برکات تشکیل شبکه مردمی «جمع‌آوری کمک‌ها» و «توزیع» در مساجد در عصر کرونا/ بایدهای معماری در مسجد

خبرگزاری شبستان، گروه مسجد و کانون های مساجد: شیوع ویروس کرونا جهان نویی برای جامعه بشری فراهم آورد که مشخصات خاص خود را دارد. موضوعی که شامل حال مراکز دینی و فرهنگی اعم از مساجد، حسینیه ها، تکایا و مدارس علمیه نیز شده است.

در این میان اما، نقش مساجد به دلیل تعامل روزمره مردم با آنها، و همچنین نقش آفرینی در تحولات جامعه به ویژه در مقابله با شیوع ویروس کرونا و کمک مومنانه به نیازمندان، برای همه روشن است، ضمن اینکه عمکرد این خانه های خدا در این دوره باید بررسی و واکاوی شود. خبرنگار ما در گفت و گویی با حجت الاسلام والمسلمین «محمد مهدی عرب انصاری»، معاون نظارت و بازرسی امور فرهنگی و اجتماعی سازمان بازرسی کل کشور به بررسی وضعیت مساجد در جهان کرونایی و بایسته های مساجد در این دوره پرداخت که مشروح این گفت و گو در ادامه می آید:

کارشناسان و صاحب نظران در حوزه مسجد، چندین کارکرد برای مساجد بیان می کنند، آیا می توان تقسیم بندی دقیق و کلی در این زمینه ارائه کرد؟

نظم مسجد و مسجدداری خاص جامعه اسلامی است و در هیچ کشور یا مکتب و دینی، این نظام با این شکلی که در اسلام حاکم است وجود ندارد، زیرا از دیدگاه خداوند، حضرت رسول (ص) و ائه اطهار (س)، اساس مسجد برای تقوی، عبادت و بندگی و تربیت انسان است. مساجد دو کارکرد دارند یکی فردسازی و دیگری اجتماعی؛ در حوزه فردسازی، افراد در مساجد، طهارت قلبی، فکری و باطنی پیدا می کنند و در حوزه اجتماعی نیز قلوب مردم را به یکدیگر نزدیک می کند، «وَاعتَصِموا بِحَبلِ اللَّهِ جَمیعًا وَلا تَفَرَّقوا» محقق می شود و منشا تحولات اجتماعی و تصمیمات اجتماعی خواهد شد. همین اینها در صورتی اتفاق می افتد که تمام ارکان یک مسجد با هم همدل باشند و بدانند که باید دو کارکرد کلی مسجد در حوزه های فردی و اجتماعی همزمان جدی گرفته شوند و برای آنها برنامه ریزی شود.

مهم ترین مصادیق کارکرد اجتماعی مساجد را چه مواردی می دانید و چه نمره ای به مساجد در این حوزه می دهید؟

اولین اقدام پیامبر اسلام (ص) با حضور در مدینه، ساخت مسجد است که انقلاب اسلامی نیز با تاسی از حرکت پیامبر(ص)، شروع حرکت خود را با مسجد شروع کرد و بنای انقلاب اسلامی، از همین مساجد بود؛ تعامل فکری که در مساجد ایجاد و رابطه ای که بین سخنرانان و ذاکران با مردم شکل گرفت، موجب شد که انقلاب بحمدالله پیروز شود. در طول دفاع مقدس و در دهه های بعد از آن نیز شاهد بوده ایم که مسجد به عنوان یک محور می تواند مشکلات و معضلات را حل کند. مساجد می توانند موجب وحدت شوند، به فقرا رسیدگی و فتنه های دشمنان را خنثی کنند و موجب بسیج مردم در صحنه های کلی انقلاب شوند. بزرگداشت و نکوداشت مناسبت ها و ایام الله از کارکردهای دیگر مسجد است که بزرگداشت شهدای مقاومت و تجیل از مدافعان سلامت از نمونه های اخیر این کارکرد مساجد است. بدون هیچ تعصبی می توان گفت که مساجد نمره خوبی در حوزه کارکرد اجتماعی می گیرند.

مهم‌ترین لازمه مساجد برای رسیدن به موفقیت چیست و با چه روش‌های می‌توانند عملکرد خوب‌شان را حفظ کنند؟

مساجدی که از وجود ائمه جماعات متمرکز که سایر مشاغل خود را تعطیل کرده و این خانه های خدا را محور فعالیت های خود و تعلیم و تربیت دینی مردم قرار داده اند، بهره برده اند، موفق تر از سایر مساجد هستند و معمولا مورد اقبال مردم قرار گرفته و به محور حرکت مردمی تبدیل شده اند. آنهایی که می خواهند خدمت صادقانه انجام دهند این کار را در مساجد انجام می دهند و نیازمندان واقعی نیز به مساجد پناه می برند، به این صورت مساجد به پناهگاه مردم تبدیل شدند. علمایی که محور مساجد هستند برای مردم محوریت پیدا کردند که ریشه در ایجاد رابطه قلبی و عاطفی مردم با این دسته از ائمه جماعات دارد.

در چنین وضعیتی مردم برای بیان همه نوع از خواسته های شان و دریافت مشاوره های مختلف به مساجد و ائمه جماعات آنها مراجعه می کنند. گاهی فردی مسائل خانوادگی شان را مطرح می کند و برخی از افراد نیز برای بیان خواسته های اساسی شان به روحانی مسجد مراجعه می کنند. همه اینها موجب شد که ذره ذره این توان ها به یک قدرت اجتماعی بزرگ تبدیل شده و مسجد کانون تحول شده است.

آیا مساجد توانسته‌اند از طریق کمک مومنانه شبکه توزیع خوبی برای دستگیری از تمام نیازمندان ایجاد کنند؟

هر جا شاهد هستیم که امام جماعت ارتباط تنگاتنگ با مردم پیدا کرده، مسجد، منشا کانون و حرکت های بزرگ شده است که امسال در حوزه کمک مومنانه که مقام معظم رهبری فرمودند یک بار دیگر شاهد آن بودیم. کمک به نیازمندان در تاریخ مساجد مشاهده می شود، برای نمونه در دوران دفاع مقدس طبقات مختلف از مردم کمک های خود را به مساجد تحویل می دادند و اکنون نیز در دوره شیوع ویروس کرونا شاهد شکل گیری رزمایش مواسات و کمک هی مومنانه هستیم.

مساجد در این زمینه ارتباطات وسیع اجتماعی را شکل می دهند به طوری که حتی افرادی که به دلیل تبع بلندشان نمی خواهند برای دریافت کمک به مساجد مراجعه کنند، از طریق همسایه های مسجدی شان برای دریافت کمک های مومنانه معرفی می شوند. مساجد به این شکل دو شبکه مردمی، «جمع آوری کمک ها» و «توزیع» تشکیل داده اند تا به این صورت توزیع عادلانه صورت گیرد به طوری که کمک ها به دست همه نیازمندان برسد.

تا این جای گفت‌و‌ گو درباره کارکردهای مطلوب و عملکرد شایسته مساجد سخن گفتیم، اگر نقدی هم به عملکرد مساجد دارید، بفرمایید.

سه نکته را باید مطرح کرد: معماری، جاذبه کارگزاران و تقسیم بندی کارها در مساجد. به لحاظ فیزیکی نباید خیلی به معماری مساجد توجه کرد، مساجد باید خوش ساخت، خوش ترکیب و تمیز باشند ولی الزاما نباید خوش تزئین باشد. مسجد را می توان با استفاده از مهندسان خوش فکر، خوب و خوش ترکیب ساخت در عین سادگی؛ لذا خیلی ها هزینه های سنگین برای مساجد می کنند که برای فقرا قابل قبول نیست.

نکته بعدی این است که مساجد باید ساده ولی خوش ترکیب و زیبا باشند. هم امام جماعت و هم هیئت امنا باید سرشار از محبت و جاذبه باشند یعنی هر کسی با هر وضع و شکلی می آید فکر کند در مساجد او را تحویل می گیرند. مسجد محل طهارت است و قرار نیست صرفا انسان بسیار متدین در آنها حضور یابند.

نکته سوم هم این است که زمان حضور مردم در مساجد را باید تقسیم بندی کرد، به این معنا که وقتی زمان عبادت است، همه عبادت خالصانه کنند و مسائل مزاحم از بین برود، و زمان تبلیغ نیز تبلیغات موثر داشته باشیم. مردم شبهاتی دارند که مساجد باید به آنها پاسخ دهند به طوری که مردم، گمشده خود را در مساجد پیدا کنند. بنابراین با توجه به وضع جغرافیایی و جامعه مراجعه کنندگان، باید نیازهای علمی، آسیب ها و شبهاتی که در ذهن این افراد است، پاسخ داده شود و متناسب با نیازهای جامعه مراجعه کنندگان، برای مساجد برنامه ریزی کرد.

پایان پیام/397