چیلله گجه سی ( شب یلدا) در مرند

تبریز- ایرنا -شب یلدا بلندترین شب سال، آئینی باستانی است که آن را با آداب و سنن مخصوصی در هر نقطه از ایران جشن می گیرند و حتی گفته می شود رنگ جهانی به خود گرفته است اما به نظر می رسد شهرستان مرند به جهت پیشینه تاریخی در برگزاری این جشن صبغه ای طولانی دارد.

در خصوص آداب و رسوم شب یلدا در شهرستان مرند و اینکه سابقه برگزاری آئین شب یلدا که در آذربایجان معروف به «چیلله گجه سی» می باشد در این شهرستان چقدر است به سراغ دکتر میرهدایت سیدمرندی مورخ و محقق رفتیم.
وی در گفتگو با ایرنا، آئین شب یلدا را یک نوع فولکور بیان کرد و افزود: نمی توان دور خرده فرهنگ ها و فولکلورها دیوار کشید ولی بعضی از آن ها در شهرهای معدودی اجرا می شده است بعنوان مثال در مرند نزدیک عید رسم «قیشدان چیخدیلار» را برگزار می کردند که مخصوص این شهر بود.
وی ادامه داد: شب یلدا نیز فولکلوری است که از ایران نشات گرفته و در برخی کشورهای دیگر هم جشن گرفته می شود.
این مورخ و محقق مرندی اظهار داشت: شب کریسمس که همزمان با 4 دی می باشد همان شب یلدای ایرانیان است که در دوره ساسانیان به اروپا انتقال یافته و گرامی داشته می شود و پس از شایع شدن دین مسیحیت، این جشن با نام میلاد حضرت مسیح (ع) تداوم یافته است.
سید مرندی در مورد رسوم شب یلدا در مرند گفت: شب یلدا اکنون در شهرستان مرند همانند شهرهای دیگر جشن گرفته می شود منتها در قدیم که از طرف خانواده داماد به نامزدش «خنچا» فرستاده می شد چند طاقه نیز پارچه قرمز می گذاشتند.
وی خاطرنشان کرد: یکی از ویژگی های شب یلدا این است که بلندترین شب سال است و از فردای آن شب طولانی نور خورشید بیشتر می شود و به خاطر همین کشاورزان و آبا و اجداد ما این شب را جشن می گرفتند و زیاد شدن نور خوشید همچنین گرما را به همراه داشت در نتیجه مرندی ها پارچه قرمز می فرستادند که قرمزی آن نشانه حرارت و آتش است.
این محقق مرندی همچنین رنگ قرمز را در ایران مختص مرند می داند و دلیل خود را اینطور بیان می کند: که مرند از معدود شهرهای جهان است که کرم قرمز در درختان مخصوصی تولید می شد و مرندی ها اینها را در آب داغ انداخته و پس از مردن رنگ زیبای قرمز بدست می آمد و در رنگ آمیزی فرشها استفاده می شد و به این دلیل در مرند بیشتر قرمز می پوشیدند و به نظر بنده لباسهای قرمز سرخ جامگان را نیز مرندیها می دادند چون رنگ قرمز در ایران، مخصوص مرند بود.
سید مرندی به اشعاری که مردم در روزگار پیشین در مورد شب یلدا در مرند می گفتند اشاره می کند:
آچیلله چیلله یاریم آتین غمچیله یاریم
نجسن بیرسوز دیرم قلبین آچیلا یاریم
آچیلله چیلله یاریم آتین غمچیله یاریم
بوگون یاریم گلجک یولو آچ گله یاریم

چیخدی پاییز گلدی چیلله آخشامی شاخدا وورور سویوخ کسیر
قارپیز کسک چیلله نین آخشامیندا سوواخ بو چیلله نی تندیر دامیندا
داشقاسی ساتسین آتینین یونجاسین، بلکه دوزدسین قیزینین خونچاسین

به گزارش ایرنا، در شهرستان مرند نیز همچون دیگر نقاط کشور، مردم با فرا رسیدن شب یلدا، آداب و رسوم خاصی را برپا می دارند.
شب یلدا در مرند مانند سایر شهرهای آذربایجان به «چیلله گجه سی» معروف است و خانواده ها در این شب بلند دور هم جمع شده و بعد از خوردن تنقلات و میوه، تا پاسی از شب به صحبت و گفت و گو مشغول می‌شوند.
در این شب همچنین از خانه داماد به خانه نامزدشان «خونچا» ( ظرفی شامل شیرینی، میوه، پارچه، آینه و ... ) فرستاده می شود.
همچنین علاوه بر فرستادن چیلله لیه ( سهم چله ) برای نوعروس، پدر عروس نیز سهم دختر و دامادش را که شامل هندوانه، میوه، آجیل، شیرینی و یک قواره پیراهنی است روانه منزل داماد می کند.
صله رحم در شب یلدا مهمترین آداب و رسوم است که از زمان های قدیم در مرند و شهرها و روستاهای اطراف رواج داشته و اکنون نیز این سنت زیبا بجا آورده می شود.
فرزندان و نوه ها در خانه پدربزرگ و مادربزرگ دور هم جمع می شوند و برادران نیز همراه با هدایایی به دیدار خواهران می روند.
اولین چیزی که با بردن نام شب یلدا در این شهرستان به ذهن خطور می کند و در همه خانه ها آن را می توان مشاهده کرد، هندوانه است که با وجود سردی هوا، نشانه خونگرمی، شادابی و سرزندگی است.
آنچه بیان شد تنها بخشی از رسوم شب یلدا در شهرستان مرند است که اکنون نیز بدان عمل می شود و نسل جوان نیز با تداوم بخشیدن به آنها، اجازه نمی دهند این آداب و سنن زیبا که از گذشتگان به ما ارث رسیده به فراموشی سپرده شود.
/3071/9916