چرا بازماندگان از تحصیل به یک میلیون نفر رسیدند؟

۹۱۱ هزار کودک در سن تحصیل در سال تحصیلی گذشته از تحصیل بازماندند و ۲۷۹ هزار نفر هم ترک تحصیل کردند؛ بنابراین بیش از یک میلیون و ۱۹۰ هزار کودک در سن تحصیل به مدرسه نمی‌روند. این عدد قابل توجه، حدوداً برابر با ۷.۵ درصد از تعداد کل دانش‌آموزان در این سال تحصیلی است. تعداد کودکان بازمانده از تحصیل طی سال‌های گذشته در اثر دو شوک افول اقتصاد و همه‌گیری کرونا، روندی افزایشی را طی کرده است. این وضعیت به خصوص نمایان‌گر اثر منفی افت وضعیت اقتصادی در سال‌های اخیر روی اقبال به تحصیل است که می‌تواند از طریق افزایش ضعف اقتصادی خانوار‌ها و همچنین ناتوانی بیشتر دولت در برقراری امکانات تحصیل و جذب کودکان بازمانده از تحصیل رخ داده باشد. پیامد منفی کاهش اقبال به تحصیل در زندگی فردی بازماندگان از تحصیل و کاهش فرصت‌های اقتصادی و اجتماعی پیش روی آن‌ها واضح است.

آخرین آمار از تعداد بازماندگان از تحصیل
مرکز پژوهش‌های مجلس گزارشی منتشر کرده درباره روند بازماندگی از تحصیل و ترک تحصیل در سال‌های اخیر. گزارش نشان می‌دهد طی سال‌های گذشته دو شوک به تعداد بازماندگان از تحصیل وارد شده است. در سال تحصیلی ۹۶-۹۷ رشدی ناگهانی در تعداد بازماندگان از تحصیل مقطع متوسطه دوم رخ داده است؛ به نظر می‌رسد شرایط اقتصادی و گسترش فقر بسیاری از نوجوانان را به این واداشته که تحصیلاتشان را پس از اتمام متوسطه اول (راهنمایی) ادامه ندهند و احتمالاً وارد بازار کار شوند. با این حال، برای سنجش این حدس باید به داده‌های جزئی بازار کار مراجعه کرد.

شوک دوم وارده به بازماندگی از تحصیل، در دوران کرونا رخ داده است؛ این شوک به مقطع ابتدایی وارد شده است. با شروع کرونا، شش‌ساله‌هایی که وارد مقطع ابتدایی نشدند، ۱۲۰ درصد رشد ناگهانی داشت. گزارش مرکز پژوهش‌ها توضیح می‌دهد که با وجود کاهش اثرات همه‌گیری کرونا، بازگشت به مدرسه به کندی رخ داده است و بیم آن می‌رود که با عدم بازگشت بخشی از بازماندگان از تحصیل ابتدایی، روند رو به رشدی از بی‌سوادی در پیش باشد.

کدام استان‌ها بیشتر بازماندگان از تحصیل را دارند؟
در سال تحصیلی گذشته، استان سیستان و بلوچستان، بیشترین تعداد بازمانده از تحصیل -یعنی ۱۴۵هزار نفر- و بیشترین درصد بازماندگی از تحصیل -یعنی ۱۸.۲۰ درصد- را داشته است. این رتبه اول در سال‌های گذشته هم برقرار بوده است. از دیگر استان‌هایی که درگیر این معضل هستند، می‌توان به آذربایجان غربی، گلستان، خراسان شمالی و خراسان رضوی اشاره کرد.

ترک تحصیل کمتر از گذشته
تعداد دانش‌آموزانی که پس از شروع یک مقطع، ترک تحصیل می‌کنند، از ۳۴۷ هزار نفر در سال تحصیلی ۹۳-۹۴ به ۲۷۹هزار نفر در سال تحصیلی ۱۴۰۰-۱۴۰۱ رسیده است. اما با توجه به روند صعودی بازماندگی از تحصیل، به نظر می‌رسد اتفاقی که افتاده این است که بخشی از افرادی که در شرایط سال‌های قبل ممکن بود دست به ترک تحصیل در میانه یک مقطع بزنند، با شرایط سال‌های بعد تصمیم به عدم آغاز مقطع از ابتدا گرفته‌اند. در نتیجه آمار ترک تحصیل کاهش یافته، اما روند بازماندگان در مجموع صعودی است. ضمناً پنج استانی که بیشترین ترک تحصیل در آن‌ها رخ می‌دهد، همان پنج استان نام‌برده‌ای هستند که بیشترین بازماندگان از تحصیل را دارند.