محله سبزه مشهد گرگان

محله سبزه مشهد گرگان یکی از مناطق اصلی بافت قدیم گرگان است که هنوز برجسته ترین بناها و ساختمان های عصر قاجار در این محله و گذرهای آن به چشم می خورد. این محله در شمال شهر و در حاشیه دروازه فوجرد و دنگ کوبان قرار گرفته است.در محله سبزه مشهد یک میدانی وجود داشت به نام میدان شور که در عصر صفوی در انتها شرق راسته دباغان بازار کهنه استراباد و در سمت غرب محله سبزه مشهد یعنی پشت مسجد مسجد امام حسن عسگری فعلی قرار می گرفت.

تاریخ وجود محله ای به این نام، با ساختاری مستقل در شهر روشن نیست قدیمی ترین سندی که تا کنون یافت شده و نام محله سبزه مشهد در آن آمده، مربوط به نیمه اول قرن سیزدهم هجری است اما آثاری دیگری هست که قدمت محله را به شش قرن می رساند، مانند درخت چنار. اما اگر روایت ورود امام حسن عسکری به گرگان را صحیح بدانیم می توانیم بگوییم که قدمت محله به هزار سال پیش برمی گردد. چون در همین محله بوده که مردم با آن امام همام دیدار کرده اند.

در این محله ۱۳ تکیه وجود دارد. خانه های ثبتی محله که هر دو مربوط به اواخر دوران قاجار است، شامل خانه های دائمی و اسدی پور می شود .زیباترین عنصر شناخته شده محله، درخت چنار سبزه مشهد با قدمتی بالغ بر ۶ قرن می باشد؛ عناصری هم در این محله بودند که به مرور زمان از بین رفتند مانند حمام کفش دوزان و کاروانسرای مهدی جهود. در این محله عناصر جدیدی مانند زورخانه پوریای ولی، انجمن نویسندگان هوران، آرامگاه لطفی پدید آمدند.

از چنارهای کهن بافت تاریخی گرگان که روزی عنصر اصلی تشکیل محلات بود، تنها چنار ۵۰۰ ساله محله سبزه مشهد باقیمانده که آن هم به گفته کارشناسان، حصار سیمانی اطراف آن، حیاتش را تهدید می کند.محله سبزه مشهد علاوه‌بر اهمیت تاریخی و خاطرات شیرینی که در دل خود دارد، برای مردم هنردوست این شهر یادآور یکی از هنرمندان برجسته عرصه موسیقی کشور است. محمدرضا لطفی، ردیف‌دان، موسیقی‌دان، آهنگساز، پژوهشگر، مدرس و نوازنده چیره دست تار، سه تار و کمانچه در ۱۷ دی ماه سال ۱۳۲۵ در محله سبزه مشهد گرگان متولد شد. پیکر محمدرضا لطفی در یکی از باغ‌های محله سبزه مشهد به خاک سپرده شد. مزار او امروزه یکی از جاهای دیدنی این محله است.

در سنگ وفقه خسروخان حاکم استراباد در زمان شاه صفی صفوی در سال ۱۰۴۱ هجری قمری اشاره به این میدان شده است.گذرنُقاره چیان در کنار همین میدان شور و محله سرچشمه قرار می گرفت. در مناسبت های مختلف بر روی مناره نُقاره چیان، نُقاره می نواختند.گذرهای معروف محله سبزه مشهد شامل سرچشمه، سرپیر، دباغان، نُقارچیان، قاپی و … می شد.

ترتیب اجرای این مراسم در محلات گرگان به این گونه است: طوق بندان محله میرکریم روز چهارم، طوق بندان محلات نعلبندان و پاسرو و میخچه گران روز پنجم، محلات سرچشمه و سبزه مشهد و سرپیر و دباغان در روز ششم محرم، طوق بندان محلات میدان عباسعلی و دربنو و دوشنبه ای و شاهزاده (شازده) قاسم در روز هفتم و طوق بندان محلات ملل و آلوچه باغ در روز هشتم صورت می گیرد.

یکی از حمام های معروف آن حمام کُو ش دوزان ( کفش دوزان ) در سبزه مشهد واقع بود.از عناصر مهم سبزه مشهد، تکیه قدیمی آن بود و نیز گورستان بزرگ آن در حاشیه امامزاده مراد بخش قرار می گرفت. یکی امامزاده هم در حاشیه مصلای فعلی قرار داشت.مصلای بزرگ شهر استراباد ( گرگان فعلی ) حداقل بر اساس اسناد تاریخی از دوره صفوی در همین محله سبزه مشهد بود که هنوز باقی است.

یکی دیگر از بناهای مهمی که در سبزه مشهد ساخته شده، زورخانه پوریای ولی است. این زورخانه را می‌توان از معدود زورخانه‌های شهر گرگان دانست.در همان لحظه ورود به زورخانه “پوریای ولی” که در محله قدیمی سبزه مشهد گرگان قرار دارد، نوشته هایی بر روی دیوار و پارچه ها توجه ما را به خود جلب می کند. نوشته هایی که در آن سخنان بزرگان دین و اشعار شعرای بزرگ ایران زمین چشم هر مراجعه کننده ای را به خود معطوف می سازد.

این زورخانه ساختار مدرن دارد و دارای امکاناتی از قبیل سرویس بهداشتی، حمام و جکوزی است. فضای این مکان می تواند از ۴۰۰ میهمان پذیرایی کند و یکی از بزرگترین زورخانه های کشور محسوب می شود.قدمت این ورزش در گرگان بیش از ۱۰۰ سال است. پدران پهلوانانی که اینجا هستند نیز در قدیم در زورخانه ها بوده اند.