خداحافظی ستاره مربع ها از صدا و سیما؛ توسکا که بود و چه کرد؟!

شرکت پشت تبلیغات و سرویس ارزش افزوده‌ای که تا به امروز با شمایل *3# در صدا و سیما حاضر بود در آخرین ساعات روز دوشنبه 27 اسفند رسماً اعلام کرد که «تبلیغ خدمات ارزش افزوده از حیطه فعالیت‌های این شرکت خارج شده است» و به این ترتیب این خدمات و یا لااقل این کد دستوری از بینندگان صدا و سیما خداحافظی می‌کند.

بنابر گزارش پیوست، شرکت توسعه کسب و کار ایرانی که به صورت مخفف توسکا نامیده می‌شود اطلاعیه‌ای منتشر کرده که خبر از تغییرات گسترده‌ای در سیستم کسب درآمد خدمات ارزش افزوده یا VAS صدا و سیما دارد. در این اطلاعیه آمده است:

با عنایت به دغدغه‌های مطرح شده در زمینه فعالیت‌های شرکت توسعه کسب‌وکار توسکا، انجام اصلاحات در دستور کار این شرکت قرار گرفته است. تبلیغ خدمات ارزش افزوده از حیطه فعالیت‌های این شرکت خارج و در کوتاه‌مدت محدود به برخی برنامه‌هایی خواهد بود که تولید و ساخت آنها از قبل جهت ایام نوروز صورت گرفته است.

اما همانطور که می‌دانید خدمات و کسب درآمدی که از این طریق عاید صدا و سیما و توسکا می‌شده یکی از پر بحث ترین موضوعات چند ماهه اخیر در حوزه موبایل و تبلیغات بوده است. در این راستا بسیاری از افراد و مقامات سیاسی از گروه‌های مختلف این تبلیغات را به بلیت‌های بخت‌آزمایی که پیش از انقلاب و در دهه هفتاد شمسی در کشور رواج داشت تشبیه کرده‌اند و حتی برخی آن‌ها را نوعی جدید از لاتاری نامیده‌اند (این مورد هم با توجه به تعریف لاتاری کمی جای تعجب دارد).

این اعتراضات و واکنش‌ها تا جایی ادامه پیدا کرده که حتی در روز 19 اسفند ماه عده‌ای از نمایندگان مجلس با امضای‌ نامه‌ای به هیأت رئیسه مجلس شورای اسلامی خواستار بررسی قراردادهای صداوسیما با شرکت‌های خدمات ارزش افزوده‌ای شده‌اند که در جریان تبلیغات با این سازمان همکاری می‌کنند. در انتها عامل سومی که بیشتر از همه وجه عمومی این خدمات را لکه دار کرد انتشار خبر تقلب در رأی‌گیری انتخاب بهترین‌های صدا و سیما یا همان جشنواره جام جم بود که از زبان وزیر ارتباطات عمومی شده و پس از تهیه گزارش‌های مبسوط و ارسال آنها به صدا و سیما، رئیس پلیس فتا فرد خاطی و عامل تقلب در این موضوع را معرفی کرد. با این اتفاق بود که دیگر دست گردانندگان این خدمات برای اقشار مختلف رو شده و در ادامه وزیر ICT در رشته توئیت‌هایی هر روز پرده‌های بیشتری از این نمایش رنگ و رو رفته را کنار زده و نشان داد که داستان تنها یک نظرسنجی عمومی از مردم نیست و گویا اهداف دیگر در پس آن نهفته است.

البته هر چند در پایان جشنواره جام جم مدیران صدا و سیما آرای تقلبی را حذف و برنامه 90 به عنوان بهترین برنامه از نگاه مخاطبان و کارشناسان اعلام شد ولی به نظر دیگر نمی‌شد با این روش و همکاری توسکا به کسب درآمد ستاره مربعی ادامه داد و به نظر همین دلیل باید عامل اصلی کنار گذاشتن توسکا باشد که تا به امروز هم میلیاردها تومان از این طریق به جیب زده است.

اما توسکا کیست و از کجا آمده است؟

براساس آنچه در سامانه روزنامه رسمی قوه قضاییه به ثبت رسیده شرکت توسعه کسب و کار توسکا که در مورخه 16 مهر 1396 به صورت رسمی ثبت شده است توانست در آگهی مزایده‌ای که تنها 10 روز بعد و در تاریخ 26 مهر 1396 برگزار شده انحصار تبلیعات مرتبط با سرویس های ارزش افزوده و اپلکیشین ها در سازمان صدا و سیما را کسب کند. این دومین مزایده‌ای بود که صدا و سیما از سال 1394 برای فروش این بخش پردرآمد خود برگزار می‌کرد و پس از اینکه توسکا توانست با کسب بالاترین رقم پیشنهاد و بازگشایی پاکات مزایده در آن برنده شود در اطلاعیه ای از سوی صدا و سیما اعلام شد:

منبعد کلیه برنامه‌ها و طرح‌های مشارکتی در حوزه خدمات ارزش‌افزوده (VAS) و کلیه سرویس‌های پیرامون آن، می‌بایست به شرکت توسکا ارجاع و پس از دریافت مجوز همکاری و نامه تأییدیه آن شرکت نسبت به مشارکت فی‌مابین اقدام شود. بدیهی است کلیه قرارداد‌ها و مصوبات قبلی از تاریخ ۹۶/۷/۲۶ کان‌لم‌یکن تلقی می‌شود.

بر اساس گزارشی که پیوست در این زمینه منتشر کرده، گویا برنده اول مزایده دوم مربوط به تبلیغات مرتبط با سرویس های ارزش افزوده و اپلیکیشن ها، یکی از شرکت‌های زیرمجموعه هلدینگ یاس بوده است؛ اما به دنبال مشکلاتی که برای این هلدینگ پیش آمد، کل قرار داد به شرکت تازه‌ تاسیس توسکا انتقال یافت.

جزئیات قرارداد صداوسیما با شرکت توسکا اعلام نشده است اما گفته می‌شود توسکا باید طی دوره حدوداً سه ساله ۱۲۰۰ میلیارد تومان به عنوان کف تعهدات خود به حساب رسانه ملی واریز کند و در صورتی که درآمد این شرکت از محل این نوع تبلیغات، بیش از این میزان بود، بقیه درآمد به روشی، تسهیم می‌شود.

با احتساب اسفند ماه شرکت توسکا حدود 18 ماه انحصار تبلیغات در سازمان صدا و سیما در حوزه VAS را در اختیار داشت. شناخته‌شده‌ترین محصول آن، اپلیکیشن روبیکا است و این روزها با کد #۳ * در شبکه‌های مختلف رسانه حاضر و به شهرت رسیده است.

براساس آگهی ثبت این شرکت، سهامداران آن عبارت اند از:

شرکت ارتباطات سیار ایران (همراه اول) شرکت سرمایه‌گذاری نور دنا (متعلق به همراه اول) شرکت نقش اول کیفیت (متعلق به همراه اول)

بدین ترتیب ۱۰۰ درصد سهام شرکت توسعه کسب‌وکار توسکا متعلق به همراه اول است.

از سوی دیگر اعضای هیات مدیره و مدیرعامل این شرکت، از ۱۸ فروردین ۱۳۹۷ به ترتیب زیر تغییر کرده اند:

کاوه اشتهاردی: رئیس هیات مدیره ابوذر مهرمنش: نایب رئیس هیات مدیره محمد کرمی: مدیرعامل و عضو هیات مدیره

ترکیب هیئت مدیره فوق شامل سیاسیون فعال در دولت قبلی (اشتهاردی)، رییس اداره کل ارزش افزوده همراه اول (مهر منش) و محمد کرمی که به عنوان مدیرعامل و در واقع همه کاره ی توسکا در این شرکت حضور دارد است که در هیچ هیات مدیره و مسئولیتی دیده نشده به جز اینکه به عنوان قائم مقام رسانه های تعاملی همراه اول چند باری مصاحبه و یا حضور خبری داشته است.

با این اوصاف اینطور به نظر می‌رسد که همراه اول گرداننده اصلی داستان است ولی چندی پیش وزیر ICT در دو توئیت اعلام کرد که داستان کمی بیشتر از آن چیزی است که فکر می‌کنیم و همراه اول تنها پوششی برای سهامداران اصلی این داستان است که متأسفانه هنوز هویت آنها پنهان و مجهول است:

به هر حال شرکت توسکا که از ابتدای کار با انتقاد شدیدی از سوی سایر شرکت‌های فعال در حوزه تبلیغات و خدمات ارزش افزوده و همچنین وزارت ICT روبرو بود تا پیش از این همکاری خود را با صدا و سیما ادامه داده و بیشتر از هر مورد حجم آزار دهنده تبلیغات آن در شبکه‌ها و برنامه‌های مختلف سیما باعث شده که دولتمردان و سیاسیون هم نسبت به آن واکنش نشان داده و حساسیت موضوع را بیشتر کنند.

در انتها سوالی که پیش می‌آید این است که با حذف توسکا و لغو قرارداد منعقده مابین این شرکت و صدا و سیما که درآمد هنگفتی به جیب دو سازمان واریز می‌کرد نیز از بین رفته، صدا و سیما که در ایام انتهای سال 97 و ابتدای سال 98 نیاز شدید به کسب درآمد برای پشتیبانی از برنامه‌های ویژه خود دارد دست به چه روش جایگزینی خواهد زد؟

این احتمال وجود دارد که صدا و سیما اقدامی مانند برگزاری مزایده جدید و پیدا کردن شریک تجاری دیگر را در دستور کار قرار دهد و یا برنامه‌هایی با مشارکت بیشتر مردمی ترتیب دهد ولی از سوی دیگر وجه اجتماعی صدا و سیما با توجه به تصمیمات جنجالی اخیر در مورد برنامه‌های پرطرفداری مانند 90 نیز باعث کاهش محسوس تمایل کاربران به این رسانه شده است.

به هر حال روزهای آتی که در ایام نوروز هستیم فرصتی برای مدیران صدا و سیماست تا در این مورد تفکر کرده و بهترین روش را به کار ببندند تا علاوه بر کسب درآمد مناسب، جایگزینی عقلانی و جاذب برای آنها باشد و نه با رگبار تبلیغاتی مانند آنچه ستاره و مربع‌ها در این یک سال و نیم بر سر مردم آوردند، بیشتر دافعه داشته باشد تا جاذبه!