا و امریکا، فولکس واگن را به دست‌کاری اطلاعات محیط زیستی متهم کردند. پس از اثبات خطای مذکور، فقط در امریکا جریمه‌ی ۴/۳ میلیارد دلاری توسط فولکس واگن پرداخت شد. همچنین تعداد زیادی از مدیران و مهندسان مرتبط با این رسوایی، شغل خود را از دست دادند.

در روزگاری که برای اطلاع از گازهای خروجی اگزوز خودروها، حساسیت جهانی وجود دارد؛ جداشدن محور عقب و غلتیدن خودرو در حاشیه‌ی بزرگراه، کم‌اهمیت نیست. در حادثه‌ی X55 اتوبان قم، نمی‌توان شرکت مدیران خودرو را مقصر اصلی دانست؛ چراکه مجموعه‌ی قطعات از چین ارسال می‌شوند و عملا گروه خودروسازی چری، وظیفه‌ی کنترل کیفیت را برعهده دارد. در سمت دیگر ماجرا، ظاهرا قبل از بروز حادثه در ایران، اتفاقی مشابه در مالزی رخ داده و چری در آن کشور فراخوان داده؛ اما مدیران خودرو اقدام سراسری برای مشتری ایرانی نداشته است.

هرچند با دستور پلیس، فرایند نصب پلاک و تحویل خودروهای X55 فعلا متوقف شده؛ نیاز به دیگر اقدامات ویژه از سوی نهادهای قانونی ایران شدیدا احساس می‌شود. بازخواست شرکت چری چین به دلیل فقدان کنترل کیفیت قطعات، باید توسط سازمان ملی استاندارد ایران انجام شود. همچنین افرادی که X55 را پیش‌خرید کرده‌ و هنوز تحویل نگرفته‌اند باید حق تعویض این خودرو با محصولی دیگر را داشته باشند.