وقتی خیال عاشقانه مانع از وصال محبوب می شود

به گونه ای دیگر هم می توان به ضرورت «عمل گرا» بودن یک منتظر نگاه کرد: یکی از آسیب های مهم انتظار خیال پردازی است که با عمل گرایی منافات دارد. این آفت بیشتر دامن جوانان را می گیرد و اگر در جوانی شروع شد در پیری هم دامنگیر انسان باقی خواهد ماند. از طرف دیگر منتظِر در آغوش گرفتن منتظَر را دوست دارد و آرزومند لحظه وصال است، چه خوب گفت:

لایق فیض حضورت نیم اما بگذار زندگی چند صباحی به خیالت بکنم

ولی اگر همین خیال عاشقانه در روحیه ای عاملانه به کار گرفته نشود، ضربه خواهد زد؛ و این آسیب دلپذیر- یعنی خیال پردازی برای دیدار محبوب- اگر کنترل نشود، موجب عمل گریزی می شود. وجود این آفت بزرگ تنها مربوط به این موضوع هم نیست. در ارتباط با خداوند متعال و انتظار عفو و رحمت پروردگار نیز می تواند چنین آفاتی وجود داشته باشد. به حدی که امیرالمومنین(ع) در بلندترین کلمه قصار نهج البلاغه می فرمایند: «از آنانی مباش که بدون عمل امید به آخرت دارند و توبه را با آرزوهای دراز به تاخیر می اندازند؛ لا تکن ممّن یرجوا الاخرة بغیر عمل و یرجی التّوبه بطول الامل». (1)

از این کلام حضرت(ع) معلوم می شود چنین بلیه ای عامّ البلوا است؛ و دوست داشتنی های انسان، همان طور که می توانند آدم را به سوی محبوب شان حرکت دهند، می توانند از حرکت هم بیندازند. منتظر اگر واقعا هم منتظر باشد، ممکن است به دلیل دچار شدن به این آسیب از عمل باز بماند و در خوش خیالی های خود غرق شود.

گاهی از اوقات ابلیس هم با همین تمنّیات عاشقانه و عارفانه انسان را از تحرک باز می دارد. باید دست پلید او را در خمار کردن انسان به خیالات ببینیم، و از خیانت های همیشگی او بترسیم. همیشه باید یادمان باشد: عمل تلخ تر از امل به معنای آرزوست. ناگهان می بینی منتظر آرزومند، در شیرینی آرزوهای خوب خود غرق شده است و از عمل و کار کردن برای رسیدن به هدف های دوست داشتنی خود، چون تلخ است، بازمانده است. مانند یک پشت کنکوری که گاهی ساعت ها در خیال حضور بر صندلی دانشگاه خود غرق می شود و این برایش جذاب است. ولی از درس خواندن که تلخی دارد به هزار بهانه طفره می رود.

۱- نهج البلاغه، حکمت 150