وزارت سحر و جادو دقیقا کجاست؟

محمدسوری اگر مثل هر آدم سالم و طبیعی دیگری، هری پاتر خوانده باشید، احتمالا یک جایی وسط ماجراهای هری با اژدهای شاخدم مجارستانی و کلاس‌های تغییر شکل پروفسور مک‌گونگال، از خودتان پرسیده‌اید که آیا ایران هم مدرسه آموزش جادوگری دارد یا نه؟ خود جی کی رولینگ که در کتاب «کوییدیچ در گذر زمان»، غیرمستقیم اشاره کرده لااقل وزارت جادوگری را در ایران...

محمدسوری

اگر مثل هر آدم سالم و طبیعی دیگری، هری پاتر خوانده باشید، احتمالا یک جایی وسط ماجراهای هری با اژدهای شاخدم مجارستانی و کلاس‌های تغییر شکل پروفسور مک‌گونگال، از خودتان پرسیده‌اید که آیا ایران هم مدرسه آموزش جادوگری دارد یا نه؟ خود جی کی رولینگ که در کتاب «کوییدیچ در گذر زمان»، غیرمستقیم اشاره کرده لااقل وزارت جادوگری را در ایران داریم و تازه، جای جاروی پرنده، این دور و اطراف قالیچه پرنده پیدا می‌شود. این‌که وزارت سحر و جادوی ایران در یافت‌آباد است یا تهرانپارس؛ البته پرسش معقولی است که بماند برای یک وقت دیگر. محل مدرسه علوم و فنون جادویی ایران هم که به لطف ارتفاعات و جغرافیای متنوع کشور خیلی جاها می‌تواند باشد. ولی اصلا بیایید کمی عمقی‌تر به قضیه نگاه کنیم و ببینیم که آیا سابقه‌ای از جادو و جادوگری در ایران هست؟
پس لازم است در تاریخ ایران برگردیم به عقب. راستش سخت می‌شود جادو پیدا کرد و منابعمان برای مطالعه بسیار محدود و ناقص است؛ هرچند که باید گفت خود کلمه جادو در انگلیسی (magic) از کلمه یونانی مگیا (Mageia) آمده است
درباره جادوی این دوران، هم منابع زیادی داریم و هم تنوع خوبی. منابع شامل کتاب‌هایی مثل مقدمه ابن خلدون، غایه‌الحکیم از (احتمالا) ابوالقاسم مجریطی، رسائل اخوان‌الصفا، خواص‌الحروف ابن مسره، آثار کیمیاگری از افرادی مثل جابربن حیان و خیلی کتاب‌ها و رسایل دیگر می‌شوند. اخوان‌الصفا بین این‌ها مخصوصا خیلی مدیون ایرانی‌هاست. کسی درست نمی‌داند این جماعت از کجا پیدایشان شد و اصالتا اهل کجا بودند، ولی می‌دانیم که در عراق و بصره و در حوالی قرن چهارم‌ه.ق فعالیت داشتند، اسماعیلی بودند و ایرانیان زیادی مثل ابوحیان توحیدی از اعضای بلندمرتبه ایشان بودند. بااین‌حال، به دلایل مرموزی، سلسله مراتب و تشکیلات و اسم و رسم اعضای اخوان‌الصفا از جماعت ماگل و غیرجادوگر مخفی نگاه داشته می‌شد. همین اخوانیان بودند که دایره‌المعارف بزرگی در 52 رساله نوشتند که از قضا در بعضی‌هاشان به جادو هم اشاراتی شده و اصلا یکی‌شان اختصاص به جادو دارد و بخش زیادی از اطلاعات ما درباره این دست از جادوها از این‌جا می‌آید.
انواع جادو هم خیلی گسترده است: شعبده، طلسم و حقه، تردستی و فال، تعبیر خواب و کف‌بینی و اختربینی و جادوی مربعات و حروف و البته کیمیاگری. هرکدام از این‌ها به‌تنهایی می‌توانند یک واحد درسی هاگوارتز ایرانی باشند، در این‌جا اما فقط جذاب‌ترینشان را – برخلاف قانون رازداری بین‌المللی جادوگران- به اختصار برایتان معرفی می‌کنیم.
علم حروف، شاخه‌ای از علوم جادویی شرقی است که به آن سیمیا هم می‌گویند. (این اسم دومش از واژه یونانی σημείο یا Semion به معنی sign یا نشانه آمده است.)
علم‌حروف از این جهت در شرق متولد شد که برای متکلمین زبان‌های عربی و فارسی، سخنوری و کتابت اموری مهم بوده‌اند. به همین خاطر، برای حروف نقش و خاصیت جادویی در نظر گرفته‌اند. یعنی به عقیده برادران عزیز اخوان‌الصفا و جناب مجریطی و ابن مسره و باقی رفقا، کلمات تنها نماینده و نمایاننده اشیا و مفاهیم نیستند، بلکه منعکس‌کننده ماهیت و جوهر آن‌ها هستند، یا حتی فراتر از این، اسم هر شیء، دربردارنده حقیقت و ماهیت وجودی آن شیء و خود جوهر آن است و با شناخت اسم هر شیء، می‌توان روی وجود و ذاتش حکم راند. (اگر یاد سری دریازمین از اورسلا لگویین افتادید، درود بر سلیقه کتاب خواندنتان.)
از این‌جاست که به سیستم‌های مطالعه حروف و کلمات و خواص جادویی آن‌ها توسط اندیشمندان مختلف می‌رسیم. عده‌ای 28 حرف عربی را به چهار عنصر ارسطویی (آب و خاک و آتش و هوا) تقسیم کردند و برای هر هفت حرف، یک طبع یا مزاج (سرد و گرم و خشک و مرطوب) در نظر گرفتند. عده‌ای دیگر برای حروف، ارزش عددی قائل شدند و سیستم جفر یا همان ابجد به وجود آمد. یک عده هم که کمی خوشحال‌تر بودند، به این نتیجه رسیدند که چون نام حقیقی هر چیزی، دربردارنده ذات و حقیقت آن شیء است، پس به جای مطالعه خود مواد برای شناختن ساختارشان، باید اسم آن‌ها را مطالعه کرد، و درنتیجه چیزی به اسم علم‌المیزان به وجود آمد که کارش چسباندن سیمیا به کیمیا بود و شناسایی مواد شیمیایی، نه از روی خودشان، که از روی اسمشان.
مخلص کلام این‌که در هاگوارتز ایرانی، شاید روی چوب جارو ننشینید و با مدیومی مثل چوب‌دستی جادو نکنید، ولی عوضش خواص حروف را یاد می‌گیرید تا با داد زدن سر صندلی‌تان یا نوشتن تعویذ و وردی روی دسته‌اش، تبدیلش کنید به هرچیزی که دلتان می‌خواهد. فریب ذهن را یاد می‌گیرید و طلسم‌سازی را. آینده‌بینی از روی صور فلکی را می‌آموزید و ساخت معجون‌های جادویی و تبدیل مس به طلا را، و شاید در این‌جا متوجه شده باشید مدرسه علوم و فنون جادوگری ایران نباید آن‌چنان فرقی هم با مال بریتانیا داشته باشد. دلیلش شاید این باشد که رولینگ نه فقط از جادوهای غربی قرون وسطایی، که از جادوهای شرقی و حتی آمریکای لاتین هم زیاد گرته‌برداری کرده، ولی به‌هرحال، منتظر نامه هاگوارتزتان باشید، حتی اگر از سنتان گذشته است. این‌جا ایران است، کاملا ممکن است نامه‌تان جایی گم و گور شده باشد و حالا توی بایگانی دفتردار پیری خاک می‌خورد.

شماره ۷۱۴

حتما بخوانید: سایر مطالب گروه طنز

برای مشاهده فوری اخبار و مطالب در کانال تلگرام ما عضو شوید!