شتاب زدگی در رفتار و گفتار

شتاب زدگی، سبب لغزش ها

شتاب زدگی انسان را از فکر و اندیشه بازمی دارد و او را به سوی لغزش می‌کشاند. امام‌صادق (ع) می‌فرماید: «مع التّثبُّتِ تکون السلامهُ، و مع العجله تکون النّدامه»؛ با آرامش و درنگ، سلامت (از خطا و لغزش) همراه است و با شتاب زدگی پشیمانی. امام‌علی (ع) می‌فرماید: با شتاب زدگی لغزش‌ها زیاد می‌شود و همچنین نقل شده است: عجله خوی کم خردان بی‌تجربت است و بار شتاب زدگی پشیمانی است. شتاب و عجله در کارهای روزمره باعث ارتکاب بسیاری از اشتباه‌ها از سوی ما می‌شود. به ویژه اگر این خطاها مربوط به تصمیم‌گیری درباره دیگران باشد، سبب ایجاد کدورت و ناراحتی بین افراد می‌شود و آنان را از یکدیگر رنجیده و ناراحت می‌کند. پیامبر خدا (ص) می‌فرماید: «انّما اهلک الناس العجلهٌ و لو انّ الناس تثبّتوا لم یهلِک احدٌ»؛ مردم را در حقیقت، شتاب زدگی به هلاکت افکنده است. اگر مردم آرام و از شتابکاری به دور بودند، هیچ کس هلاک نمی‌شد.

عجله و ریختن آبروی دیگران

شتاب و عجله در کارها پسندیده نیست و بهتر است در کارها و تصمیم‌ها از شتاب و عجله دوری شود. به ویژه اگر این کار مربوط به دیگران بوده و آبروی آنان در میان باشد. بسیاری از افراد درباره دیگران قضاوت‌های زود و عجولانه می‌کنند و در نتیجه خود را به گناه آلوده می‌کنند. آنان درباره عواقب گفتار و رفتار خویش نمی‌اندیشند و در نتیجه از یک سو سبب ارتکاب گناهان کبیره‌ای همچون غیبت و تهمت و... می‌شوند و از سوی دیگر آبروی دیگران را به خطر می‌اندازند. امام علی (ع) می‌فرماید: «یا عبد‌ا...! لا تعجل فی عیب احدٍ (عبدٍ) بذنبه، فلعلّه مغفورٌ له و لا تامن علی نفسک صغیر معصیهٍ فلعّک معذّبٌ علیه»ِ؛ ‌ای بنده خدا! در عیبجویی هیچ کس به خاطر گناهش شتاب مکن؛ زیرا ممکن است آمرزیده شده باشد و درباره خودت از گناه کوچکی هم که کرده‌ای ایمن مباش؛ چرا که شاید برای همان عذاب شوی. ایشان در سخن ارزشمند دیگری می‌فرماید: آدم شتابکار دچار اشتباه می‌شود، هر چند به مطلوب برسد؛ کسی که با آرامش کار کند، تیرش به هدف می‌خورد، ‌گر چه هلاک شود؛ العجول مخطِی ء و ان ملک، المتانّی مصیبٌ و ان هلک.

شتاب در کار خیر

شتاب زدگی در کارها، همواره ناپسند نیست، بلکه گاهی هم می‌توان شتاب ورزید. در انجام کار خیر شتاب نیکوست نه تانی و درنگ. منظور از عجله و شتاب در کارهای نیک، همان سرعت در انجام آن است، در برابر اهمال کاری و تاخیرهای بیجا که معمولاً سبب بروز مشکلات و موانعی می‌شود. رسول خدا (ص) می‌فرماید: خداوند کار نیکی را دوست دارد که در آن شتاب شود؛ ان‌ا... یحب من الخیر ما یعجّلُ. امام باقر (ع) نیز در بیان دیگری می‌فرماید: «من همّ بشی ءٍ من الخیر فلیعجِّلهُ، فإنّ کلّ شی ء فیه تاخیرٌ فإنّ للشیطان فیه نظره»؛ کسی که تصمیم به کار خیری گرفت باید عجله کند؛ زیرا هر کاری را که در آن تاخیر کند، شیطان در آن حیله‌ای می‌کند. امام صادق (ع) در روایت دیگر فرمودند: پدرم می‌فرمود: هرگاه آهنگ کار خوبی کردی، بشتاب؛ زیرا نمی‌دانی که چه پیش خواهد آمد؛ کان ابی یقول: إذا همت بخیر فبادر فإنّک لا تدری ما یحدُثُ. پیشوای ششم در حدیث دیگری فرمودند: انّ الرجُل لیسألنی الحاجه مما بادِرُ بقضائها؛ مخافه أنْ یستغنی عنها فلا یجد لها موقعها اذا جاءتْهُ؛ هرگاه مردی دست نیاز به سوی من دراز کند، در رفع نیاز و مشکل او شتاب می‌کنم؛ زیرا بیم آن می‌رود که کار از کار بگذرد و اقدام من در کمک به او دیگر موثر نباشد.

نتیجه

با توجه به فرمایشات معصومین (علیهم السلام) می‌توان پی برد که عجله و شتاب در برابر تانی و درنگ بجا ناپسند است نه کندی در کارها و درنگ‌های بیجا. همواره باید تلاش کرد تا کارها را بر اساس معیار منطقی و موضوع سنجی مناسب پیش برد. اگر هدف انجام کار خیر یا تحصیل علم و دانش است باید در این کار شتاب ورزید ولی اگر هدف انجام کارهای روزمره است و می‌توان آن را به‌طور عادی پیش برد، شتاب و عجله جایز نیست و باید درنگ کرد.