وزارت بهداشت در سال 96 برای زنان چه کرد؟

به گزارش آرمان زنان؛ توجه به گسترش زایمان طبیعی، طرح دوباره کلینیک سلامت خانواده، پیشگیری از انتقال HIV از مادر به کودک، اجرای برنامه‌هایی در راستای سیاست‌های کلی جمعیت، افزایش ساعات کلاس‌های پیش از ازدواج، توجه به سلامت دانش‌آموزان و راه‌اندازی مراکز سرطان بخش از اقدامات وزارت بهداشت در حوزه زنان در سال ۹۶ بوده است.

به نقل از مهرخانه ، در سال‌های اخیر بسیار می‌شنویم که امید به زندگی در زنان افزایش یافته است؛ این امر بیانگر بالا رفتن سطح سلامتی و به دنبال آن طول عمر زنان است. با این وجود به اعتقاد کارشناسان با نقطه مطلوب فاصله داریم. مهرماه امسال معصومه ابتکار، معاون امور زنان و خانواده ریاست جمهوری اظهار کرد که آمار موجود درباره سلامت زنان به‌عنوان یک زنگ خطر است و باید در حوزه برنامه‌ریزی، این روند را اصلاح کرد. در شاخص ها و آمارها مشخص می‌شود شکاف‌هایی در میان مردان و زنان وجود دارد و در مواردی مانند دیابت وضعیت برای زنان متفاوت‌تر از مردان است. بر این اساس به بررسی عملکرد یکساله وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در حوزه زنان می‌پردازیم.

زایمان طبیعی
پس از ابلاغ سیاست‌های جمعیتی توسط رهبر انقلاب، یکی از مهم‌ترین موضوعات مطرح‌شده برای رسیدن به آن جایگاه، افزایش زایمان طبیعی و کاهش زایمان سزارین بود. در این راستا در سال‌های اخیر وزارت بهداشت اقداماتی انجام داده است.

سند سیاستی ترویج زایمان طبیعی
کار روی سند سیاستی ترویج زایمان طبیعی اولین اقدام امسال بود. به منظور تدوین سند، ۶ زیرپروژه برای بررسی اسناد بالادستی، تدوین چارچوب مفهومی و بررسی اقدامات پیشین و دستاورد تلاش‌های قبلی، تجربیات بین‌المللی، تعیین ذی‌نفعان و تحلیل نقاط ضعف، قوت، تهدید و فرصت و نیز آسیب‌شناسی موضوع و در نهایت تدوین پیش‌نویس اهداف، راهبردها و برنامه‌ها طراحی و اجرا شد.

ارتقای عادلانه سلامت مادر و نوزاد، ارتقای عادلانه پاسخ‌گویی به نیازهای دریافت‌کنندگان خدمات و مراقبت‌های بارداری و زایمان، حفاظت از مخاطرات مالی و اجتماعی برای دریافت‌کنندگان خدمات و مراقبت‌های دوران بارداری و زایمان اهداف کلی این برنامه اعلام شد. این سند با همکاری صندوق جمعیت سازمان ملل متحد تدوین شده است.

مناسب‌سازی بلوک‌های زایمانی و وعده‌های بر زمین مانده
اردیبهشت‌ماه امسال عنوان شد که هم‌اکنون در ۳۶۵ بیمارستان کشور زایمان طبیعی انجام می‌شود که در ۸۰ درصد آن‌ها بلوک‌های زایمانی با استانداردهای روز دنیا مناسب‌سازی شده است و بقیه نیز تا پایان دولت یازدهم مناسب‌سازی خواهد شد. همچنین در برنامه ترویج زایمان طبیعی، ۱۴۰۰ اتاق زایمان به بهره‌برداری رسید که قرار است به ۱۸۰۰ مورد افزایش پیدا کند.

پس از طرح این موضوعات نه‌تنها تا پایان دولت یازدهم بلکه تا روزهای آخر سال ۹۶ نیز خبری مبنی بر به انجام رسیدن یا نرسیدن مناسب‌سازی ۲۰ درصد باقیمانده بلوک‌های زایمانی مطرح نشد.

کاهش ۶ درصدی سزارین در کشور
اردیبهشت‌ماه اعلام شد که در برنامه ترویج زایمان بیش از یک میلیون و ۵۰۰ هزار زایمان رایگان تحت پوشش این بسته انجام شد. همچنین در این دوره شاهد کاهش ۶ درصدی سزارین و رسیدن نرخ آن از ۵۶ به ۵۰ درصد بوده‌ایم.

عدم مهارت متخصصان زنان و زایمان برای انجام زایمان طبیعی و مشکلات ناشی از آن
یکی از مشکلات مطرح‌شده از سوی مسؤولان وزارت بهداشت این بود که در آغاز برنامه ترویج زایمان طبیعی، متخصصان زنان به دلیل بالابودن نرخ سزارین، در زایمان طبیعی مهارت کافی نداشتند. از صحبت‌ها این‌طور به نظر می‌رسید که مشکل مهارتی متخصصان حل شده باشد اما دی ‌ماه امسال محبوبه والیانی، رییس جمعیت مامایی اصفهان تصریح کرد که اجرای طرح تشویقی افزایش زایمان طبیعی سبب افزایش خطاهای پزشکی به‌ویژه هنگام زایمان شد و به تعداد نوزادانی که در بخش NICU بستری شدند، اضافه شد. به گفته او باید زایمان‌های طبیعی به‌طور کامل به ماماها واگذار شود و تاکنون این اقدام از سوی وزارت بهداشت صورت نگرفته است. یک زایمان طبیعی به طور طبیعی بین هشت تا ۲۴ ساعت به طول می انجامد و با توجه به این‌که متخصصان زنان و زایمان فرصت کافی برای وقت گذاشتن برای زایمان طبیعی را ندارد و در بسیاری این موارد زایمان طبیعی در شرایطی صورت می گیرد که مادر آماده نیست، همین مسأله مادر و نوزاد را در شرایط آسیب‌پذیری قرار داده است.

کاهش مرگ و میر مادران باردار و نوزادان و تعیین تکلیف برنامه ششم توسعه
بر اساس اعلام نظام کشوری مراقبت مرگ مادری در کشور، مرگ مادران باردار در سال‌های ۹۲ تا ۹۵ به‌ترتیب ۱۹٫۷، ۱۸٫۹، ۲۰ و ۱۸٫۵ نفر در ۱۰۰ هزار تولد زنده رسیده است.

براساس قانون برنامه ششم توسعه دولت مکلف است با رعایت سیاست‌های کلی جمعیت، سلامت مادر و کودک و ارتقای شاخص‌های نسبت مرگ مادر و نوزادان را بر اساس جدول زیر تأمین کند:

هچنین به گفته مسؤولان وزارت بهداشت میزان مرگ و میر نوزادان در ۱۰۰۰ تولد نیز طی سال‌های ۹۲ تا ۹۵ به ترتیب ۱۰٫۲، ۹٫۸، ۹٫۵ و ۹ نفر بوده است.

براساس برنامه ششم توسعه دولت مکلف شده است این رقم را براساس جدول زیر کاهش دهد:

کلینیک سلامت خانواده؛از اخبار غیرواقع تا وعده‌هایی برای سال ۹۷
کلینیک‌های سلامت خانواده یکی از پرچالش‌ترین موضوعات حوزه خانواده وزارت بهداشت طی سال‌های اخیر بود اما مدتی به فراموشی سپرده شد تا این‌که با شروع سال ۹۶ شهیندخت مولاوردی، معاون وقت رییس‌جمهور در امور زنان و خانواده در اظهارنظری غیرواقع، اعلام کرد که در ۱۷ استان، کلینیک‌های سلامت خانواده در حال فعالیت هستند و بر اساس برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده قرار است این کلینیک‌ها تا پایان سال جاری در سایر استان‌ها راه‌اندازی شود.

پس از این اظهارات، بررسی‌ها نشان داد که چنین اتفاقی رخ نداده است. با تغییر دولت و گذر زمان بحث کلینیک‌ها به فراموشی سپرده شد تا بار دیگر در بهمن‌ماه امسال معصومه ابتکار، معاون امور زنان و خانواده ریاست جمهوری در نشستی با مشاوران امور زنان و خانواده وزارت بهداشت بر لزوم پیگیری جدی ایجاد کلینیک‌های سلامت خانواده در کشور تأکید کرد. اظهارات ابتکار منجر به این شد که یکی از بندهای تفاهم‌نامه مابین وزارت بهداشت و معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری به پیگیری و راه‌اندازی برنامه موفق کلینیک‌های سلامت خانواده و رفع موانع در این زمینه اختصاص یابد.

پس از آن، مسؤولان وزارت بهداشت اعلام کردند که در زمینه محتوای بسته‌های خدماتی که در این کلینیک‌ها باید ارایه می‌شد، اختلاف نظر وجود داشت. از طرف وزارت بهداشت تقریباً کارها انجام شده است و امیدواریم در سال آینده شاهد بازگشایی تعدادی از کلینیک‌ها باشیم. برخی نهادها روی محتوا و سرفصل‌های آموزشی نظراتی داشتند که تلاش شد آن نظرات نیز جلب شود. بر این اساس امیدواریم در سال ۹۷ شاهد خبرهای خوبی باشیم.

طرح کوهورت سلامت کودکان و مادران
اردیبهشت‌ماه برای اولین‌بار در کشور طرح “کوهورت” سلامت کودکان و مادران آغاز شد. این طرح مطالعاتی به‌طور همزمان در سه استان سمنان، اصفهان و یزد اجرا می‌شود. در این پروژه مطالعاتی ۳۰۰۰ مادر و نوزاد تحت مطالعه قرار می‌گیرند. قرار است در این مطالعه علمی، میزان تأثیر تغییرات در مادران و حتی تغییرات محیطی در رشد و تکامل جنین و در ادامه تغذیه نوزادان این مادران، رصد و با انجام برخی مداخلات به بهبود آن‌ها کمک شود. فازهای بعدی این مطالعه برای همین مادران و کودکان نیز طراحی شده و قرار است در آینده تأثیر همین شرایط در دوره‌های نوجوانی، جوانی و حتی میانسالی و کهنسالی این کودکان و مادران رصد و مورد مطالعه و بررسی قرار گیرد. در فاز اول این مطالعه این کودکان تا ۵ سالگی مورد رصد و مطالعه قرار می‌گیرند.

کار طراحی فاز دوم این مطالعه نیز هم‌زمان با شروع اجرای فاز اول آن، آغاز شده است. همچنین قرار است در آینده مداخلاتی در این پروژه مطالعاتی طراحی شود؛ به‌طور مثال در آینده با مداخلاتی، نقش آلاینده‌ها و وجود صنایع آلاینده در فضای پیرامونی نوزادان در میزان رشد و تکامل جنین و نوزادان مورد مطالعه قرار می‌گیرد.

راه‌اندازی باشگاه‌های پیشگیری از ایدز
اردیبهشت‌ماه رییس اداره ایدز و بیماری‌های آمیزشی وزارت بهداشت از گسترش آموزش‌های پیشگیری از ایدز به جوانان و نوجوانان در قالب باشگاه‌های سلامت و مشاوره خبر داد. براین اساس وزارت بهداشت تصمیم داشت امسال به صورت جدی به تقویت و گسترش برنامه‌های پیشگیری از ایدز برای گروه سنی جوانان و نوجوانان بپردازد. در همین راستا مراکزی را تحت عنوان باشگاه‌های سلامت و مشاوره جوانان و نوجوانان به صورت آزمایشی در چهار شهر راه‌اندازی کرد. در این باشگاه‌ها نوجوان و جوانان با استفاده از امکانات ورزشی و سرگرمی، مطالب آموزشی در خصوص پیشگیری از اچ آی وی، بیماری‌های آمیزشی و سلامت باروری را دریافت می‌کنند. همچنین به آن‌ها مهارت‌های لازم در زمینه پیشگیری از گرایش به هر نوع آسیب اجتماعی آموزش داده می‌شود. در کنار آن، براساس تفاهم‌نامه وزارت بهداشت با وزارت علوم و وزارت آموزش و پرورش، دانش‌آموزان و دانشجویان نیز آموزش‌های لازم را در زمینه این بیماری دریافت می‌کنند.

برنامه پیشگیری از انتقال HIV از مادر به کودک
در سال‌های گذشته برنامه پیشگیری از انتقال اچ آی وی از مادر به کودک به صورت آزمایشی و محدود در ۱۶ دانشگاه علوم پزشکی اجرا و از بهمن ماه سال گذشته زمینه اجرا در مناطق حاشیه‌نشین کل کشور فراهم شد. همچنین مسؤولان اظهار امیدواری کردند که تا آخر سال ۹۶ کلیه مادران باردار مناطق حاشیه‌نشین تحت پوشش این برنامه قرار گیرند.

در این زمینه مسؤولان اعلام کردند که این طرح در مناطق حاشیه‌ای تحت پوشش دانشگاه‌های علوم پزشکی اجرا شده است. بیش از ۹۳ درصد مادران مبتلایی که زایمان کرده‌اند، در این مراقبت‌ها کودک سالم به دنیا آورده‌اند. همچنین از سال ۹۴ تاکنون ۷۴ زن باردار که به بیماری HIV/ایدز خود آگاه نبود، شناسایی شده و تحت مراقبت قرار گرفته‌اند.

طبق برنامه‌ وزارت بهداشت برای پیشگیری از انتقال این بیماری از مادر باردار به نوزاد، دو نوبت تست HIV در سه ماهه اول و سه ماهه آخر دوران بارداری برای آن‌ها انجام می‌شود؛ گروهی از زنان باردار که تحت مراقبت کلینیک‌های مادر و کودک مراکز جامع سلامت هستند می‌توانند از این خدمت استفاده کنند. همچنین هر زن بارداری نیز می‌تواند با مراجعه به مراکز بهداشتی این تست را انجام دهد. البته انجام این تست در بخش خصوصی در صورتی‌که از آزمایش‌های مورد تأیید آزمایشگاه مرجع سلامت باشد، می‌تواند انجام شود.

آبان ماه نیز اعلام شد که از سال آینده تمام زنان باردار تست HIV می‌دهند. به گفته کارشناسان، زمان آغاز درمان برای مادر مبتلا به HIV/ ایدز موجب می‌شود که احتمال انتقال بیماری از مادر به جنین که حدود ۳۵ تا ۴۰ درصد است به کمتر از ۲ درصد برسد.

کنترل شیوع ایدز در گروه‌های پرخطر
برای جمعیت زنان آسیب‌پذیر، مراکز مشاوره ویژه‌ای راه‌اندازی شده که در آن‌ها خدمات آموزشی، مشاوره‌ای، معاینات بیماری‌های زنان، عفونت‌های آمیزشی، ارزیابی ابتلا به HIV، درمان و ارائه وسایل پیشگیری انجام می‌شود. همچنین تیم‌های سیار مراکز کاهش آسیب به معتادان کارتن‌خوابی که بیرون از این مراکز هستند سرنگ می‌دهند و از آن‌ها تست HIVمی‌گیرند. این تیم‌ها تلاش می‌کنند آن‌ها را برای مراجعه به کلینیک‌های متادون درمانی تشویق کنند.

سازمان‌های متولی مراکز ترک اعتیاد نیز مانند شهرداری و بهزیستی با هماهنگی دانشگاه‌های علوم پزشکی و مراکز بهداشت استان‌ها می‌توانند از کسانی که تحت پوشش این مراکز هستند تست HIV و سل بگیرند. اگر موردی از ابتلا در میان معتادان این مراکز پیدا شود، طبق هماهنگی‌های انجام‌شده و با کمک کارشناسان آموزش‌دیده، اقدامات درمانی لازم برای آن‌ها صورت می‌گیرد.

بهمن‌ماه نیز اعلام شد که فعالیت‌های وزارت بهداشت در پیشگیری و کنترل آسیب‌های اجتماعی و حمایت و توانمند سازی افراد مبتلا به HIV تشدید می‌شود. عمده فعالیت‌ها و خدمات وزارت بهداشت در مراکز ارائه خدمت متفاوتی ارائه می‌شود که شامل ۱۵۷ مرکز خدمات آموزشی، اطلاع‌رسانی، آزمایش، مراقبت و درمان افرادی است که در معرض ابتلا به HIV قرار گرفته یا مبتلا شده‌اند و همچنین به خانواده‌های آنان خدمات مختلفی ارائه می‌شود.

ادغام برنامه خدمات HIV در مراکز جامع خدمات سلامت
به‌تازگی ادغام برنامه خدمات HIV در مراکز جامع خدمات سلامت در دستور کار وزارت بهداشت قرار گرفته است. قرار است این برنامه در مناطق محروم و به‌ویژه در حاشیه شهرها، بحث پیشگیری انتقال HIV از مادر به کودک را به صورت جدی دنبال کند.

بسته خدمات وزارت بهداشت برای سلامت زنان ۳۰ تا ۶۰ سال
خردادماه آخرین برنامه وزارت بهداشت در حوزه سلامت زنان منتشر شد. بر این اساس برنامه‌هایی مانند تن‌سنجی برای اندازه‌گیری قد، وزن، دورکمر و محاسبه BMI، تعیین اضافه وزن، چاقی، چاقی شکمی، بررسی الگوی تغذیه برای بررسی مصرف گروه‌های غذایی هرم و عادات غذایی مانند فست‌فود، نوشیدنی گازدار، نمک، روغن مصرفی و آموزش و مشاوره برای بهبود آن توسط کارشناسان تغذیه جزیی از بسته خدمات نوین سلامت زنان ۳۰ تا ۶۰ سال است.

تجویز و آموزش نحوه مصرف مکمل ویتامین D، بررسی فعالیت جسمانی و آموزش و مشاوره برای بهبود آن، بررسی مصرف دخانیات، آموزش و ارجاعات لازم و غربالگری مصرف الکل و مواد مخدر و داروهای روانگردان و در صورت مصرف تعیین نوع ماده مصرفی نیز در این بسته گنجانده شده‌است. همچنین تلاش شده خدمت ارجاع به روان‌شناس جهت غربالگری تکمیلی و در صورت مثبت بودن غربالگری اولیه نیز انجام شود. همچنین انجام خطرسنجی حوادث قلبی عروقی و ارائه بازخورد مناسب به مراجعه کننده و اقدام متناسب با درجه خطر از جمله تجویز داروهای پیشگیری کننده جزو این خدمات قرار گرفت.

با توجه به اینکه سرطان پستان جزو رتبه‌های بالای ابتلا به انواع سرطان در کشور است، غربالگری سرطان پستان در این برنامه دیده شد. همچنین به منظور بررسی میزان در معرض قرار گرفتن خشونت خانگی، غربالگری این آسیب بر اساس پرسشنامه HITS و ارجاع به روانشناس در صورت غربالگری مثبت صورت می‌گیرد. بررسی از نظر وجود خونریزی‌های غیرطبیعی رحمی، علایم و عوارض یائسگی ویژه زنان ۴۵ تا ۶۰ سال، روابط زناشویی و اختلال عملکرد جنسی، علایم و نشانه‌ها برای تشخیص زودهنگام سرطان دهانه رحم، معاینه ژنیکولوژی از نظر بررسی وجود زخم تناسلی و نمای غیرطبیعی سرویکس، عفونت‌های آمیزشی، ضایعات خونریزی‌دهنده، مشکلات یائسگی و مشاهده نتایج پاراکلینیک و ارائه خدمات مشاروه‌ای به مراجعان در صورت نیاز، در برنامه سلامت زنان تدارک دیده شده‌ است.

۶ برنامه مراقبت از سلامت کودکان یک تا ۶ سال
وزارت بهداشت در حوزه مراقبت‌های دوران کودکی نیز برنامه‌های مشخصی دارد. بر این اساس اداره سلامت کودکان دو وظیفه اساسی دارد؛ یکی کمک به ارتقای سلامت کودکان و دیگری اقداماتی در جهت پیشگیری و کاهش مرگ و میر کودکان. به دنبال این وظایف ۶ برنامه مراقبتی برای کودکان یک تا ۶ سال در نظر گرفته شده است که شامل غربالگری‌هایی در دوره‌های مختلف زندگی کودک می‌شود.

با وجود تأکید بر اجرای این برنامه‌ها، مهرماه بهرام جلایی، رییس انجمن علمی شنوایی‌شناسی ایران از حذف غربالگری شنوایی‌سنجی در دوره سه‌ماهگی در برخی مراکز شنوایی سنجی در کشور به‌دلیل کاهش هزینه‌ها خبر داد.

به گفته او اگر روش‌های غربالگری به خوبی اجرا شود، می‌توان جلوی خیلی از ناشنوایی‌ها را گرفت، اما متأسفانه طرح غربالگری درحال حاضر به درستی اجرا نمی‌شود. براساس روش‌های غربالگری نوزاد در ابتدای تولد، سه ماهگی و ۶ ‌ماهگی تحت آزمایش‌های شنوایی‌سنجی ABR، OAE قرار می‌گیرد و هرگونه مشکلی از طریق این طرح مشخص می‌شود. اگر ناشنوایی در دوره سه ماهگی تشخیص داده شود می‌توان اقدامات درمانی لازم را برای او انجام داد، اما اگر این تشخیص به تعویق بیفتد؛ نمی‌توان ناشنوایی را برطرف کرد.

اجرای ۲۷ برنامه در راستای سیاست‌های کلی خانواده
پس از ابلاغ سیاست‌های کلی خانواده در سال گذشته از سوی رهبر انقلاب، وزیر بهداشت، دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور را موظف کرد که در خصوص بندهای ۴ و ۱۵ این سیاست‌ها زیرنظر دفتر سلامت جمعیت، خانواده و مدارس برنامه‌ها و فعالیت‌های خود را در راستای اقتدار و تحکیم بنیان خانواده اجرا کنند. خردادماه مسؤولان این وزارتخانه اعلام کردند که در این راستا ۲۷ برنامه توسط دفتر سلامت جمعیت، خانواده و مدارس تدوین شده که در سال ۹۶ اجرایی می‌شود. ترویج ازدواج سالم یکی از این برنامه‌هاست که در این راستا کارگاه‌ها، همایش‌ها وکمپین‌هایی اجرا خواهد شد.

افزایش ساعات کلاس‌های پیش از ازدواج
بهمن‌ماه اعلام شد که در برنامه جدید کلاس‌های پیش از ازدواج، در راستای ارتقای رضایتمندی از زندگی زناشویی، با مدیریت و تصویب کارگروه کنترل و کاهش طلاق شورای عالی انقلاب فرهنگی مقرر شده است که ساعات آموزش هنگام عقد زوجین از ۲ ساعت به ۶ ساعت افزایش یابد. طبق هماهنگی‌های انجام‌شده مباحث اخلاقی، روان‌شناسی، دینی و حقوقی به سرفصل‌های سلامت باروری اضافه می‌شود. این برنامه به‌صورت پایلوت در دانشگاه‌های علوم پزشکی تهران، ایران، شهید بهشتی و البرز برگزار خواهد شد.

بازنگری در محتوای آموزشی کلاس‌های پیش از ازدواج
کتابچه آموزش‌های پیش از ازدواج زوجین، توسط مسؤولان وقت اداره باروری سالم و با بهره‌گیری از نظرات اعضای هیأت علمی دانشگاه‌ها تدوین شد و در حال حاضر با توجه به سرفصل‌های جدید مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی در دست بازنگری است.

مراکز درمان ناباروری
اردیبهشت‌ماه امسال عنوان شد که مراکز درمان ناباروری جدید در کشور افتتاح می‌شود. همچنین اگر زوج‌ها به مراکزی که صلاحیت داشته‌اند و قرارداد بسته شده مراجعه کنند، ۸۵ درصد خدمات را رایگان دریافت می‌کنند که این برنامه در حال اجرا است. با تخصیص اعتبار حدود ۴۰ میلیارد تومان مراکز آموزشی و درمانی ناباروری که الان در بیمارستان های دولتی وجود دارند هم از نظر فضای فیزیکی و هم تجهیزات فیزیکی بهسازی و نوسازی شدند. برای ۲۰ شهری که مرکز ناباروری نداشته‌اند، اعتبار خاصی در نظر گرفته شد تا مراکزی دائر کنند و بیش از ۵۰ میلیارد تومان برای دائر کردن این مراکز اعتبار داده شد. از این ۲۰ مرکز، ۱۵ مرکز افتتاح شده‌اند. همچنین تأسیس بخش آندرولوژی و مرکز جامع حفظ باروری از اقدامات دیگر برنامه درمان ناباروری است. براساس اطلاعات منتشرشده از سوی وزارت بهداشت با افتتاح این مراکز و همچنین نوسازی و بازسازی ۲۸ مرکز موجود قبلی شاهد رشد ۶۱ درصد مراکز درمان ناباروری در کشور خواهیم بود.

با وجود اعلام افتتاح مراکز درمان ناباروری، بررسی‌ها نشان می‌دهد در برخی نقاط فعالیت این مراکز چندان مؤثر نبوده و زوجین نابارور همچنان مجبورند به استان‌های هم‌جوار خود یا تهران مراجعه کنند. به‌طور مثال در مهرماه اعلام شد که به دلیل نبود فوق تخصص نازایی در بیرجند روش IVF تاکنون استفاده نشده است؛ در حالی‌که بیش از ۸۰ درصد پرونده‌های تشکیل‌شده در این مرکز، برای درمان نیاز به استفاده از روش IVF دارند.

از طرفی بر کاهش ۸۵ درصدی هزینه‌ها اشاره می‌شود اما مطرح نمی‌شود که تا چند مرتبه انجام پروسه درمان این تخفیف شامل حال زوجین می‌شود. پیش از این مطرح شده بود که مطابق طرح تحول سلامت، به ازای یک IVF یک میلیون و ۷۰۰ هزار تومان یارانه اختصاص می‌یابد و بیمار تنها متقبل پرداخت هزار تومان از هزینه درمان خواهد بود. البته این تعرفه دولتی است؛ یعنی اگر به مرکز دولتی یا خصوصی طرف قرارداد با دانشگاه مراجعه شود، این هزینه به زوج‌ها پرداخت می‌شوند و هر خدمت نیز تا سه نوبت تحت پوشش قرار می‌گیرد.

اجرای برنامه‌های آموزش سلامت برای ۱۳ میلیون دانش‌آموز
ابتدای سال وزارت بهداشت از اجرای برنامه‌های آموزش سلامت برای ۱۳ میلیون دانش‌آموز در کلیه مقاطع تحصیلی خبر داد. این برنامه در راستای اجرای برنامه ملی خودمراقبتی به عنوان پنجمین برنامه تحول نظام سلامت در حوزه بهداشت انجام شده بود. برگزاری پویش‌ها و نمایشگاه‌های دانش‌آموزی برای ۱۳ میلیون دانش‌آموز در کلیه مقاطع تحصیلی (نظیر پویش و نمایشگاه محله عاری از دخانیات، سالم زیستن با قلبی سالم، پایگاه تغذیه سالم، جشنواره نوجوانی سالم، جشنواره سفیران سلامت دانش آموزی، نمایشگاه ۱، ۲، ۳ غذای سالم) بخشی از این برنامه‌ها بوده است.

غربالگری دانش‌آموزان در سال تحصیلی ۹۵-۹۶
نتایج غربالگری انجام‌شده در سال تحصیلی ۹۵-۹۶ نشان می‌دهد یک میلیون و ۴۰۰ هزار کودک در بدو ورود به مدرسه تحت معاینه قرار گرفتند و در صورت نیاز برای برطرف‌شدن مشکل به سطوح بالاتر ارجاع داده و خدمات حمایتی برای آن‌ها انجام شده است.

در سال تحصیلی ۹۶-۹۷ نیز به دنبال اجرای طرح تحول نظام سلامت، غربالگری سلامت دانش‌آموزان سال چهارم به معاینات اضافه شده است. در حال حاضر این معاینات در پایه‌های اول و چهارم ابتدایی، ‌اول دوره متوسطه اول و پایه اول دوره متوسطه دوم بر اساس بسته‌های خدمت پزشکی و غیرپزشکی انجام می‌شود. با توجه به طرح پیشنهادی وزارت آموزش و پرورش استثنایی برای غربالگری گروه جمعیت هدف مورد نظر خود، این غربالگری برای سنین ۵، ۶، ۹، ۱۲ و ۱۵ سالگی نیز انجام می‌شود. در مجموع ۴ میلیون و ۵۰۰ هزار دانش‌آموز تحت پوشش معاینات غربالگری قرار می‌گیرند.

این معاینات شامل واکسیناسیون، بررسی مشکلات دهان و دندان، بیماری‌های نیازمند به مراقبت ویژه مانند دیابت، آسم، سرطان، پایش رشد، تعیین کوتاه قدی، ‌ چاقی و لاغری، بینایی، شنوایی و شپش، گال، کچلی و بیماری‌های پوستی، آسم و سل، معاینه قلب و عروق، فشار خون و تیروئید، معاینات شکمی برای بررسی توده‌های شکمی، اختلالات اسکلتی، عضلانی و قامت و بررسی رفتارهای پرخطر، کم تحرکی، ‌ قرار گرفتن در معرض مواد دخانی، احتمال سوءمصرف مواد و رفتارهای جنسی ناایمن، مشکلات ادراری و تناسلی، روند بلوغ، کم‌خونی، هپاتیت، ارزیابی عوامل خطر ژنتیک، سلامت روان، اورژانس روانپزشکی و سلامت اجتماعی است.

همچنین در این طرح افراد با ریسک بالای ابتلا به بیماری‌ها در خانواده‌هایی که با سابقه چربی و فشار خون بالا، دیابت و آسم نیز شناسایی می‌شوند. در مراکز سلامت جامعه نیز کارشناسان تغذیه و سلامت روان حضور دارند که مشاوره‌ها بر اساس بسته‌های خدمتی و دستورالعمل‌های ابلاغی به صورت گروهی و انفرادی به دانش‌آموزان ارایه می‌شود. موارد ضروری نیز به سطوح بالاتر درمانی ارجاع داده می‌شوند و پیگیری تا رسیدن به نتیجه نهایی ادامه دارد.

توجه به تغذیه سالم و مکمل‌یاری دانش‌آموزان
همچنین تغذیه سالم در مدارس از طریق سرکشی به بوفه‌ها رصد می‌شود. توزیع مکمل ویتامین D در تمام دبیرستان‌های کشور جهت پیشگیری از عوارض ناشی از کمبود این ویتامین در دانش‌آموزان و توزیع شیر غنی‌شده با این ویتامین در مدارس ابتدایی از برنامه‌های سال جاری بود.

در زمینه توزیع شیر مطابق سال‌های پیش در چند ماه ابتدای سال تحصیلی کشمکش‌هایی در زمینه تأمین بودجه آن وجود داشت؛ پس از آن خبرهای بسیاری از توزیع شیر در مدارس استان‌های مختلف شنیده شد که با حواشی مختلفی همراه بود. مسمومیت دانش‌آموزان به دلیل فاسد بودن شیر و توزیع شیر مدارس در هواپیما بخشی از این حواشی بود.

اولویت‌های وزارت بهداشت برای ورود آموزش‌های جدید به کتاب‌های درسی
اولویت‌های وزارت بهداشت ورود آموزش‌هایی در حوزه اختلالات رفتاری و مشکلات اجتماعی، مهارت‌های زندگی، تغذیه سالم، تحرک فیزیکی و پیشگیری از رفتارهای پرخطر به کتاب‌های دانش آموزان است. به اعتقاد مسؤولان وزارت بهداشت بهتر است این آموزش‌ها طوری در دروس گنجانده شوند که دانش‌آموزان را به‌صورت غیرمستقیم از این مشکلات دور کنند. مهارت‌هایی مانند مسؤولیت‌پذیری دانش‌آموزان در قبال سلامت خود، جامعه و خانواده نیز مورد نظر وزارت بهداشت است.

اجرای سیاست‌های کلی جمعیت در وزارت بهداشت تشریح شد
غربالگری ۱۵ بیماری ژنتیک، کاهش سزارین، کاهش مرگ کودکان و آموزش اصول همسرگزینی به یک میلیون جوان از اقدامات وزارت بهداشت در راستای سیاست‌های کلی جمعیت است. این سیاست‌ها تحت عنوان جمعیت، سلامت باروری و فرزندآوری است که در طرح تحول سلامت در حوزه بهداشت اجرا شد و شامل سلامت نوزادان، سلامت کودکان، سلامت نوجوانان، سلامت جوانان، سلامت مادران، سلامت میانسالان، سلامت سالمندان و ژنتیک اجتماعی است که بخشی از آن‌ها در این گزارش شرح داده شد.

در حوزه بیماری‌های ژنتیک، ۱۵ گروه از بیماری‌های ژنتیکی مهم از طریق خدمات شناسایی (غربالگری)، مشاوره، تشخیص و مراقبت ژنتیک دریافت می‌کنند، این بیماری‌ها شامل بیماری‌های متابولیک ارثی، ناهنجاری‌های مادرزادی و سندرم داون، تالاسمی ماژور، هموفیلی، نقص لوله عصبی، ناشنوایی ارثی، بیماری‌های عروق کرونر فامیلی، سرطان برست و کولون ارثی است. در این برنامه خدمات در قالب بسته‌هایی به گروه‌های سنی کودکان، نوجوانان، جوانان، میانسالان، باروری سالم و مادران ارایه می‌شود که به‌صورت فراگیر در دسترس جمعیت هدف شهری و روستایی کشور قرا گرفته است.

همچنین غربالگری بیماری تالاسمی در زمان ازدواج به تمام بیماری‌های ژنتیک قابل غربالگری در زمان ازدواج مانند هموفیلی، دوشن، تالاسمی ماژور، بیماری‌های متابولیک ارثی، ناشنوایی و نابینایی ارثی و غیره گسترش یافته و اجرایی شده است که با انجام اقدامات فوق میزان بروز بیماری‌های ارثی ژنتیکی و ناهنجاری‌های بدو تولد در کشور هم‌اکنون به ۴۴ در هزار تولد زنده و میزان بروز تالاسمی به یک در ۱۰ هزار تولد زنده کاهش یافته است.

از طرفی زیرساخت‌های برنامه ژنتیک اجتماعی در نظام سلامت با توسعه کمی و کیفی خدمات و از طریق ارتقای پوشش آموزش پزشکان مشاور ژنتیک، مشاوره ژنتیک به تمام دانشگاه‌های علوم پزشکی ادغام شده و در نتیجه به فراهم شدن خدمت مشاوره ژنتیک برای تمام جمعیت کشور در قالب شبکه‌های بهداشتی منجر شده است. بومی‌سازی خدمات تشخیص ژنتیک بیماری‌های ارثی ژنتیکی هدف در کشور (شامل تکنولوژی سلولی و مولکولیNGS arrey و CGH و MSMS) بیماری‌های متابولیک ارثی، ناشنوایی ارثی، نقص ایمنی، ناهنجاری‌های مادرزادی نیز صورت گرفته است. با این اقدامات پوشش خدمت مشاوره ژنتیک در کشور در حال حاضر ۸۵درصد است.

نوزادان و سیاست‌های کلی جمعیت
برنامه مراقبت از نوزادان پرخطر در منزل، اجرای برنامه مراقبت تکاملی یگانه نوزاد، تأسیس بانک شیر مادر و استقرار سامانه ثبت تولد، مرگ و بستری از برنامه‌های وزارت بهداشت در راستای سیاست‌های کلی جمعیت است. به گفته مسؤولان وزارت بهداشت براساس مستندات موجود و مطالعات انجام‌شده، اجرای این برنامه سبب کاهش مرگ‌ومیر قابل توجه در نوزادان پرخطر خواهد بود. در مرحله اولیه این برنامه در سه دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، تبریز و گیلان در حال اجرا است. پس از پایان این مرحله برنامه به سراسر کشور گسترش خواهد یافت.

بررسی آزار جنسی در محیط کار
مهرماه اعلام شد که دفتر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد وزارت بهداشت در حال بررسی آزار جنسی در محیط کار است اما آمار دقیقی در این باره اعلام نشد.

برنامه‌ریزی برای تشخیص زودهنگام سه نوع سرطان در ایران
روزهای آخر بهمن‌ماه اعلام شد که در زمینه تشخیص زودهنگام سرطان، برای سه نوع سرطان پستان، روده بزرگ و دهانه رحم، برنامه‌ریزی شده است. برای تجهیز این مراکز از محل گرنت اهدایی دولت ژاپن، ۵۰ دستگاه ماموگرافی تا پایان سال ٢٠١٨ تأمین خواهد شد و برای سایر تجهیزات نیز از ظرفیت بخش خصوصی بهره گرفته خواهد شد. بهره‌گیری از ظرفیت خیرین نیز برای تجهیز این مراکز صورت گرفته؛ به صورتی‌که برای ٢٠ مرکز، ۵٠ درصد اعتبار مورد نیاز برای تجهیز تقبل شده است و دانشگاه‌هایی که آمادگی تأمین ۵٠ درصد باقیمانده را داشته باشند، می‌توانند از این فرصت استفاده کنند.

انتهای پیام