کولونوسکوپی چیست؟چه کسانی باید کولونوسکپی انجام دهند؟
کولونوسکوپی یک دستگاه آندوسکوپی است که برای مشاهده روده بزرگ و راست روده با هدف تشخیص بافت ملتهب، زخم و رشد غیرطبیعی و سرطانی بافت روده یا تشخیص پولیپهای رودهای استفاده میشود.
البته در بیمارانی که به طور مکرر و بدون علت مشخص با مشکلاتی در اجابت مزاج مانند خون در مدفوع، اسهال و یبوست ناگهانی و مکرر، درد شکم، کاهش وزن یا باریک شدن مدفوع مواجه میشوند انجام کولونوسکوپی برای تائید سلامت یا بیماری روده بزرگ ضروری تلقی میشود.
پزشک به کمک آزمایش کولونوسکوپی میتواند لایه پوشش دهندهی داخلی روده بزرگ (کولون و راست روده) را معاینه کند. در این روش از لولهی منعطف باریکی به نام کولونوسکوپ برای مشاهده روده بزرگ استفاده میشود و وجود زخم، پولیپ روده بزرگ، تومور و ناحیههای ملتهب یا خونریزی دهنده بررسی میشود؛ همچنین طی انجام این عمل امکان گرفتن نمونههای بافتی (نمونهبرداری) و خارج کردن تودههای غیرطبیعی نیز وجود دارد. به علاوه از کولونوسکوپی میتوان به عنوان یک تست غربالگری جهت بررسی بروز سرطان یا وجود تودههای پیشسرطانی (پولیپ) در روده بزرگ یا راست روده بهره برد.
کولونوسکوپ یک ابزار لوله ای شکل، منعطف و باریک است. طول لوله آن متغیر و بیین ۱۲۵ سانتیمتر (۴۸ اینچ)تا ۱۸۳ سانتیمتر (۷۲ اینچ) است، و دوربین ویدیویی کوچکی نیز به سر آن متصل است تا پزشک بتواند از آن برای تهیه تصویر یا فیلم از روده بزرگ (کولون) استفاده کند.
***
دکتر محمدجعفر فرهوش، فوقتخصص بیماریهای گوارشی میگوید:
کولونوسکوپی یک دستگاه آندوسکوپی است که برای مشاهده روده بزرگ و راست روده با هدف تشخیص بافت ملتهب، زخم و رشد غیرطبیعی و سرطانی بافت روده یا تشخیص پولیپهای رودهای استفاده میشود. البته در بیمارانی که به طور مکرر و بدون علت مشخص با مشکلاتی در اجابت مزاج مانند خون در مدفوع، اسهال و یبوست ناگهانی و مکرر، درد شکم، کاهش وزن یا باریک شدن مدفوع مواجه میشوند انجام کولونوسکوپی برای تائید سلامت یا بیماری روده بزرگ ضروری تلقی میشود.
از انجام کولونوسکوپی نترسید
ساختار روده بزرگ به گونهای است که بیشتر از روده کوچک در معرض خطر سرطانی شدن قرار دارد به همین دلیل دکتر فرهوش در گفتوگو با جامجم بر انجام آن بویژه در صورتی که علائم خطری در شخص یا سابقه بیماری در خانواده وی دیده شود، تاکید میکند و میگوید: کولونوسکوپی به نوبه خود دردناک نیست و فقط ممکن است برخی از بیماران در حین انجام آن احساس ناخوشایندی از فشار یا نفخ داشته باشند که برای پیشگیری از این مساله داروهای آرامبخش برای بیمار طی انجام کولونوسکوپی تجویز میشود، اما بیهوشی کامل در کولونوسکوپی برای داشتن رابطه کلامی متخصص با بیمار توصیه نمیشود.
لوله باریک دوربین داردر روده
کولونوسکوپی دستگاهی است که از فیبرهای نوری ساخته شده است تا قابلیت انعطاف لازم برای عبور از پیچ و خمهای روده بزرگ را داشته باشد.
به گفته دکتر فرهوش، یک متخصص دوره دیده و مجرب براحتی میتواند با حرکت دادن لوله باریک آندوسکوپی که بیش از ۱٫۵ متر طول دارد و در یک سر آن دوربینی تعبیه شده است تمام بخشهای داخلی این عضو را مشاهده کند. همچنین طی این پروسه، متخصص در صورت مشاهده پولیپ در روده بزرگ میتواند آن را بر دارد و نمونه آن را به پاتولوژی بفرستد. این متخصص تاکید میکند: پولیپها در بسیاری از بزرگسالان، شایع و در اغلب موارد بیخطر است، اما گاهی پولیپها پیش آگهی سرطان روده بزرگ هستند که در این صورت میتوان با برداشتن آنها از سرطان روده بزرگ جلوگیری کرد. به همین دلیل، متخصص گوارش در حین کولونوسکوپی چنانچه پولیپی یا بافتی غیرطبیعی مشاهده کند آن را بر میدارد و نمونهاش را برای بیوپسی به آزمایشگاه میفرستد.
آمادگی قبلی برای انجام کولونوسکوپی
بیماری که میخواهد کولونوسکوپی انجام دهد باید از یکی دو روز قبل از انجام آن فقط مایعات بخورد چراکه برای مشاهده کامل رودهبزرگ، جامدات باید از دستگاه گوارش با داشتن یک رژیم غذایی مایع از یک تا سه روز قبل از انجام کولونوسکوپی خالی شود. البته برخی متخصصان به بیمارانشان مصرف روغن کرچک یا پودرهای خاصی را نیز قبل از انجام کولونوسکوپی توصیه میکنند.
اما مساله مهم این است که بیمار باید پیش از کولونوسکوپی، پزشک خود را از داروها و ویتامینهایی که مصرف میکند مانند آسپیرین، داروهای آرتروز، رقیقکنندههای خون، دیابت و ویتامینهایی که حاوی آهن است مطلع کند.
البته ممکن است انجام کولونوسکوپی برایشان با عوارضی همراه باشد بهتر است تحت عکسبرداری رادیولوژی یا سیتیاسکن قرار بگیرند. درد شکم و نفخی هم که درساعتهای اولیه بعد از کولونوسکوپی گاهی پیش میآید
نیز پس از یک تا دو ساعت رفع خواهد شد/منبع:روزنامه جام جم
***
قبل از آندوسکوپی باید مواردی رارعایت کنید
متخصص آندوسکوپی برای پاکسازی روده شما دستورالعملهای خاصی را تجویز میکند به نحویکه روده شما از مدفوع و محتویات غذایی کاملاً پاکسازی گردد. حضور مدفوع و یا محتویات غذایی باعث میشود پزشک نتواند بهخوبی به ارزیابی دیواره پوششی رودهها بپردازد. ممکن است ۱ تا ۳ روز قبل از کلونوسکوپی به شما رژیم غذایی مایعات داده شود، همچنین از نوشیدن مایعاتی که حاوی رنگدانههای قرمز یا بنفش هستند، باید خودداری کنید.
در اغلب موارد، ممکن است نوشیدن و یا خوردن موارد زیر توصیه شود:
سوپ گوشت بدون چربی یا آبگوشت
آب ونیزآبمیوه خالص، مانند سیب یا انگور سفید ، پزشکان نوشیدن آبپرتقال را توصیه نمیکنند.
قهوه و یا چای ساده، بدون خامه یا شیر
نوشیدنیهای ورزشی با طعم لیمو، یا پرتقال
ژلاتین با طعم لیمو، یا پرتقال
پزشک زمان اجتناب کامل از خوردن را به شما گوش زد خواهد کرد. ممکن است برای پاکسازی رودهها پزشک از شما بخواهد ترکیبی از مسهلها (چه به صورت قرصهای خوراکی و یا پودرهایی که در آب یا مایعات خالص حل میشوند) را مصرف نمایید، همچنین ممکن است از شما عمل تنقیه خواسته شود. نیاز است برخی افراد مقدار زیادی ملین مایع تا چهار لیتر را در طی یکزمان برنامهریزیشده مصرف نمایند (اغلب در شب قبل از کلونوسکوپی). ممکن است برای شما برنامه آمادهسازی قبل از کلونوسکپی دشوار باشد، اما این بخش از فرایند از اهمیت بالایی برخوردار است. اگر شما به درستی مرحله آمادهسازی خود را طی نکرده باشید، ممکن است پزشک نتواند به خوبی به ارزیابی رودههای شما بپردازد.
تفاوت سیگموئیدوسکوپی باکولونوسکوپی
به کمک کولونوسکوپ میتوان تمام روده بزرگ و بخش پایینی روده کوچک را مشاهده نمود؛ اما در آزمایش سیگموئیدوسکوپی تنها امکان بررسی راست روده (رکتوم) و بخش پایینی روده بزرگ وجود دارد.در آمادهسازی پیش از کولونوسکوپی، روده بزرگ باید کاملاً تخلیه شود، این آمادهسازی، بسته به نظر پزشک، ممکن است یک تا دو روز زمان میبرد.
کولونوسکوپی در حدود ۳۰دقیقه زمان می برد
انجام کولونوسکوپی در حدود ۳۰دقیقه زمان میبرد. معمولاً قبل از کولونوسکوپی دارویی به بیمار تجویز میشود تا بتواند در طی اجرای آزمایش آرامش خود را حفظ نموده و بخوابد.
تصمیم گیری درباره زمان و دفعات انجام این آزمایش بر عهده پزشک میباشد ولی معمولاً هر ده سال یکبار انجام میگیرد، مگر اینکه فرد در معرض خطر بالایی برای ابتلا به سرطان روده قرار داشته باشد. درباره میزان خطر ابتلا به سرطان روده، نکات و راهنمایی های مربوط به اجرای این آزمایش و ضرورت یا عدم ضرورت انجام این آزمایش قبل از رسیدن شما به سن پنجاه سالگی، حتماً با پزشک خود صحبت کنید.
سیگموئیدوسکوپی چیست؟
در طی سیگموئیدوسکوپی پزشک صرفا به بررسی بخش تحتانی روده و مقعد میپردازد. برای اجرای این آزمایش پزشک لوله ی نازک (تقریباً به پهنای یک انگشت)، منعطف، توخالی و سبکی موسوم به سیگموئیدوسکوپ را برای انجام این آزمایش به کار میگیرد، که این لوله دوربین کوچکی را نیز در انتهای خود دارد. از آنجاییکه اندازه لوله اسکوپ در حدود دو فوت میباشد، پزشک با اجرای این آزمایش قادر به بررسی تمامی ناحیه مقعد ولی صرفاً نیمی از روده ها خواهد بود. پزشک با استفاده از این آزمایش به بررسی پلیپ ها می پردازد که میتواند از علائم اولیه سرطان باشد. پلیپ ها غده های کوچکی هستند که احتمال دارد به مرور زمان تبدیل به سرطان شوند. سیگموئیدوسکوپ به آرامی درون روده فرستاده می شود و تصاویر را بر روی صفحه نمایش ارسال میکند. میزان اندکی هوا به درون روده فرستاده می شود تا رودهها باز شده و لذا پزشک تصاویر را با وضوح بیشتری رویت نماید.
سیگموئیدوسکوپی کمترازنیم ساعت
انجام سیگموئیدوسکوپی در حدود ۱۰ الی ۲۰ دقیقه زمان می برد. معمولاً برای انجام این آزمایش نیازی به تجویز داروی آرامبخش وجود ندارد، با این حال میتوانید در این زمینه با پزشک خود مشورت نمایید.
با توجه به میزان خطر احتمالی شما از نظر ابتلا به سرطان روده، تصمیم گیری درباره زمان و دفعات انجام این آزمایش بر عهده پزشک می باشد. ولی معمولاً این آزمایش هر ۵ سال یکبار انجام میگیرد. همچنین، درباره خطر ابتلا به سرطان روده، راهنماییهای مربوط به چگونگی اجرای این آزمایش و ضرورت یا عدم ضرورت انجام این آزمایش قبل از رسیدن به سن پنجاه سالگی، حتماً با پزشک خود صحبت کنید.
اندکی هوا به درون روده تخلیه شده فرستاده می شود
اگرچه برخی از فراد در طی انجام این آزمایشات ناآرام و بی قرارند، ولی با این حال این آزمایشات برای اغلب افراد بدون درد است. در طی کولونسکوپی دارویی به بیمار تجویز می شود تا وی بتواند در طی آزمایش بخوابد، لذا بیمار هیچ دردی تجربه نمیکند. در طی سیگموئیدوسکوپی معمولاً دارویی تجویز نمی شود. در طی اجرای هردوی این آزمایش ها به منظور باز شدن روده ها، میزان اندکی هوا به درون روده تخلیه شده فرستاده می شود تا پزشک بتواند تصاویر را با وضوح بالاتری بدست آورد. فشار هوا ممکن است موجب ایجاد اندکی درد و گرفتگی شود.
همانند اغلب آزمایشات پزشکی، امکان بروز عوارضی پس از اجرای هر دوی این آزمایشات وجود دارد. برخی از این عوارض از قبیل خونریزی و پارگی روده ممکن است جدی باشند، ولی بروز یک چنین عوارضی بسیار نادر و نامحتمل است. درباره چگونگی اجرای این آزمایشات، چگونگی احساس شما در طی آزمایش و پس از اتمام آزمایش و همچنین چگونگی شناسایی مشکلات احتمالی پس از اتمام آزمایش اطلاعاتی را بدست آورید.
چه کسی این آزمایشات را انجام خواهد داد؟
کولونوسکوپی غالباً توسط پزشکان و معمولاً یک پزشک متخصص یا جراح گوارش اجرا می شود.
سیگموئیدوسکوپی معمولاً توسط پزشکان مراقبت های اولیه (پزشکان عمومی، پزشکان خانواده و پزشکان طب داخلی) و در مطب آنها صورت می گیرد. مطالعات نشان می دهد که یک دستیار به خوبی آموزش دیده، پرستاران بالینی، و یا دستیاران پزشک نیز میتوانند سیگموئیدوسکوپی را به خوبی انجام دهند.
مکان آزمایش
کولونوسکوپی در مکانی خصوصی انجام میشود. این مکان ممکن است بخشی از یک بیمارستان سرپایی، کلینیک، مرکز جراحی سرپایی و یا مطب یک پزشک باشد. حفظ حریم خصوصی بیمار اهمیت بسیاری دارد. درصورت وجود نگرانی هایی در این خصوص، با پزشک در مورد مکان و چگونگی روش انجام کولونوسکوپی صحبت کنید.
سیگموئیدوسکوپی نیز معمولاً در یک اتاق خصوصی و بدون حضور سایر بیماران انجام می شود. پزشکان و پرستاران جزو کادر حرفه ای بوده و نسبت به رعایت حریم خصوصی بیمار بسیار دقیق می باشند.
چگونه برای این آزمایش آماده شوم؟
بسیاری از افراد آماده سازی روده (اغلب آمادگی روده نامیده می شود) را به عنوان بدترین بخش این آزمایشات در نظر میگیرند. برای اینکه پزشک بتواند درون روده های شما را به وضوح رویت نماید و به تصاویر خوبی دست یابد، روده ها باید تا حد امکان پاکسازی شوند. احتمالاً از شما بخواهند شد تا از بعضی غذاها و برخی داروهای خاص اجتناب نمایید و یک یا چند روز قبل از این آزمایش از یک رژیم غذایی حاوی مایعات سبک استفاده نمایید. احتمالاً داروهای مسهل بسیار قوی برایتان تجویز شده و حتی ممکن است برای تخلیه روده بزرگ خود نیاز به تنقیه داشته باشید. در صورتی که برای انتخاب روز آزمایش خود آزادی عمل دارید، روزی را برای آزمایشتان انتخاب نمایید که بتوانید یک روز یا لااقل نیمروز قبل از آن را برای انجام این آماده سازیها در خانه بمانید.
آماده سازی جهت کولونوسکوپی یا سیگموئیدوسکوپی باعث می شود تا شما بسیار زیاد به حمام بروید.
به محض استفاده از داروهای مسهل، استفاده از حمام ضرورت مییابد. اثرگذاری داروهای مسهل معمولاً خیلی سریع آغاز میگردد و حتی ممکن است اثرات آنها تا صبح روز بعد یعنی زمان مراجعه به پزشک برای انجام کولونوسکوپی نیز باقی بماند. در این صورت خجالت نکشید و از آنها درباره استفاده از حمام ودستشویی سوال نمایید. افراد در چنین شرایطی مجبور به استفاده از حمام هستند و پرسنل درمانی نیز به این موضوع عادت کرده اند.
مراقبت بعدازآزمایش
اکثریت افراد پس از اتمام کولونوسکوپی احساس راحتی می کنند. البته ممکن است در اثر استفاده از داروهای (بیهوشی) اندکی گیج و منگ شوید. در این صورت همانند افراد خواب آلوده خواهید بود. همچنین ممکن است به دلیل هوایی که به روده ها پمپ شده، گازهایی در روده هایتان وجود داشته باشد که خود این گازها میتواند موجب دل درد و ناراحتی شود. بدلیل داروهای تجویز شده برای این آزمایش، باید شخص دیگری شما را به خانه ببرد. از آنجاییکه کولونوسکوپی معمولاً با استفاده از داروهای خواب آور انجام می شود، بهتر است در روز آزمایش مرخصی بگیرید.
پس از سیگموئیدوسکوپی، شما میتوانید به راحتی برخاسته و محل آزمایش را ترک کنید. در صورت عدم استفاده از داروهای خواب آور در طی آزمایش هیچ مانع و یا مشکلی برای رانندگی تان وجود ندارد. درباره ضرورت یا عدم ضرورت اخذ مرخصی کاری پس از انجام سیگموئیدوسکوپی با پزشک خود مشورت نمایید.