دیابت حاملگی و خطراتش برای مادر و جنین

استرس عصبی، عفونت، فشار خون بالا، افزایش خطر مسمومیت حاملگی و زایمان قبل از موعد، همچنین افزایش عمل سزارین و صدمات زایمانی از عوارض دیابت حاملگی است.
صدیقه علیشاهی کارشناس مامایی معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی یزد اظهار داشت: دیابت بارداری به حالتی گفته می شود که در آن بدن نسبت به گلوکز (قند خون) تحمل خود را از دست داده و این حالت همیشه اولین بار در زمان بارداری خود را نشان می دهد.
به طوری که در این حالت مادر ممکن است نسبت به شرایط عادی بیشتر تشنه، گرسنه و خسته شود که اینها همگی علائم شایعی در دوران حاملگی بوده و طبیعی تلقی می شوند.
وی با بیان اینکه دیابت حاملگی اغلب بدون علامت است افزود: به همین دلیل تقریبا در تمام زنان باردار بین هفته های ۲۴ تا ۲۸ آزمایش تحمل گلوکز انجام می شود.
علیشاهی ادامه داد: برای این نوع آزمایش در آزمایشگاه یک لیوان شربت گلوکز مصرف می شود و بعد از یک ساعت قند فرد تست می شود. این آزمایش را در هر ساعت از روز می توان انجام داد و چنانچه نتیجه آن از حد نرمال و طبیعی بیشتر باشد، باید آزمایش‌های بعدی انجام شود.
کارشناس مامایی معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی یزد در ادامه تاکید کرد: اگر خانم باردار حداقل یکی از عوامل خطر را داشته باشند باید آزمایش تحمل گلوکز در همان ماه‌های اول بارداری انجام شود.
وی عوامل خطرآفرین را سن بالای ۳۰ سال، سابقه خانوادگی دیابت، سابقه ماکروزومی قلبی (تولد نوزاد بزرگ)، چاقی (اندکس توده بدن بالای ۳۰)، وجود گلوکز در ادرار، تولد نوزاد ناهنجار یا مرده، فشار خون بالا، سابقه ابتلا به دیابت حاملگی در حاملگی های قبلی و همچنین سقط خود بخودی بدون علت دو نوبت یا بیشتر بیان کرد.
علیشاهی در ادامه علائم بالینی دیابت حاملگی را پر نوشی، پرخوری، پر ادراری، افزایش فشار خون، چاقی، خارش بدن و حملات افزایش قند خون نام برد.
وی افزود: در اکثر موارد دیابت بارداری دارای علائم واضحی نمی باشد اما در صورت وجود علائم مهمترین آنها شامل پر خوری، پر ادراری و پر نوشی است.
وی تصریح کرد: عوارضی که دیابت حاملگی می تواند برای مادر ایجاد کند عوارضی همچون استرس عصبی، عفونت، فشار خون بالا ( بیشتر در انتهای بارداری)، افزایش خطر مسمومیت حاملگی و زایمان قبل از موعد ، همچنین افزایش عمل سزارین و صدمات زایمانی می باشد.
وی همچنین عوارض دیابت حاملگی بر روی جنین را سقط در صورت عدم کنترل قند خون، اختلالات متابولیکی، ناهنجاری های مادر زادی، بزرگی نوزاد و زردی نوزاد عنوان کرد.
علیشاهی دوران کودکی را نیز با خطراتی همچون بروز چاقی در کودکان و خطر بروز دیابت حاملگی در نوزادان دختر مواجه دانست و گفت: کودکان مادرانی که دیابت حاملگی در آنها کنترل نشده و یا تشخیص داده نشده است در معرض این خطرات قرار دارند.
کارشناس مامایی معاونت بهداشتی دانگشاه علوم پزشکی یزد به مادران باردار توصیه کرد: درمان دیابت حاملگی به شدت بیماری بستگی دارد و فرد بیمار باید قند خون خود را با استفاده از دستگاههای خانگی کنترل قند خون و یا نوارهای حساس به قند خون کنترل کند و علاوه بر آن برنامه غذایی صحیح نیز می تواند کمک کننده باشد.
وی اظهار داشت: در رژیم غذایی باید تعادل صحیحی میان پروتئین، چربی و کربوهیدرات وجود داشته باشد. همچنین ویتامین های لازم، مواد معدنی و کالری لازم باید تامین شود.
وی گفت: مطالعات نشان می دهد که ورزش سبک هم به بدن در سوزاندن گلوکز کمک کرده و هم سبب کاهش قند خون می شود به طوری که ۳۰ دقیقه فعالیت هوازی نظیر پیاده روی در روز برای بسیاری از زنان مبتلا به دیابت حاملگی سودمند است.
وی با بیان این مطلب ورزش شدید در این دوران توصیه نمی شود افزود: برای آگاهی از فعالیت ورزشی مناسب و مفید بهتر است با پزشک مشورت شود.
علیشاهی کارشناس مامایی معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی یزد در پایان خاطرنشان کرد: حدود دو سوم زنان مبتلا به دیابت حاملگی در حاملگی های بعدی نیز به این عارضه مبتلا می شوند.

مهم‌ترین مطالب در این‌باره:
جفت در دوران بارداری هورمون‌هایی ترشح می‌کند که می‌تواند منجر به افزایش قند خون مادر شود. در حالت عادی، لوزالمعده برای کنترل این افزایش به اندازۀ کافی انسولین تولید می‌کند ولی اگر این اتفاق نیفتد، سطح قند خون افزایش می‌یابد و منجر به دیابت بارداری می‌شود. اگر به دیابت بارداری مبتلا شوید، تحت نظر پزشک و با انجام کارهایی ساده به منظور کنترل قند خون به صورت روزانه می‌توانید نوزاد سالمی داشته باشید. در این مطلب می‌توانید با خطرات، تشخیص و درمان دیابت بارداری آشنا شوید.

خطرات و عوامل افزایش دیابت بارداری
قند خون بالا در دوران بارداری می‌تواند منجر به رشد زیاد جنین و بزرگ‌جثه ‌شدن نوزاد ‌شود که خود این موضوع می‌تواند مشکلاتی هنگام زایمان ایجاد کند. همچنین کنترل نشدن مناسب دیابت بارداری ممکن است منجر به تولد نوزادی با قند خون پایین، یرقان یا مشکل تنفسی شود. هرچند اگر شما به دیابت بارداری مبتلا باشید، پزشکتان برای کنترل قند خون در طول بارداری به شما کمک خواهد کرد. وجود عوامل زیر احتمال ابتلا به دیابت بارداری را در مادر افزایش می‌دهد:
- اضافه وزن قبل از بارداری
- سابقۀ خانوادگی دیابت
- سابقۀ دیابت بارداری، مرده‌زایی، سقط جنین یا نوزاد درشت با وزن بیش از ۳۴۰۰ گرم در بارداری‌های قبلی
- سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (Pcos)
- سابقۀ وجود مشکلی با انسولین یا قند خون مانند مقاومت به انسولین، عدم تحمل گلوکز یا پره‌دیابت
- فشار خون بالا، کلسترول بالا یا بیماری‌های قلبی

علل و تشخیص دیابت بارداری
هرچند محققان دقیق نمی‌دانند چرا برخی از زنان دچار دیابت بارداری می‌شوند ولی برای درک بهتر دیابت بارداری لازم است در مورد تأثیر بارداری روی پردازش گلوکز کمی بیشتر بدانیم. همان‌طور که می‌دانید تمام سلول‌های بدن ما برای عملکرد و حیات به قند یا همان گلوگز نیاز دارند. بعد از خوردن مواد غذایی، بدن به هضم آنها می‌پردازد تا این گلوکز را تولید کند و آن را به جریان خون بفرستد. پانکراس یا همان لوزالمعده نیز در جواب انسولین ترشح می‌کند. انسولین هورمونی است که به حرکت قند در جریان خون کمک می‌کند تا سلول‌های بدن با کمک آن انرژی کافی را به دست بیاورند.
اما در دوران بارداری، جفت که جنین را به خون شما متصل کرده است، هورمون‌های مختلفی را تولید می‌کند که تقریباً تمام آنها باعث کاهش عملکرد انسولین در سلول‌های مادر باردار می‌شود و در نتیجه قند خون را افزایش می‌دهد. با رشد جنین، جفت هورمون‌های ضدانسولین بیشتری هم تولید می‌کند و این اتفاق باعث افزایش سطح قند در خون خواهد شد.
مادرانی که احتمال ابتلا به دیابت بارداری در آنها بالاست، در اوایل بارداری برای تشخیص دیابت بارداری، غربالگری می‌شوند. این آزمایش که غربالگری دیابت نام دارد در مورد بقیۀ مادران باردار، در هفته‌های ۲۴ تا ۲۸ بارداری انجام خواهد شد. در این غربالگری، آزمایش چالش گلوکز برای مادر تجویز می‌شود.
برای انجام این آزمایش، ابتدا باید یک نوشیدنی خیلی شیرین بنوشید و قند خون شما، یک ساعت بعد اندازه‌گیری شود. اگر نتایج آزمایش طبیعی باشد، اما پزشک احتمال ابتلا به دیابت بارداری را در شما بالا بداند، به منظور پیگیری، طی بارداری دوباره آزمایش تکرار خواهد شد، اما اگر نتایج به دست‌آمده در آزمایش چالش گلوکز بالاتر از ۱۳۰ تا ۱۴۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر باشد، برای تشخیص قطعی دیابت بارداری، پزشک برای شما آزمایش تحمل گلوکز سه ساعته یا دو ساعته تجویز خواهد کرد.
برای انجام تحمل گلوکز، قبل از آزمایش باید ناشتا و هشت ساعت چیزی نخورده باشید. زمانی که به آزمایشگاه مراجعه می‌کنید، سطح قند خون ناشتای شما بررسی می‌شود. پس از آن باید یک نوشیدنی شیرین را بنوشید و قند خونتان یک، دو و سه ساعت بعد اندازه‌گیری می‌شود. اگر نتایج اندازه‌گیری‌شده، حداقل در دو مورد بیشتر از حد استاندارد باشد، شما مبتلا به دیابت بارداری هستید.
از آنجا که آزمایش چالش گلوکز، فقط احتمال ابتلا به دیابت بارداری را نشان می‌دهد و برای تشخیص قطعی نیاز به آزمایش تحمل گلوکز نیز است، در برخی موارد، پزشکان از ابتدا آزمایش تحمل گلوکز را تجویز می‌کنند.

چگونگی درمان دیابت بارداری
در صورت ابتلا به دیابت بارداری، برای حفظ سلامت خود و نوزادتان باید قند خون خود را کنترل کنید. به این منظور باید تغییراتی در شیوۀ زندگی خود ایجاد کنید. رعایت نکته‌هایی که در زیر آمده است، می‌تواند به شما در کنترل قند خون و دیابت بارداری کمک کند:
اهمیت ویژه به رژیم غذایی: پزشکتان ممکن است برای تنظیم برنامۀ غذایی مناسب، شما را به یک متخصص تغذیه ارجاع دهد. این برنامۀ غذایی باید با توجه به دیابت بارداری تنظیم شود تا بتواند کالری و مواد مغذی کافی را برای نوزاد در حال رشدتان فراهم کند. متخصص تغذیه، تعداد کل کالری روزانۀ زنی با قد و وزنتان را به شما خواهد گفت. حدود ۲۲۰۰ تا ۲۵۰۰ کالری در روز برای زنان با وزن متوسط معمول است. اگر اضافه وزن دارید، ممکن است این میزان به حدود ۱۸۰۰ کالری در روز کاهش یابد. متخصص تغذیه، چگونگی حفظ تعادل برنامۀ غذایی را به شما یاد می‌دهد و احتمالاً موارد زیر را به شما پیشنهاد می‌کند:
- ۱۰ تا ۲۰ درصد کالری خود را از منابع پروتئینی مانند گوشت، پنیر، تخم‌مرغ، غذاهای دریایی و حبوبات دریافت کنید.
- کمتر از ۳۰ درصد کالری خود را از چربی‌ها دریافت کنید.
- کمتر از ۱۰ درصد کالری خود را از چربی‌های اشباع دریافت کنید.
- 40 درصد کالری باقی‌مانده یا بیش‌تر را از کربوهیدرات‌هایی مثل نان، حبوبات، پاستا، برنج، میوه و سبزیجات دریافت کنید.
ورزش و فعالیت بدنی سبک: اگر برای شما و کودک مفید باشد، پزشکتان اضافه کردن ورزش را به برنامۀ عادی هفتگی شما پیشنهاد می‌کند. سعی کنید روزانه فعالیتی سبک تا متوسط به مدت ۱۵ تا ۳۰ دقیقه انجام دهید تا باعث ‌شود بدنتان بهتر از انسولین استفاده کند و در نتیجه به کنترل سطح قند خون شما کمک شود. در مورد انتخاب و مدت زمان ورزش مناسب با پزشک مشورت کنید.
بررسی قند خون‌: از میزان سطح قند خون خود اطمینان پیدا کنید. این سطح با تغییر در برنامۀ غذایی و ورزش قابل کنترل است. میزان قند خونتان را به شکل منظم، قبل از غذا و یک یا دو ساعت بعد از غذا با دستگاه اندازه‌گیری قند خون خانگی بررسی و آن را ثبت کنید.
اگر با وجود انجام و رعایت این تغییرات در روش زندگی‌تان، قند خون شما همچنان در سطح بالایی باقی بماند، پزشک برای کنترل آن و محافظت از کودکتان قرص‌های کنترل دیابت تجویز می‌کند و اگر قرص‌ها نیز این کار را انجام ندهد، گام بعدی تزریق انسولین است. پزشک ممکن است با توجه به میزان کنترل دیابت و چگونگی پیشرفت دوران بارداری، در جریان آخرین هفته‌ها یا ماه‌های قبل از زایمان، اندازۀ نوزادتان را با دقت تحت نظر بگیرد و برای این کار ممکن است سونوگرافی نیز تجویز کند.
درحالی‌که بیشتر زنان مبتلا به دیابت بارداری قادر به زایمان طبیعی هستند، برخی از پزشکان ترجیح می‌دهند که زایمان، زودتر از موعد مقرر انجام شود. به همین دلیل، ممکن است عمل سزارین پیشنهاد شود. بعد از زایمان، پزشک سطح قند خون شما را بررسی خواهد کرد تا مطمئن شود به حالت عادی بازگشته است. شش هفته پس از زایمان، سطح قند خون باید دوباره بررسی شود و پس از آن نیز نیاز به بررسی سالانه خواهید داشت.