راز الواح هخامنشی / داریوش بزرگ چطور مملکت را اداره می‌کرد؟ (فیلم)

کیفیت پایین

کیفیت خوب

عصر ایران؛ محسن ظهوری ـ ورود یک محموله به ایران، این روزها به مهم‌ترین خبر کشور در حوزه میراث فرهنگی تبدیل شده. محموله‌ای از الواح هخامنشی که به گفته «کریستوفر وودز» رئیس موسسه شرق‌شناسی دانشگاه شیکاگو، هشت‌ماه بسته‌بندی آن طول کشیده. این محموله حاوی ۱۷۸۳ گل‌نبشته هخامنشی است؛ حدود یک دهم آن‌چیزی که هنوز در دانشگاه شیکاگو باقی مانده. گل‌نبشته‌های مهمی که در تخت‌جمشید یافت شده و اسرار اداری و اقتصادی دوره داریوش بزرگ را برای ما برملا می‌کند.
چرا این گل‌نبشته‌های ارزشمند در دانشگاه شیکاگو است نه ایران؟ برای پاسخ به این سئوال باید به حدود هشت قرن پیش برگردیم؛ به سال ۱۳۱۲ وقتی «ارنست هرتسفلد» باستان‌شناس آلمانی کاوش‌های گسترده‌ای را برای موسسه شرق‌شناسی شیکاگو در تخت‌جمشید آغاز کرد. در جریان این کاوش، هزاران لوح کوچک گلی از دوره هخامنشی یافت شد که از مهم‌ترین اسناد به‌جامانده از هخامنشیان است؛ اسنادی که پس از آتش گرفتن تخت‌جمشید توسط اسکندر مقدونی، سالم ماندند و تمام این سال‌ها زیر خاک مدفون بودند.
این الواح به عنوان امانت به موسسه شرق‌شناسی شیکاگو سپرده می‌شود تا آن‌ها را از طریق بندر بوشهر به آمریکا برده و مطالعات روی آن را آغاز کنند. حالا ۸۴ سال از آن روزگار می‌گذرد و در این مدت ۳۷هزار و ۴۷۹ قطعه از این الواح در سال‌های ۱۳۲۷، ۲۹ و ۸۳ به ایران تحویل داده شده و هنوز هزاران لوح دیگر برای تحویل باقی مانده است.
در این سال‌ها برخی آمریکایی‌ها ایران را متهم کردند که با تأمین سلاح برای حماس در بمب‏گذاری سال ۱۳۷۶ بیت‏المقدس، باعث کشته شدن چند آمریکایی شده‌اند و از دادگاه خواستند تا این گل‌نبشته‌ها توقیف و مبلغ آن به‌عنوان غرامت به خانواده بازماندگان پرداخت شود. این دادگاه ۱۵ سال طول کشید و در نهایت رأی به نفع ایران صادر شد.
کشف راز و رمز این گل‌نبشته‌ها که به خط میخی و زبان عیلامی نوشته شده‌اند، از مهم‌ترین دستاوردهای باستان‌شناسی دوره هخامنشی می‌دانند. با مطالعه روی این الواح مشخص شد که آن‌ها مربوط به دوره حکمرانی داریوش بزرگ، مقتدرترین شاه هخامنشیان است.
گل‌نبشته‌های هخامنشی اطلاعات ارزشمندی در خود دارند؛ از چگونگی جابه‌جایی کالاهایی مثل گندم، جو، آرد، شراب، آبجو و برخی میوه‌ها چون توت، گلابی، سیب و چهارپایانی مثل بز، گوسفند و گاو در ان‌ها نوشته شده و پرداخت دستمزد به درباریان و کارگران دولتی و خدمتکاران و حتی میزان چهارپایان و هزینه‌های سفر و گزارش‌های سالانه عملکرد یک مکان به صورت روزانه و ماهانه و هر آن‌چه که سازوکار اقتصادی آن دوره به آن وابسته بود، در این الواح پیدا می‌شود.
دانشگاه شیکاگو مدت‌هاست که روی این الواح مطالعه می‌کند و تمام یافته‌هایش را هم به‌صورت آنلاین روی سایت قرار می‌دهد. امروز ۱۰ مهرماه ۹۸ بخشی از گل‌نبشته‌های تازه‌وارد به ایران، در حضور خبرنگاران رونمایی شد و قرار است بقیه گل‌نبشته‌ها هم به کشورشان بازگردند تا مطالعه روی آن‌ها در ایران ادامه یابد. دانش ما نسبت به دوره هخامنشیان با مطالعه روی این الواح دگرگون شده است.