روابط ایران و تاجیکستان فراتاریخی و اساطیری است

به گزارش ایرنا از مرکز روابط عمومی و اطلاع رسانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، موسسه فرهنگی اکو به مناسبت سی ‌امین سالگرد برقراری روابط دیپلماتیک بین جمهوری تاجیکستان و جمهوری اسلامی ایران، روز دوشنبه ۲۰ دی میزبان همایش چشم‌ انداز روابط ایران و تاجیکستان با حضور سفرا، پژوهشگران و هنرمندان بود و در این همایش افزون­ بر سخنرانی سفرای پیشین و فعلی، برخی از پژوهشگران ارشدِ این حوزه نقطه نظرات خود را با حاضران به اشتراک گذاشتند. این همایش به همت موسسه تحقیقات بین المللی ابرار معاصر تهران و با همکاری سفارت تاجیکستان در تهران برگزار شد.

محمود شالویی با اشاره به این که ایران و تاجیکستان، دو شاخه از یک ریشه واحد یا به تعبیر دقیق‌ تر «ایران فرهنگی» هستند؛ در پاسخ به این سؤال که عُلقه‌های مشترک دو ملت را در درازنای تاریخ چگونه می‌ توان ارزیابی و جستجو کرد، بیان داشت: در روابط ایران و تاجیکستان، عامل‌ها و متغیرهای هویتی و فرهنگی بر عوامل مادی برتری دارد؛ از آن رو که نخستین عنصری که پس از شنیدن نام دو کشور به ذهن متبادر می‌ شود، مشترکات تاریخی و فرهنگی است. دو کشور تاجیکستان و جمهوری اسلامی ایران تاریخ، فرهنگ و علقه­ های مشترکی دارند و این مشترکات فرهنگی به اصیل‌ ترین و انسانی‌ ترین وجوه فرهنگ مرتبط می‌ شوند.

دستیار وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در امور پاسداشت زبان فارسی، اضافه کرد: شاعران و نثرنویسان دو ملت در طول تاریخ تا دوران معاصر، حلقه اتصال فرهنگی، زبانی و قومی بوده‌ اند. غیر از شاعرانی چون کمال ­الدین خجندی و علی همدانی، ناصر خسرو متولد ناحیه قبادیان تاجیکستان بوده است. ولی او نه تنها متعلق به ملت ایران و تاجیکستان که متعلق به تمام فارسی­ زبانان جهان است. ناصر خسرو دانشمند بزرگی بود که در عصر خویش ابتکار به خرج داد و زبان فارسی را به زبان علوم رایج دنیا تبدیل کرد و این خلاقیت او برای همیشه در تاریخ جاودانه خواهد ماند. امروز ملت ایران و تاجیک و بیش از همه اندیشه و زبان فارسی به عنوان یک درخت تناور هزار و صد ساله در بین فرهنگ و تمدن جهان مطرح هستند. از این رو دو کشور در زمینه پاسداشت زبان فارسی و لفظ دری اقدامات مشترک بسیاری می‌ توانند انجام دهند.

شالویی درباره پیشینه روابط دو کشور از منظر تاریخی افزود: روابط ایران و تاجیکستان نه تنها تاریخی که به روایتی، فراتاریخی است. این روابط از دوره اساطیری مطرح بوده است؛ به روایت فردوسی، از قبل از اسلام تا پس از اسلام این مسئله مشهود است. به طور کلی آسیای مرکزی در سده ششمِ قبل از میلاد بخشی از امپراتوری هخامنشی بوده است. در این منطقه آثار باستانی به صورت هنر نگارگری قبل از ظهور اسلام یافت شده است که در آن جنگ بین ایران و توران به تصویر کشیده شده است. قابل توجه است که دو ملت ایران و تاجیکستان در طول تاریخ با یکدیگر خندیده، گریسته و شادی کرده و غم‌ ها را میان خود تقسیم کرده‌اند. تاریخ درازمدت زبان و ادبیات فارسی یک علقه مشترک و جدی میان دو ملت است، اگرچه دو ملت هستند که زبان‌شان فارسی است و زبان آن‌ها فارسی شناخته می‌شود، اما آن ها برای اینکه اشعار فردوسی، سعدی و کمال‌ الدین خجندی را به درستی بخوانند تلاش زیادی کرده‌اند و توجه ویژه‌ ای به فرهنگ و ادب فارسی دارند.

آسیای میانه در دیپلماسی فرهنگی ایران اهمیت به سزایی دارد

وی با طرح این سؤال که دیپلماسی فرهنگی و تبادلات فرهنگی ایران و تاجیکستان در سطحی مورد است؟ گفت: باید بپذیریم که آسیای میانه در دیپلماسی فرهنگی ایران اهمیت به سزایی دارد. هم مرز بودن ایران با کشورهای منطقه قفقاز و نزدیک بودن به کشورهای آسیای میانه، فرصتی مناسب در اختیار ایران قرار داده تا بتواند ضمن حضور فعال در بازار این کشورها هم بر قدرت صادراتی خود بیفزاید و هم حضور فرهنگی خود را با توجه به اشتراکات عمیق و قدمت تمدنی ایران در این مناطق توسعه دهد.

مشاور وزیر فرهنگ ادامه داد: همان طور که در سفر اخیر ریاست جمهوری به تاجیکستان بیان شد، نگاه ایران به ترکمنستان فراتر از یک کشور صرفاً همسایه است و ظرفیت‌ های گسترده‌ ای در دو کشور برای ارتقای سطح روابط وجود دارد. روابط تهران و عشق‌آباد دارای ریشه‌ های عمیق تاریخی و فرهنگی است که دو ملت را عمیقاً به یکدیگر پیوند می‌دهد. با در نظر گرفتن عوامل فوق، ایران و تاجیکستان می‌توانند با تکیه بر زبان مشترک فارسی و توسعه ادبیات، شعر، هنر و بهره­ گیری از نوابغی تاریخی همچون رودکی و فردوسی که باعث علائق مشترک فرهنگی می‌شوند، روابط خارجی خود را بر بنیانی نو استوار بنا نهند. نظر به اشتراکات عمیق و کهن تمدن فارسی همچون نوروز، برگزاری کنفرانس‌ ها و سمینارهای فرهنگی و نیز تبادل هیات ­های علمی و پژوهشی قطعاً به تعمیق روابط سیاسی منجر خواهد شد که در این میان دانشگاه‌ های دو کشور با پشتوانه رسانه‌ ها نقش عمده­ ای را به عهده خواهند داشت.

شالویی، انقلاب اسلامی ایران را یک نگاه مضاعف در قرابت میان ایران و تاجیکستان دانست و گفت: پژواک انقلاب اسلامی ایران در منطقه و جهان، پژواکی فراملی بود و از این نظر در حوزه تاجیکستان تأثیرات خود را گذاشت. انقلاب اسلامی که با شعار آزادی و استقلال به ثمر نشست، همزمان الگویی برای رهایی ملت‌ ها به شمار می‌ رود. توجه به انقلاب اسلامی در تاجیکستان، پس از استقلال این کشور و احیای احزاب اسلامی اهمیت بیشتری یافته است. از این رو جمهوری اسلامی ایران تلاش می­ کند که با توجه به ظرفیت فرهنگی خویش در نظام بین الملل، ارتباطات میان فرهنگی در روابط ایران و تاجیکستان را فعال­ تر کند.

دستیار وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در پایان با اشاره به این که رسانه‌ های دو کشور نقشی تعیین کننده و سهمی غیرقابل انکار برای ایجاد یک جامعه همگرای تاریخی در ارتباط دو ملت می‌ توانند ایفا کنند، افزود: تحرکات و اقدامات رسانه‌ ای باید افزایش یابد که در ادامه همبستگی دو ملت را شامل می‌ شود. مسئولیت رسانه‌ ها در این اتحاد و همدلی تاریخی اندک نیست. شکل­ گیری استعاره گفتگوی ملت‌ های خویشاوند ­_ تعبیری که رهبر معظم انقلاب برای دو کشور تاجیکستان و افغانستان به کار می‌برند _ می‌تواند سمت و سویی مناسب به چشم ­انداز روابط دو کشور ببخشد؛ روابطی که دورنمای آن، راهیابی به جهانی امن و مبتنی بر اعتماد میان این کشورهاست.