تابستان در ریو

نگاهی به رقابت‌های کوپا آمریکا ۲۰۲۱

سهیل اسماعیل‌پور گنجی

نخستین کوپا آمریکا بعد از فوتِ خدای فوتبال، دیه‌گو مارادونای افسانه‌ای. با توجه به گروه دشوار آلبی سلسته کمتر کسی فکر می‌کرد فرجام ماجراجویی پسران لیونل اِسکالونی در جنگل‌های آمازون و سرزمین قهوه این‌گونه تاریخی و به‌یادماندنی تمام شود. چهارم ژوییه سال 1993، استادیوم مومنتال شهر گوایاکیل کشور اکوادر، فینال کوپا آمریکا، دو تیم ملی آرژانتین و مکزیک مقابل یکدیگر صف‌آرایی کردند. آرژانتین با هدایت آلفیو باسیله و با حضور ستارگانی چون سرخیو گویکوچه آ، فرناندو ردوندو، دیه‌گو سیمئونه و گابریل باتیستوتا و اُسکار روجری موفق شد با دو گل ستاره باشگاه فیورنتینا، مسیح بوینس آیرس، گابریل باتیستوتا با نتیجه 2 بر 1 آزتک‌ها را شکست دهد و برای چهاردهمین بار قهرمان جام ملت‌های آمریکای جنوبی شود.

هیچ‌کس فکرش را نمی‌کرد تا فتح جام قهرمانی بعدی نزدیک به 30 سال فاصله بیفتد. مربیانی چون دنیل پاسارلا، مارچلو بیلسا، خوزه پِکِرمن، دیه‌گو مارادونا، سرجیو باتیستا، آلخاندرو سابه‌یا، جراردو مارتینو، خورخه سمپائولی آمدند و رفتند. ستارگانی چون دیه‌گو مارادونا، کلودیو کانیجیا، آریِل اورتگا، روبرتو سِنسینی، روبرتو آیالا، خاویر زانتی، ماتیاس آلمیدا، خوان سباستین ورون، هرنان کرسپو، مارسلو گایاردو، مارتین پالرمو، خوان رومن ریکلمه، پابلو آیمار، والتر ساموئل، خاویر ماسکرانو، کارلوس ته‌وِز، اِستبان کامبیاسو، گابریل هاینزه، خاویر ساویولا، دیه‌گو میلیتو، گونزالو هیگواین، مارتین دمیکلیس، پابلو زابالتا، فرناندو گاگو، سرخیو رومرو و… آمدند و رفتند. اما تقدیر بر آن بود که در روزگاری که غول میکروسکوپی کرونا سایه ترس و دلهره بر دنیا افکنده بود، جام نقره‌ای‌رنگ قهرمانی ملت‌های آمریکای جنوبی برای آرژانتین با هدایت لیونل اِسکالونی و کاپیتان لیونل مسی افسانه‌ای و بازیکنانی چون آنخل دی ماریا، لائوتارو مارتینز، رودریگو دی پائول، امیلیانو مارتینز، نیکولاس اوتامندی، سرخیو آگوئرو، پاپو گومز، لئوناردو پارِدس، مارکوس آکونا، نیکولاس تاگلیافیکو، آنخل کوره آ و… به رنگ‌های آبی و سفید آذین شود.
چه فینالی، در چه کشوری و در مقابل چه تیمی! برزیل، دشمن سنتی آرژانتین در مستطیل سبز، در سرزمین پله. پس از 28 سال، آرژانتین با رهبری کاپیتان لیونل مسی، شماره 10 جادویی آلبی سلسته و سرمربی‌گری لیونل اسکالونی موفق شد برای پانزدهمین بار فاتح کوپا آمریکا شود. تَک گل آنخل دی ماریا در دقیقه 22 موجب برتری 1 بر صفر آرژانتین مقابل برزیل میزبان شد تا لیونل مسی نخستین جام ملی خود را لمس کند و در آغوش بگیرد. این فقط یک جام نبود. بیشترین فشاری که به اَبَرستاره وارد می‌شد، عدم موفقیت در رقابت‌های ملی بود و این‌که همواره مورد طعنه قرار می‌گرفت که در بارسلونا بازیکنان مکمل مانند ژاوی و اینیستا و فابرگاس و بوسکتس و راکیتیچ و… علل موفقیت لئو بودند. گرچه کسی مخالف نبوغ ذاتی نابغه نبود، حتی رئالی‌ها و برزیلی‌ها و طرفداران کریس رونالدو، ولی عدم فتح یک جام ملی برای کسی که فاتح 6 توپ طلای فوتبال بود، به‌شدت آزاردهنده و سوژه دست مخالفان بود.
جام ملی بسیار زودتر از این‌ها می‌بایست در اختیار لیونل مسی و آرژانتین قرار می‌گرفت. هنوز فینال جام جهانی 2014 برزیل را خوب به خاطر داریم و دو سه موقعیت تَک‌به‌تَک عالی که گونزالو هیگواین بسیار مبتدیانه به هَدر داد تا جام قهرمانی جام جهانی را دو دستی تقدیم آلمان‌ها کنند، یا فینال کوپا آمریکای 2015 مقابل شیلی و پنالتی‌ای که روانه آسمان کرد، هنوز هم سوژه شوخی برخی‌هاست. اشتباه‌های گونزالو هیگواین که به‌تنهایی در کمتر از یک سال دو جام را از آرژانتین گرفت.
چهل‌وهفتمین دوره رقابت‌های کوپا آمریکا، از 13 ژوئن تا 10 ژوییه سال 2021 به میزبانی کشور برزیل برگزار شد. این مسابقات یک سال قبل قرار بود به طور مشترک به میزبانی دو کشور آرژانتین و کلمبیا تحت عنوان کوپا آمریکا 2020 برگزار شود. در 17 مارس 2020، اتحادیه فوتبال آمریکای جنوبی CONMEBOL اعلام کرد که به دلیل همه‌گیری ویروس کووید19 در اکثر کشور‌های این قاره، مسابقات به مدت یک سال به تعویق افتاده است. تصمیمی هم‌راستا با یوفا برای به تعویق انداختن یورو 2020 به سال 2021. این اولین بار از سال 1991 بود که هیچ کشوری به عنوان مهمان در این مسابقات شرکت نکرد. در 20 مه 2021، پس از اعترضات و شورش‌های گسترده خیابانی علیه ایوان دوک مارکز، رئیس‌جمهور کلمبیا، به دلیل امنیت مسابقات، امتیاز میزبانی مشترک از کلمبیا سلب شد و در ادامه در تاریخ 30 ماه می به دلیل همه‌گیری بیش از حد مبتلایان به ویروس کرونا، کشور آرژانتین نیز به عنوان دیگر میزبان رقابت‌ها کنار گذاشته شد و ناگهان برزیل(!) به عنوان میزبان جدید مسابقات کوپا آمریکا برگزیده شد که با موج شدید سایر کنفدراسیون‌های اتحادیه فوتبال آمریکای جنوبی مواجه شد.
قرار بود کشور کلمبیا میزبان گروه کشورهای منطقه شمالی باشد و کشور آرژانتین میزبان گروه کشورهای منطقه جنوبی و هر کشور میزبان دو بازی در مرحله یک‌چهارم نهایی و یک بازی در مرحله نیمه‌نهایی. مسابقه مقام سوم و فینال نیز در کشور کلمبیا انجام شود. برگزاری رقابت‌ها در سال 2020، قرار بود نتیجه‌اش هم‌سو شدن با اتحادیه فوتبال اروپا یوفا باشد، و از سال 2020 رقابت‌های جام ملت‌های آمریکای جنوبی نیز در سال‌های زوج برگزار شود.
در اول ژوئن 2021، دولت برزیل و کنفدراسیون فوتبال برزیل شهرهای برازیلیا، گویینا، کویابا و ریودوژانیرو را به عنوان میزبان مسابقات اعلام کردند و استادیوم‌های ماراکانا، مانه گارینشا، پانتانال و الیمپیکو برای مسابقات استفاده می‌شوند. در ادامه کنفدراسیون فوتبال برزیل تصمیم گرفت از نیلتون سانتوس به عنوان دومین ورزشگاه در شهر ریودوژانیرو نیز استفاده کند. دولت برزیل هم‌چنین منابعی را در بودجه فدرال اختصاص داد تا از لجستیک و امنیت مسابقات CONMEBOL پشتیبانی لازم را انجام دهد. افتتاحیه رقابت‌ها مورخ 13 ژوئن در استادیوم مانه گارینشا و فینال کوپا نیز مورخ 10 ژوییه در استادیوم ماراکانا بود.
هر 10 تیم ملی کنفدراسیون فوتبال آمریکای جنوبی CONMEBOL در این مسابقات شرکت کردند و برای مرحله گروهی به دو منطقه جغرافیایی تقسیم شدند. در ژوئن 2019، CONMEBOL حضور کشورهای استرالیا و قطر را به عنوان دو تیم مهمان دعوت‌شده به این مسابقات رسما اعلام کرد؛ کشورهایی که دو قهرمان قبلی جام ملت‌های آسیا بودند. استرالیا اولین حضور خود را در کوپا آمریکا تجربه می‌کرد، درحالی‌که قطر با حضور در دوره قبلی، دومین حضور خود را تجربه می‌کرد. بااین‌حال، در 23 فوریه 2021، فدراسیون‌های فوتبال استرالیا و قطر اعلام کردند که به دلیل به تعویق افتادن دور دوم رقابت‌های انتخابی جام جهانی 2022 در قاره آسیا قادر به حضور در این رقابت‌ها نیستند و کناره‌گیری خود از این بازی‌ها را اعلام کردند. به این ترتیب، چهل‌وهفتمین دوره رقابت‌های کوپا آمریکا برای اولین بار پس از سال 1991، بدون تیم مهمان با حضور 14 داور و 22 کمک داور و 16 کمک داور ویدیویی (VAR ) و 10 داور پشتیبان کار خود را آغاز کرد.
گروه (A) گروه جنوبی: آرژانتین، اروگوئه، پاراگوئه، شیلی، بولیوی
گروه (B) گروه شمالی: برزیل، کلمبیا، پرو، اکوادور، ونزوئلا

تیم ملی آرژانتین کار خود را در چهل‌وهفتمین دوره مسابقات جام ملت‌های آمریکای جنوبی در دیدار نخست در مقابل شیلی با تساوی 1-1 آغاز کرد. در دیدار دوم با نتیجه 1بر صفر اروگوئه قدرتمند را از پیش رو برداشت و در دیدار سوم باز هم با یک برد اقتصادی با نتیجه 1بر صفر پاراگوئه را شکست داد و در دیدار چهارم بولیوی را با نتیجه 4 بر 1 درهم کوبید و راهی مرحله حذفی رقابت‌ها شد. در مرحله یک‌چهارم نهایی با نتیجه 3 بر صفر اکوادر را از پیش رو برداشت و به جمع چهار تیم پایانی جام راه یافت و پس از تساوی 1- 1 در وقت‌های قانونی و اضافه در مقابل تیم کلمبیا، در ضربات پنالتی با شاهکار دروازه‌بان خود، امیلیانو مارتینز و مهار سه ضربه پنالتی مجوز حضور در فینال کوپا آمریکا را دریافت کرد؛ پدیده‌ای که آرژانتین را یک‌تنه به فینال برد. دروازه‌بانی که با بی‌مهری میکل آرتتا، سرمربی آرسنال، راهی تیم استون ویلا شد و تا ماه ژوئن فقط یک بازی ملی در کارنامه‌اش دیده می‌شد، پرنده اقبال لیونل مسی شد. امیلیانو مارتینز، دروازه‌بان 28 ساله‌ای که قطعا بعد از لیونل مسی مهم‌ترین نقش را در پانزدهمین قهرمانی آلبی سلسته ایفا کرد. مرد اول دیدار نیمه‌نهایی مقابل کلمبیا بود؛ جایی که می‌بایست تَن به تَن مقابل کلمبیایی‌ها ایستادگی می‌کرد و جسورانه و بی‌باک سه ضربه پنالتی را به‌زیبایی مهار کرد تا لیونل مسی را در راه رسیدن به هدفش کمک کند؛ قهرمانی با پیراهن آرژانتین در یک تورنمنت بین‌الملل و کسب اولین جام ملی.
دروازه‌بانی که لیونل مسی به او هیولای توپ‌گیرها لقب داد و در مصاحبه بعد از بازی بیان کرد که می‌دانستیم امیلیانو حداقل دو توپ را می‌گیرد!
بعد از بازی اخباری در نشریات منتشر شد که نشان از حرفه‌ای‌گَری دروازه‌بان آرژانتین می‌داد، قبل از زدن ضربه بازیکن تیم ملی کلمبیا، یِری مینا، امیلیانو مارتینز با او شروع به حرف زدن کرد تا اعصاب و تمرکز او را را به هم بریزد. «به نظر میاد ترسیدی!»

مسابقه فینال کوپا آمریکا 2021

10 ژوییه، استادیوم ماراکانای شهر ریو دوژانیرو، به قضاوت استبان اوستوجیچ اهل اروگوئه. زردپوشان برزیل که بسیار امیدوار بودند با ترکیب قدرتمند و با حضور ستارگانی چون نیمار، ادرسون درون دروازه، مارکینیوش، تیاگو سیلوا، کاسمیرو، ریچارلیسون و روبرتو فیرمینو بتوانند جام را در خانه نگه دارند، اما سِلسائو حریف رقیب سنتی نشد و سوپر کلاسیکو را در خانه واگذار و با احترام جام قهرمانی کوپا آمریکا را به لیونل مسی تقدیم کرد. استادیومی که خاطره تلخ شکست در فینال جام جهانی 2014 مقابل آلمان را برای لیونل مسی یادآور بود، اکنون خاطرات خوش نخستین قهرمانی در عرصه ملی را برای او یادآور می‌شود.

جایزه بهترین بازیکن جام: لیونل مسی از آرژانتین
جایزه برترین گل‌زن جام: لیونل مسی آرژانتین و لوییس دیاز کلمبیا (هر کدام 4 گل)
جایزه بهترین دروازه‌بان جام: امیلیانو مارتینز از آرژانتین
جایزه بازی جوانمردانه: برزیل

چلچراغ۸۳۰