اولین ارکستر فیلارمونیک تهران، دروغی تکراری/ به خاطر عاطر مخاطبان احترام بگذاریم
گروه هنر ــ این روزها تبلیغات گسترده اولین ارکستر فیلارمونیک در تابلوهای شهر تهران خودنمایی میکند. در واقع سالهاست که این تابلوها عنوان اولینها را نه تنها در این زمینه بلکه در بسیاری از موارد یدک کشیدهاند. اولینهایی که با غفلت مدیران تکرار میشوند.
نخستین اجرای موسیقی غربی در ایران به زمان ناصرالدینشاه برمیگردد. در سال ۱۸۵۸ «ژان بابتیست لومییر»، رهبر ارکستر دربار فرانسه، نخستین مدرسه موسیقی تهران را بنیان گذاشت و فارغالتحصیلان این مدرسه نخستین ارکستر دربار را بنا کردند. موسیقی اروپایی کلاسیک در تهران پس از سفر ناصرالدینشاه به وین، پایتخت اتریش، مورد توجه قرار گرفت. در آن زمان ناصرالدین شاه با حکومت اتریش قراردادی نظامی را امضا کرد که براساس آن یک ارتش مدرن در ایران به وجود آید. در چمدانها و باروبنه نخستین گروه اعزامی ارتش مجارستان و اتریش به ایران سازهای موسیقی، که رهبر ارکستر این مأموریت به نام «یولیوس گهباوئر»، خریداری کرده بود، به کشورمان آورده شد.
ریشه فیلارمونیک: «فیل» به معنای دوستدار و یا خواهان است و «هارمونی» هم به معنی هماهنگی اصوات و به طور کلی واژه فیلارمونیک نوعی انجمن موسیقی است که در این انجمن ارکسترهای گوناگون از قبیل جز، محلی، اصیل ایرانی و نیز ارکستر سمفونیک قرار میگیردناصرالدینشاه برای نخستین بار در تاریخ ۱ خرداد ۱۲۵۸ از ارکستر ارتش ایران، که گروه موسیقی ارتش اتریش و مجارستان به اعضای آن آموزش داده بود، بازدید کرد. در مراسم رژه مارش رادتسکی اثر یوهان اشتراوس نواخته شد. یولیوس گهباوئر، کسی که در ارتش ایران به مقام ژنرالی دستیافت، در تهران مدرسه موسیقی را بنیان گذاشت و تا پایان عمرش تا سال ۱۲۷۴ خورشیدی در ایران ماند. نخستین ارکستر سمفونیک تهران در سال ۱۲۸۷ برابر با ۱۹۰۸ میلادی پس از انقلاب مشروطیت از سوی غلامحسین مین باشیان، از افسران ارتش، راهاندازی شد.
در میان کسانی که از پایهگذاران ارکستر سمفونیک تهران بودند میتوان از سالار معزز نام برد. سالار معزز نزد بزرگانی چون نیکولای ریمسکی کورساکف و کارل فلش آموزش موسیقی دیده بود. او پس از بازگشت به ایران، نخستین کنسرواتوار خصوصی موسیقی ایران را بنیان نهاد. بدین ترتیب نخستین ارکستر چهل نفری سمفونیک تهران با همکاری دیگر موسیقیدانان و نوازندگان در ایران برپا شد.
انجمن کوشش میکرد که از هنرمندان پرآواره داخلی و خارجی برای برگزاری برنامههای خود استفاده کند و در این راه توانست کنسرتهای بزرگی را با هنرمندان نامی در ایران و ارکستر فیلارمونیک تهران بیش از پیش برگزار کند.
بین سالهای ۱۳۴۱ تا ۱۳۵۶ فعالیتهای ارکستر فیلارمونیک تهران به رهبری حشمت سنجری شکوفا شد. در درازای این سالها تا انقلاب ۱۳۵۷ ایران، انجمن فیلارمونیک تهران بیش از ۱۲۰۰ عضو داشت و بیش از ۹۰۰ کنسرت در دیگر شهرهای ایران برگزار کرد که نزدیک به ۳۵ درصد آنها هنرمندان ایرانی و ۶۰ درصد هنرمندان خارجی بودند و ۵ درصد نیز ایرانی و خارجی بودند. همچنین ارکستر فیلارمونیک تهران با موسیقیدانان و نوازندگان و سولیستهای پرآوازه جهان چون یهودی منوهین، زوبین مهتا و ایزک اشترن کنسرتهایی اجرا کرد و رهبران ارکستر پرآوازهایی چون هربرت فون کارایان با ارکستر فیلارمونیک تهران در ایران کنسرتهایی را برگزار کردند. ارکستر فیلارمونیک تهران در شهرستانهای آبادان و شیراز نیز کنسرتهای بسیاری را اجرا کرد.
پس از انقلاب ایران ارکستر فیلارمونیک تهران تعطیل شد. در سال ۱۳۷۸ فعالیت ارکستر فیلارمونیک تهران به مدیریت هنری و رهبری شریف لطفی مجدداً آغاز شد. این ارکستر در آغاز با عضویت ۳۰ نفر از نوازندگان جوان آغاز به کار کرد و در پایان فعالیت خود به تعداد ۵۵ نفر نوازنده افزایش یافت. این ارکستر به علت عدم پشتیبانیهای مالی لازم در سال ۱۳۸۱ تعطیل و فعالیت مجدد آن موکول به تأمین اعتبارات لازم شد. در سال ۱۳۹۰ «آرش گوران» ارکستری را با نام «ارکستر فیلارمونیک تهران» راهاندازی کرد و رهبری آن را بر عهده گرفت. این ارکستر با ارکستر قدیم فیلارمونیک تهران ارتباطی نداشت.
در ادامه ذکر شد اولین برنامه ارکستر فیلارمونیک شهر تهران شنبه ۱۲ مرداد ماه با حضور لوریس چکنواریان، فؤاد حجازی و آرش امینی و با اجرای آثار مفاخر شهر تهران چون فرهاد فخرالدینی، حسین دهلوی و آثاری اجرانشده از موسیقی کلاسیک ایرانی در مرکز همایش های برج میلاد به صحنه خواهد رفت.
در ذیل این اخبار آمده است، ارکستر فیلارمونیک (فیلهارمونیک) به رهبری نادر مشایخی، ارکستر و گروه کر خانه هنرمندان ایران به رهبری محمد سریر و ارکستر شهر تهران به رهبری اسماعیل تهرانی از جمله مجموعههای موسیقی بودند که پیش از این توسط ارگانهای وابسته به شهرداری تهران تأسیس شده اما بعد از مدتی فعالیت خود را متوقف کردند.
نکته جالب اینجاست که آخرین ارکستر فیلارمونیک در تاریخ 20 اسفندماه سال 97 رپرتواری را در تالار وحدت به صحنه برد که برای نخستین بار در ایران اجرا شد. آرش گوران رهبر ارکستر فیلارمونیک تهران در همین زمینه بیان کرده بود: احساس می کنم که اجراهای فیلارمونیک تعدادش اندک است. باید از مسئولان پرسید که چرا اجراهای ارکستر کم است. فیلارمونیک آمادگی اجرای پنج یا شش کنسرت در سال را داشته باشد. سالن اجرا و سالن تمرین هزینه های زیادی دارد و به حق است که این هزینه های برای ارکستر فیلارمونیک کم و یا کاملا رایگان شود. هم توان ارکستر و هم توان نوازندگان بسیار بالاست و رپرتوارهای زیادی هم داریم. ما آمادگی بیشتر کردن تعداد اجراها را داریم.
فیلارمونیک ها در تمام دنیا از سوی شهرداریها و شخصیتهای خصوصی حمایت میشوند. دوسال پیش نمایندهای از ارکستر فیلارمونیک تهران به ارکستر فیلارمونیک نیویورک رفت و در پروژه صلح جهانی حضور داشت