سرگذشت خواندنی و جالب آرتیستون / سومین دختر کوروش بزرگ

آرتیستون یا آرتیستونه اسم شخص زنانهٔ پارسی، تنها به شکل یونانی Artystōnē ارتیستونه و شکل ایلامی Ir-da-iš-du-na و Ir-taš-du-na می‌باشد که گواهی شده‌است. این گونه‌های غیرایرانی، منعکس کنندهٔ نام پارسی باستان Rtastūnā «ستون ارته (=راستی خدای‌وار شده یا راستی و درستی)» هستند.

از نوشته‌های هرودوت برمی‌آید که آرتیستونه یکی از دختران کورش بزرگ و در نتیجه خواهر آتوسا بود، که با داریوش بزرگ ازدواج کرد. آرتیستونه مادر ارته‌زوستر و آرشام و گبریاس بود. الواح تخت جمشید نشان می‌دهند که او مالک چندین کاخ در نقاط مختلفی در سراسر پارس بوده‌است؛ و برخی سهمیه‌های گواهی شده در همان الواح، گویای آنند که آرتیستون، که دو بار du-uk-ši-iš «شاه‌دخت» خوانده شده، ضیافت‌های باشکوهی را، نه به ندرت، گاه همراه با پسرش آرشام، ترتیب می‌داده‌است. کمرون لوحی منتشر ساخته‌است که فرمانی از داریوش بزرگ به تاریخ آوریل ۵۰۶ پ. م در خود دارد مبنی بر این که صد کشتی به آرتیستونه دختر کوروش بزرگ اعطا شود که بی گمان هم نام آرتیستونه همسر خودش است. آرتیستونه همسر داریوش بزرگ دو پسر برای او آورد: آرشام فرمانده نیروهای عرب و اتیوپیایی و گوبریاس فرمانده نیروهای کاپادوکیایی و سوری.

به نظر می‌رسد که آرتیستون، سوگلی (همسر محبوب) داریوش بوده، چنانچه هرودوت گزارش داد که داریوش فرمان ساخت تندیسی زرین از او را داده بود. در گل‌نبشه‌های ایلامی‌زبان تخت‌جمشید، بارها از آرتیتسون گزارش شده و به املاک فراوان، کارگران و جیره‌هایی که گویا برای برپایی ضیافت‌های بزرگ داشته بود، اشاره گردیده‌است.

او همراه با آتوسا، بامه و آپاکیش جزو چهار زن خانواده شاهی است که اسمش در لوح‌های گلی هخامنشی ثبت شده‌است.