بوی رب خانگی، مهمان کوچه‌های خراسان شمالی

رییس اتحادیه میوه و تربار بجنورد می گوید: امسال میدان بار بجنورد، به مرکزی برای خرید و فروش گوجه فرنگی تبدیل شده و روزانه بیش از ۳۰ تن گوجه فرنگی به صورت کلی و جزئی برای پخت رب به فروش می رسد.

اسماعیل وحدانی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا، میزان خرید گوجه فرنگی را غیرقابل مقایسه با سال های قبل دانسته و اظهار می دارد: خرید گوجه فرنگی برای پخت رب امسال بی‌سابقه بوده است و عمدتا خانواده ها برای خرید گوجه مورد نیاز خود به میدان بار روی آورده اند.

وی می افزاید: البته هرسال در فصل برداشت گوجه فرنگی، بازار تولید رب خانگی رونق می گیرد اما پایین بودن قیمت گوجه فرنگی در بازار و در مقابل بالا بودن قیمت رب کارخانه ای در سال جاری، موجب اقبال بیشتر خانواده ها به تولید این فرآورده شده است.

عطر و بوی یک نوستالژی

تابستان که از میانه می گذشت، انگار روزها کش می آمد. طولانی و طولانی تر می شد و روزهای آخر مرداد روزهایی بود که بوی خوش زندگی، کوچه پسکوچه ها را پر می کرد و تلاش برای تهیه آذوقه و چاشنی های زمستانی آغاز می شد. به هر خانه ای که سر می زدیم بساط تهیه ترشی و مربا فراهم بود و بوی خوش رب خانگی دهان را آب می انداخت.

در آن سال ها زمستان که می آمد دیگر در هیچ میوه فروشی گوجه، خیار و بادمجان و مانند آن پیدا نمی شد و برای همین خانواده ها به فکر می افتادند تا مایحتاج و خوردنی های زمستان و چاشنی هایی مانند رب را پیش‌پیش تهیه کنند.

تهیه رب از چیدن گوجه فرنگی تا رساندن آن به خانه ها، شستن گوجه ها، گرفتن آب آن و مهیا کردن آتش و هیزم، کارهایی زمان‌بر در روزهای آخر تابستان بود که شهریور را به مهر و تابستان را به پاییز پیوند می زد.

بوی خوش سوختن هیزم و رب آتشی انگار بوی زندگی بود و تکاپوی رب جوشاندن به رسمی دیرینه تبدیل شده بود که تقریبا تا دو ماه ادامه داشت.

بچگی های آن زمان با این بوی آشنا، با چرخیدن در اطراف آتش و دیگ های بزرگ رویی و مسی و برداشتن سبدهای چوبی که روی دیگ ها می گذاشتند تا با قل قل گوجه فرنگی رب به اطراف پاشیده نشود و چشیدن های پنهانی و به ویژه مزه مزه کردن آنچه از رب در ته دیگ و اطراف آن باقی مانده بود، انگار خوشمزه تر می گذشت و چه حیف که بچه های این زمانه آن همه زیبایی، همکاری و همدلی را کمتر می بینند.

پخت رب دوباره جان گرفت

اگر چه امسال گرانی رب کارخانه ای و ارزانی قیمت گوجه فرنگی، مردم را به سمت تهیه رب خانگی کشانده است اما چه خوب است که رسم دیرینه جوشاندن گوجه فرنگی و تهیه رب دوباره جان گرفت و می توان گفت بسیاری از خانواده های بجنوردی امسال غذاهایشان طعم رب خانگی دارد. چاشنی ای که بوی هیزم و اجاق های قدیمی را می دهد.

از در نیمه باز به داخل حیاط سرک می کشم. بوی رب و هیزم به اندازه ای مطبوع است که انگار دعوت نامه ورود به این بساط پرمحبت است.

ترق ترق هیزم های اجاق، موسیقی گوشنوازی از گذشته های دور است. آتش شعله وری در زیر دیگ بزرگ افروخته شده و افراد چندین خانواده جمع شده اند تا معجونی از صفا و همدلی و همکاری که این روزها عجیب کمیاب است، مهیا کنند. همسایه دیوار به دیوار ما در حال پختن رب است و بوی خوش آن به هفت خانه آن سوتر می رسد.

این منزل و حیاط زیبا و بزرگ، مدتها بود که با اجاق ساختن و هیمه افروختن بیگانه شده بود اما گویا امسال دوباره مجالی یافته تا این رویداد را تجربه کند.

طاهره خانم و دو دخترش، خواهر و خواهرزاده، پسر، عروس و همسرش جمع شده اند. فضایی صمیمی که با دویدن های چند کودک قد و نیم و هشدارهای بانوان جوان به کودکانشان صمیمی تر می شود.

همه جمع شده اند تا در برنامه تهیه یک چاشنی سالم برای سفره زندگی شرکت کنند.

رشته کلام را طاهره خانم به دست می گیرد و می گوید: قیمت رب های کارخانه زیاد است و کیفیت آن هم باب دل نیست و از سوی دیگر امسال قیمت گوجه فرنگی هم ارزان بود.

رب خانگی، یک چاشنی سالم

وی ادامه می دهد: توان مالی ما در آن حد است که بتوانیم رب کارخانه ای بخریم اما انگار جوشاندن رب در خانه فراگیر شده است و با دیدن دوست و همسایه و فامیل که رب زمستان خود را خودشان تهیه کردند ما هم به فکر این کار افتادیم.

او می گوید: چند روز است که برای آماده کردن بساط رب پختن تلاش می کنیم و این امر موجب شده است که بعد از مدت ها همه دور هم جمع شویم و هم فال باشد و هم تماشا.

آقای گریوانی هم در ادامه صحبت های همسرش به نکات جالب توجهی اشاره کرده و می گوید: یکی از مهمترین مواردی که موجب شد امسال رب مورد نیازمان را خودمان تهیه کنیم اطمینان از سلامت آن است.

او می افزاید: در مورد سلامت رب کارخانه ای داستان های زیادی گفته می شود که درست و نادرست بودن آن معلوم نیست اما زمانی که این چاشنی خوشمره را با دست خود تهیه کنیم با خیالی راحت از آن استفاده می کنیم و دیگر دغدغه سلامت آن را نیز نداریم.

کاهش هزینه خانواده

فریبا درتومی، بانوی بجنوردی، با اشاره به اطمینان از سلامت رب خانگی، می گوید: البته علاوه بر این افزایش قیمت رب کارخانه ای هم دلیل دیگری برای روی آوردن مردم به پخت رب در خانه ها شده است.

وی خاطرنشان می کند: سال قبل حتی در فصل برداشت گوجه فرنگی هم قیمت آن از کیلویی ۳۰ هزار ریال پایین تر نیامد و قیمت هر قوطی رب کارخانه ای به ۳۰۰ هزار ریال رسید.

وی اظهار می کند: امسال قیمت هر قوطی رب بین ۱۵۰ تا ۲۵۰ هزار ریال است ولی قیمت گوجه فرنگی در سر زمین به کیلویی پنج و حتی چهار هزار ریال است و به همین دلیل حتی آنهایی که می توانند رب کارخانه ای بخرند، بدشان نمی آید که رب خانگی و با قیمت مناسب تهیه کنند و برای همین امسال دارا و ندار آستین بالا زده و رب موردنیاز خود را در خانه ها جوشاندند.

دودوتا چهارتای تهیه رب خانگی

گلبهار یزدانی می گوید: ۲۰۰ کیلوگرم گوجه فرنگی را به قیمت هر کیلو ۸ هزار ریال خریداری کرده و از آن تقریبا ۳۴ کیلو رب به دست آوردم و البته برای گرفتن آب آن از روش سنتی استفاده کردم که موجب خوشرنگ تر شدن رب شد.

این بانوی خانه دار می گوید: این روزها آب گوجه فرنگی خام را می گیرند و از آن رب تهیه می کنند در حالی که من به سبک قدیم گوجه فرنگی ها را در آب ریختم و پس از چند جوش آن ها را از صافی عبور داده و تخم و پوست گوجه فرنگی را جدا کردم.

او در مورد سختی این کار نیز می گوید: کار را به صورت خانوادگی پیش بردیم و اگر چه یک شبانه روز کامل برای آن وقت گذاشتیم اما در نهایت رب خوب و خوشرنگ و خوشمزه ای نصیبمان شد.

در هر حال این روزها خرید و پخت و یا به اصطلاح جوشاندن رب در هر گوشه و کنار مناطق شهری و روستایی خراسان شمالی دیده می شود. عده ای رب را روی اجاق و با هیزم به عمل می آورند و برخی روی گازهای بزرگ پلوپز. برخی با روش سنتی آب گوجه را می گیرند و برخی با دستگاه های آبگیری بازار، اما در هر حال نمی توان از این نکته غافل شد که فشار تورم امسال همه را پای کار آورده است و گوجه فرنگی ها زیر بار گرانی رب شده اند.

امسال سه هزار و ۹۰۰ هکتار از کشتزارهای خراسان شمالی زیر کشت گوجه فرنگی رفته است که پیش بینی می شود از این سطح ۱۷۰ هزار تن محصول برداشت شود.

ب/۵۱۳۲