تاکید روایات و احادیث به جایگاه ویژه ولایت و ولایت پذیری

به گزارش خبرنگار گروه قرآن و معارف خبرگزاری شبستان، علی بن ابی‌طالب(ع) مشهور به امام علی و امیرالمؤمنین (۱۳ رجب سال ۲۳ قبل از هجرت - ۲۱ رمضان سال ۴۰ق) است. ایشان پسرعمو و داماد پیامبر اکرم(ص)، همسر حضرت فاطمه(س)، پدر و جدِّ یازده امام شیعه است. پدر او ابوطالب و مادرش فاطمه بنت اسد بودند. به گفته عالمان شیعه و بسیاری از علمای اهل سنت، در کعبه زاده شد و نخستین مردی بود که به پیامبراسلام(ص) ایمان آورد. از نظر شیعه، علی(ع) به فرمان خدا و تصریح پیامبر(ص)، جانشین بلافصل رسول خدا(ص) است.

فضائل زیادی برای امام علی(ع) برشمرده‌اند؛ پیامبر(ص) در یوم الدار او را به عنوان وصی و جانشین خود برگزید. او هنگامی که قریش قصد کشتن پیامبر(ص) را داشتند، در بستر پیامبر اسلام(ص) خوابید تا پیامبر(ص) بتواند مخفیانه به مدینه هجرت کند. پیامبر(ص) عقد اخوت خود را با وی بست. بنابر منابع شیعه و برخی منابع اهل سنت، حدود ۳۰۰ آیه از قرآن کریم، درباره فضایل وی است مانند آیه مباهله، آیه تطهیر، آیه ولایت و برخی دیگر از آیات که بر عصمت وی دلالت دارد.

علی(ع) در همه غزوات پیامبر اسلام(ص) به جز جنگ تبوک شرکت داشت. در غزوه تبوک پیامبر(ص) علی(ع) را به جانشینی خود در مدینه گماشت. امام علی(ع) در غزوه بدر، تعداد زیادی از مشرکان را به هلاکت رساند، در غزوه احد از جان پیامبر(ص) محافظت کرد، در غزوه خندق با کشتن عمر بن عبدود جنگ را خاتمه داد و در غزوه خیبر، با کندن درِ بزرگ قلعه خیبر، جنگ را به سرانجام رساند.

پیامبر(ص) پس از انجام تنها حج خود، پس از نزول آیه تبلیغ، مردم را در منطقه غدیر خم جمع کرد؛ سپس خطبه غدیر را خواند و دست امام علی(ع) را بلند کرد و فرمود «هر که من مولای او هستم، علی نیز مولای اوست، خدایا دوست بدار آن‌که او را دوست دارد و دشمن او را دشمن بدار.» پس از آن، برخی صحابه مانند عمر بن خطاب به امام علی(ع) تبریک گفتند و او را با لقب امیرالمومنین خطاب کردند. بنابر نظر مفسران شیعه و برخی از اهل سنت، آیه اکمال در همین روز نازل شده است. به باور شیعیان، عبارت من کنت مولاه فعلیٌ مولاه که توسط پیامبر(ص) در روز غدیر گفته شد، به معنای تعیین جانشینی پیامبر(ص) است.

امام علی(ع) در دوران ۲۵ ساله خلفای سه‌گانه تقریباً از امور سیاسی و حکومتی به دور بود و تنها به انجام خدمات علمی و اجتماعی مشغول بود؛ از جمله جمع‌آوری قرآنی که به مصحف امام علی(ع) مشهور شد و حفر قنات.

همزمان با سالروز ولادت امام علی (ع) خبرنگار گروه قرآن و معارف خبرگزاری شبستان گفتگویی با آیت الله «سیدعلی مقدم قوچانی» استاد حوزه علمیه و دانشگاه، تحصیل کرده حوزه های علمیه نجف اشرف، مشهد مقدس، قم و تهران انجام داده است که در ادامه می خوانید.

درباره شان ولادت حضرت علی (ع) در خانه کعبه توضیح دهید.

موضوع بحث ولادت امیرالمومنین علی (ع) در خانه کعبه است که در کتاب های معتبر اهل سنت و شیعه ۱۲ امامی آمده و ثبت است. شاعر اهل بیت (ع) می فرماید: ولادت حضرت علی (ع) ۱۳ رجب است که ایام البیض است و ماه هم نورانیت خود را به زمین نورافشانی می کند.

علی است صاحب عز و جلال و رفعت و شأن * علی است بحر معارف، علی است کوه وقار
دلیل رفعت شأن علی اگر خواهی * بدین کلام دمی گوش خویشتن می‌دار
چو خواست مادرش از بهر زادنش جایی * درون خانه خاصش بداد جا جبّار
ز بهر مدخل آن پیشوای خیل زنان * شکافت حضرت ستار، کعبه را دیوار
پس آن مطهره با احترام داخل شد * در آن مکان مقدس بزاد مریم وار
برون چو خواست که آید پس از چهارم روز * ندا شنید که رو نام او علی بگذار
فدای نام چنین زاده‌ای بود جانم * چنین امام گزینند، اولی الابصار.

خداوند یک امتیاز و ویژگی ای به امیرالمومنین علی (ع) داده که به هیچ پیامبری نداده و اینکه میسر نگردد به کس این سعادت؛ به کعبه ولادت به مسجد شهادت.

خداوند چه ویژگی هایی به امیرالمومنین علی (ع) عطا فرموده اند؟

یکی از ویژگی های منحصربه فرد امیرالمومنین علی (ع) که شیعیان باید به خود ببالند و افتخار کنند که چنین امامی دارند. یکی از ویژگی های منحصر به فرد ایشان این است که آن بزرگوار داخل خانه کعبه متولد شده و قبل و بعد از ایسان چنین افتخاری نصیب هیچ کس، هیچ امام و پیامبری نشده است.

امام سجاد (ع) درباره ولادت امام علی (ع) این گونه می فرماید: فاطمه بنت اسد مادر امیرالمومنین هنگام طواف خانه خدا، درد زایمان فراگرفت. این بانوی بزرگوار وارد خانه کعبه شد و امیرالمومنین (ع) در آنجا به دنیا آمد. عالم جدید القدر سیخ صدوق از سعیدبن جبیر و او از یزیدبن قنبر نقل می کند که گفت: من با عباس عموی پیامبر خدا و جمعی از طایفه در مقابل خانه کعبه نشسته بودیم ناگاه فاطمه بنت اسد مادر امیرالمومنین که از مدت حملش ۹ ماه گذشته بود به طرف خانه کعبه برای طواف آمد. در همان لحظه او را درد زایمان فرا گرفت. فاطمه در کنار خانه کعبه چنین دعا کرد: خدایا من به تو و همه رسولان و پیامبران تو ایمان دارم و به نبوت و پیامبری جدم ابراهیم خلیل الرحمان که این خانه کعبه را بنا نموده ایمان دارم، خدایا به حق این مولود، خدایا به حق آن کسی که این خانه کعبه را بنا نموده و به حق این مولودی که در رحم دارم، وضع حمل را بر من آسان بگردان.

راوی می گوبد ناگاه دیدیم دیوار خانه کعبه از جانب مقابل درب کعبه از پشت کعبه شکافته شد و فاطمه بنت اسد وارد خانه کعبه شد و آنگاه دیوار کعبه به هم پیوست. خواستیم قفل خانه کعبه را باز کنیم اما هرچه کوشش کردیم باز نشد فهمیدیم که این جریان، امری خدایی است. فاطمه بنت اسد سه شبانه روز داخل خانه کعبه بود و در روز چهارم، همان موضع از دیوار شکافته سد و فاطمه بنت اسد درحالیکه اسدالله العالم علی بن ابیطالب را در آغوش داشت. از درون خانه کعبه بیرون آمد و چنین می گفت: خداوندا مرا بر زنان عالم فضیلت دادی، فضیلت خاصی دادی که به هیچ زنی چنین فضیلتی ندادی، زیراکه آسیه همسر فرعون خدا را در جایی عبادت می کرد که جز هنگام ضرورت،‌ عبادت در آنجا جایز نبود و حضرت مریم دختر عمران و مادر حضرت عیسی (ع) هنگام زایمان از بیت المقدس بیرون رفت و در بیابان دوری از مردم زایمان کرد و به فرمان الهی درخت خشک خرما برایش رطب تازه داد و آن بانوی بزرگوار از آن میل کرد. خداوند در آیات ۲۳ تا ۲۷ سوره مریم نیز به این موضوع اشاره کرده است. ولی من داخل خانه خدا شدم، داخل خانه تو شدم و در آنجا زایمان کردم و از میوه ها و غذاهای بهشتی استفاده کردم.

در روز چهارم هنگامی که فاطمه خواست از خانه کعبه بیرون بیاید، هاتف غیبی چنین ندا داد: ای فاطمه نام این فرزندت را علی بگذار زیراکه او مقامش بسیار عالی است. خداوند علی اعلی نام او را از نام خودش مرسل نموده است. ای فاطمه این فرزند تو، بت های داخل خانه کعبه را می شکند و بر بالای خانه کعبه اذان خواهد گفت. او مرا تقدیس و تمجید می کند. یا فاطمه خوشا به حال کسی که دوست و مطیع این فرزند باشد و وای به حال کسی که با او دشمنی کند.

درخصوص روایت هایی که درباره نحوه ولادت و نامگذاری امام علی (ع) وجود دارد، توضیح دهید.

در بعضی روایات چنین آمده است که جناب ابوطالب با خداوند مناجات کرد و از خداوند خواست که نام نیکویی برای فرزندش تعیین کند. جناب ابوطالب به خداوند عرض کرد ای پروردگاری که شب تاریک و ماه نوردهنده را آفریده ای برای ما بیان کن که این فرزند را چه نامگذاری کنیم؟ ناگاه لوحی زیبا و سبزرنگ در مقابل جناب ابوطالب و فاطمه پیدا شد که در آن لوح چنین نوشته شده بود:«ای ابوطالب و ای فاطمه، خداوند شما را به فرزندی پاک و پاکیزه مخصوص گردانیده و خداوند علی اعلی نام او را از نام خودش مشتق نموده پس نام او را «علی» بگذار. »

این سند در بسیاری از کتاب های اهل سنت واقعه ولادت امیرالمومنین (ع) را در داخل خانه کعبه نوسته اند که در اینجا به بعضی از آنها اشاره می شود. کتاب تذکرة الخواص من الامة فی ذکر خصائص الائمة نوشته یوسف بن قزاوغلی مشهور به سبط ابن جوزی، کتاب ابن صباغ مالکی، کِفایَةُ الطّالب فی مَناقِب عَلیّ بْن اَبی‌طالب(ع) اثر محمد بن یوسف گنجی، مُروج‌الذَهَب و معادن‌الجوهر نوشته علی بن حسین مسعودی، صفحه ۷۶ نورُ ألأبْصار فی مَناقِبِ آلِ بَیْتِ ألنّبیّ ألمُخْتار(ص) نوشته مؤمن بن حسن شبلنجی شافعی، صفحه ۵۵۰ جلد سوم المستدرک علی الصحیحین نوشته حاکم نیشابوری، در کتاب آلوسی، علامه امینی از عالمان و دانشمندان باارزش شیعه ۱۲ امامی در کتاب الغدیر جلد ۶ این موضوع را از ۱۶ جلد کتاب اهل سنت بیان فرموده بنابراین ولادت امیرالمومنین (ع) در داخل خانه کعبه را شیعیان و اهل سنت به طور متواتر نقل کرده اند و جای شک و شبهه ای باقی نگذاشته اند.

یکی از شاعران چنین سروده است:

اسدالله در وجود آمد

در پس پرده هر چه بود آمد

عالم ممکنات احیا شد

غرض خالق ودود آمد

رمز خلقت ،ظهور مطلق کرد

جمله ذرات در سجود آمد

پرده سِر غیب بالا رفت

علت غائی وجود آمد

خانه زاد خدا علی از غیب

پرده برداشت در شهود آمد

اسد الله در وجود آمد

در پس پرده هر چه بود آمد

و یا در جایی دیگر آمده است:«خدا دست عنایت چون برآورد در این دریای هستی گوهر آورد» و یا در جایی دیگر آمده است:« مرا هست از پدر شکر فراوان هم از مادر که بنمودند مرا احسان»، «مرا بردند اندر راه ایمان ولای اهل بیت و عشق ایشان» ابن حدید در اشعاری که دارد در ضریح امیرالمومنین (ع) نوشته بودند.

ولایت و ولایت مداری در دین اسلام چه جایگاهی دارد؟

در روایات هم داریم که اگر کسی هزار سال عمر کند، هزار حج و هزار عمره، همه ساله در حال نماز و روزه و عبادت بوده امام ولایت در او نباشد و ولایت امیرالمومنین و فرزندانش در او نباشد که احکام دین را از این خانواده بگیرد، همه عباداتش باطل است. مرحوم سید رضی گردآورنده نهج البلاغه در کتاب خصایص امیرالمومنین آورده است و درباره علو مقام و عظمت امیرالمومنین (ع) و اهل بیت (ع) حدیث جالبی را نوشته است. که از این حدیث شریف و نورانی افضلیت نورانی مولا امیرالمومنین و اهل بیت از کعبه مقدسه استفاده می شود.

رسول خدا (ص) فرمود: یا علی مثل و مانند شما در میان امت من مانند کشتی نوح است در میان امتش. هر کس از آن کشتی استفاده کرد، نجات پیدا کرده و هر کس تکبر ورزید و از آن کشتی استفاده نکرد، غرق شد.

پسر نوح با بدان نشست خاندان نبودت گم شد. پیامبر اسلام فرمود یا علی هر کس از شما و اهل بیت پیروی کرد، روز قیامت، او اهل نجات است و هرکس با شما دشمنی کرد و از علوم و معارف و ارکان دین را از شما نیاموخت، او در آتش دوزخ قرار می گیرد.

همچنین حضرت محمد (ص) در جای دیگری فرموده اند: من شهر علم و علی باب آن است. احکام دین را باید از امام علی (ع) و امام صادق (ع) نه دیگری آموخت. یا علی مثل و مانند شما در امت من مانند خانه کعبه است که خداوند فرموده هرکس شما را دوست داشته باشد و از شما پیروی کند از عذاب خدا در امان است و هرکس از شما پیروی نکند و با شما دشمنی کند، خداوند جایگاه او را در جهنم قرار می دهد.

همچنین پیامبر فرمود یا علی خداوند فرموده است اگر کسی استطاعت مالی دارد، واجب است که حج به جای آورد، اگر استطاعت مالی ندارد یا عذر دیگری مانند مریضی و خوف و ترس از دشمن داشته باشد، حج بر او واجب نیست و همچنین بقیه عبادات دارای شرایز مخصوصی می باشد اما درباره دوستی و ولایت شما ؛ یا علی درباره دوستی و ولایت شما، فقیر، غنی، مریض و سالم و دیگران، همه و همه مسلمین جهان مورد سوال قرار می گیرند و هیچ کس معذور نیست که بگوید من عذر داشتم که از علی پیروی نکردم.

اینجا مساله بت شکنی امیرالمومنین (ع) مطرح شده است. وقتی پبامبر،‌ مکه را فتح کرد، حضرت علی (ع) بت ها را شکست و بالای خانه کعبه نیز چند بت طلایی وجود داشت که آنها را نیز شکست.

پایان پیام/47