▪ فاطمه کیست؟
پیرامون شخصیت جامع الأطراف و وسیع الأبعاد حضرت زهرا علیهاالسلام آنچه گفتهاند و نوشتهاند و باز هم گویندگان و نویسندگان بگویند و بنویسند، به پایان بیان مقامات و درجات و فضایل حضرت نمیرسند. اگر چه طول عمر آن بزرگوار 18 سال بیشتر نبود، اما عرض آن بیش از میلیونها و بیشتر و بیشتر بود. مهم این است که شخص در مدت کوتاه حیات خویش، کارهایی بزرگ انجام دهد که از دیگرانی مثل او در هزاران برابر آن سالها، صادر نمیشود.
از این جهات، هرچه ما در این موضوع و میدان وارد شویم، و هرچه در رشتههای مقامات و فضایل آن بزرگوار مطرح کنیم، نمیتوانیم حق مطلب را ادا نماییم. همه مقاماتی را که بتوان برای یک انسان کامل فرض کرد، حضرت زهرا علیهاالسلام در رتبه اول و در درجه اول آن قرار دارد.
مواضع حضرت زهرا علیهاالسلام در ایمان و معرفة الله، در بندگی خدا و عبادت، در بیاعتنایی به دنیا و قناعت، در رحم و ایثار دیگران بر خود، در همسرداری و تربیت فرزند، در حفظ کرامتها و حشمتهای خاصی که اسلام برای بانوان توصیه نموده است و در رعایت ستر و عفاف، و در نشاندادن تمام ده صفت برجستهای که در سوره احزاب برای زنان، مانند مردان افتخار شمرده شده، یگانه و اسوه بود.
همه تاریخ حیات آن حضرت برای انسان اعجابآفرین است که چگونه یک زن، و تا کجا میتواند به آن مقامات عالی نائل شود، و سیر خودش را به طرف خداوند متعال ادامه بدهد. آنقدر انوار وجود فاطمه علیهاالسلام درخشان است که بعضی از زنان پیغمبر در توصیف ایشان میگوید: «مَا رَأَیْتُ أفْضَل مِنْ فَاطِمَة غَیر أبِیهَا؛ من برتر از فاطمه ندیدم مگر پدرش را». (1)
مواضعی که حضرت صدیقه طاهره فاطمه زهرا علیهاالسلام بعد از رحلت حضرت رسول صلیاللهعلیهوآلهوسلم اتخاذ کردند، بسیار والا و اعجابانگیز بود. او که مسئولیت بزرگ رساندن حقایق به مردم را بر عهده خودش میدید، معجزهوار آن خطبه بزرگ را در مسجد پیامبر صلوات الله علیه و آله انشاء کرد.
در آن شرایط و موقعیت که برای هیچ کسی امکان چنان سخنرانی و چنان خطبه و بیان حقائقی میسر نبود آن حضرت - که سلام و درود خداوند بر او باد- تنها کسی بود که با حضور خود و ایراد آن خطبه بلیغه، حضور رسول الله صلیاللهعلیهوآلهوسلم را به یاد مستمعین میآورد. آن حضرت با چادر و عبایی که پوشیده بودند و روی زمین کشیده میشد و در حالیکه زنان بنیهاشم اطراف ایشان را گرفته بودند وارد مسجد شد.
به امر آن بزرگوار، پردهای بین بانوان و مردان کشیده شد تا حضرت از پشت پرده خطبه بخوانند و چنان خطبه را بالبداهة انشاء میفرمودند که مستمعان را سکوت فراگرفته و اشک از چشمان آنها سرازیر شده بود. وجود حضرت فاطمه زهرا علیهاالسلام وجودی آسمانی و ملکوتی است که امثال بنده نمیتوانیم در این میدانها وارد شویم و به وصف آن حضرت بپردازیم.
اصلاً یکی از ارکان مهم عنوان والای اهلبیت علیهمالسلام، حضرت زهرا علیهاالسلام است. در آیه تطهیر «إنّما یُریدُ اللهُ لِیُذهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ اَهْلَ البَیْتِ وَ یُطَهِّرَکُم تَطْهِیراً»(2)، حضرت فاطمه زهرا علیهاالسلام یگانه بانویی از آن پنج تن است که این آیه در شأن آنها نازل شده است و او مشمول این آیه است.
و در آیه «فَمَنْ حَاجَّکَ فیهِ مِنْ بَعْدِ ما جاءَکَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعالَوْا نَدْعُ أَبْناءَنا وَ أَبْناءَکُمْ وَ نِساءَنا وَ نِساءَکُمْ وَ أَنْفُسَنا وَ أَنْفُسَکُمْ» (3)، یگانه زنی که با حضرت رسول حضور پیدا کرد فاطمه زهرا صلوات الله علیهما بود. در آیه «قُلْ لا أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلّا الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبى»(4) هم وقتی از حضرت رسول صلواتاللهعلیهوآله میپرسند که نزدیکان شما - که خداوند در این آیه امر به مودت آنها فرموده- چه کسانی هستند؟ میفرمایند: علی و فاطمه و حسن و حسین صلواتالله علیهم اجمعین. (5)
مقام معنوی حضرت زهرا علیهاالسلام و وجود مبارک ایشان، حجتی است برای حقانیت شیعه. بنده یک وقتی که در مدینه بودم، شنیدم کتابخانهای در آنجا کتابهای ضد شیعه را میفروشد. بنده رفتم و کتابهای آنجا را بررسی کردم. دیدم یکی از آن کتابها روی میز صاحب مکتب است. کتابی بود به نام «و جاء دور المجوس» با صاحب کتابخانه مشغول صحبت شدم. ایشان از کتابهایی نام برد که بنده آنها را میشناختم. بعد پرسید که شما این کتاب را دیدهاید یا نه؟ گفتم: ندیدم، ولی میدانم که تمام مطالب افترا و دروغ است. گفت: نخوانده از کجا میگویید؟
کتاب را گرفتم و باز کردم. در همان نگاه اول، مطلبی را که نوشته بود عنوان کردم، و جعل و کذببودن آن را برایش ثابت نمودم. بالاخره بعد از کمی صحبت، پرسید که عقیده شما در مسأله خلافت آن دو نفر چیست؟ گفتم: این چه سؤالی است که شما میکنید! معلوم است کسی که عقیده به آنها نداشته باشد، از دین خارج نمیشود، و کسی که از دنیا برود و آنان را نشناخته باشد بیدین نیست. در ادامه که نسبت به عقیده شیعه درباره امر خلافت اصرار میکرد گفتم: عقیدتنا عقیدة سیدة فاطمه علیهاالسلام . این را که گفتم ساکت شد، و معلوم بود مواضع آن حضرت نسبت به خلفا را نمیتوانند رد نمایند. سپس پرسید: بعد چطور؟ و منظورش اجماع ساختگی بود. گفتم: ما به همان اعتقاد حضرت زهرا علیهاالسلام باقی هستیم.
وقتی باز هم همین حرف محکم را تکرار کردم، دیگر نتوانست حرفی بزند. غرض اینکه موقعیت و مواضع حضرت فاطمه زهرا صلواتاللهوسلامهعلیها، موقعیتی است که اساس مذهب تشیع را تقویت و تأیید میکند. بنابراین باید معارف و هدایتهای سرور بانوان جهان، بضعة رسول صلوات الله علیه و آله را در معرض مطالعه همگان قرار دهیم که همین عقاید و هدایتها حجّت تشیع میباشد. باید خطبه معجزهوار حضرت زهرا علیهاالسلام که متضمن همهگونه پیام لازم و سازنده در تمام نواحی حیات است- مورد توجه قرار بگیرد. باید موضع حضرت آنجا که میفرماید: «خَیْرٌ لِلنِّسَاءِ أَنْ لَا یَرَیْنَ الرِّجَالَ وَ لَا یَرَاهُنَّ الرِّجَال؛ برای زن بهترین حال این است که هم مرد بیگانه او را نبیند و هم او مرد بیگانه را نبیند»(6)، مورد توجه و تأمل بانوان زهرایی قرار بگیرد. باید مراسم و ذکر فضایل آن حضرت همیشه زنده بماند که یکی از وسایل تقرب به خداوند، احیاء امر اهلبیت علیهمالسلام خصوصاً فاطمه زهرا علیهاالسلام میباشد.
در مقام بیان عظمت حضرت فاطمه زهرا علیهاالسلام و برکات وجودی آن بزرگواران چه میتوان گفت و از کجا باید شروع کرد؟ فاطمه علیهاالسلام از اهلبیتی است که خداوند متعال، عالم را بهواسطه وجود ایشان خلق فرموده است، آنجا که رسول خدا صلوات الله علیه وآله فرمود: «لَوْ لَا نَحْنُ مَا خَلَقَ اللهُ آدَمَ وَ لَا حَوَّاءَ وَ لَا الْجَنَّةَ وَ لَا النَّارَ وَ لَا السَّمَاءَ وَ لَا الْأَرْض» (7)
و یا حضرت امیرالمؤمنین علیهالسلام در آن مرقومهای که به معاویه مرقوم نمودند میفرماید: «فَإِنَّا صَنَائِعُ رَبِّنَا وَ النَّاسُ بَعْدُ صَنَائِعُ لَنَا» (8) این عبارت، از نظر معنا خیلی مهم است. بعضی میخواهند بگویند که معنای این روایت این است که مردم تربیتشده یا پرورشیافته مکتب ما هستند، ولی هیچ مانعی ندارد که به این معنا باشد که هدف غایی از خلقت، وجود محمد و آل محمد علیهمالسلام است و یا آن حدیث قدسی که خداوند میفرماید: «خَلَقْتُکَ لِأجْلِی» (9) و در حدیثی دیگر میفرماید: «لَوْلَاکَ مَا خَلَقْتُ الْأَفْلَاکَ» (10). اصلاً انسان نمیتواند بفهمد که خداوند متعال که میفرماید: تو را برای خودم خلق کردم و همه افلاک را برای تو خلق کردم چه معنایی دارد؟
آنچه از همه این سخنان معلوم میشود این است که ارتباط آنها با خداوند متعال بسیار بالاست، چراکه خداوند متعال، بالا و والاست، البته خود پیغمبر اکرم صلیاللهعلیهوآلهوسلم اظهار عجز میکند و اظهار میدارد: «مَا عَرَفْنَاکَ حَقَ مَعْرِفَتِکَ» (11) باید دانست که ما هرچه داریم از اهلبیت علیهمالسلام داریم. غیر از آنها هر کس هرچه میگوید، وقتی انسان آنها را ملاحظه میکند میبیند به جایی متصل نیست و نمیشود به آن اعتماد کرد.
همه چیز در مکتب اهلبیت علیهمالسلام است که پیامبر فرمود: «إنّی تارکٌ فیکُمُ الثّقلین کتاب الله وَ عِتْرَتی» یعنی همه چیز را از اهلبیت بگیرید و از غیر اینها نگیرید. حضرت رسول صلیاللهعلیهوآلهوسلم فرمود: نه از اینها جلو بیفتید و نه عقب، که اگر جلو بروید گمراه میشوید و اگر عقب بیفتید هلاک میگردید. و نیز میفرماید: «لاتُعَلِّمُوهُم» چیزی یادشان ندهید، «فإنَّهُم أعْلَمُ مِنْکُم» از تمام مردم، اینها عالمتر هستند.
حال در میان اهلبیت علیهمالسلام، حضرت زهرا علیهاالسلام یک محوریت خاصی دارند؛ ملاحظه کنید وقتی اهلبیت علیهمالسلام معرّفی میشوند ایشان در صدر هستند؛ «هُمْ فَاطِمَةُ وَ أبُوهَا وَ بَعْلُهَا وَ بَنُوهَا» (12) آن حضرت در بین اهلبیت علیهمالسلام، مقام و عظمت خاصی دارند که همه ائمه علیهمالسلام به وجود ایشان افتخار میکنند. در واقع، آن وجود مقدس برای همه اهلبیت علیهمالسلام حجت است، یعنی برای حقانیت خودشان و برای بطلان غاصبین و ستمگران به وجود آن بزرگوار احتجاج میکنند. همه اهلبیت علیهمالسلام حجتند، ولی حضرت فاطمه زهرا علیهاالسلام از این جهات، حجیتش از همه بیشتر است.
فاطمه زهرا علیهاالسلام سیدة نساءالعالمین، بضعة الرسول و قرینة ولیّالله، بانویی که در مباهله به حکم قرآن مجید، اختصاصِ شرکت داشت، و از اهلبیت علیهمالسلام هم، یگانه بانویی بود که به مقام عصمت و طهارت چون پدر و همسر و فرزندانش آراسته بود، و در آن اجتماع که حتی امسلمه هم اجازه حضور نیافت و از پیامبر اکرم صلیاللهعلیهوآلهوسلم جواب «إنّکِ على الخیر» شنید، فقط یگانه بانویی که حضور داشت آن حضرت بود. او در غیر مقام نبوت، در اخلاق و علم و کمالات نسبت به پدر نسخهای مطابق اصل بود و مثل سائر ائمه علیهمالسلام سیره و رفتار و گفتارش، دین و شرع و دلیل احکام الهی است.
او امامت به معنای علم و هدایت را حائز بود، و بهعنوان یک بانوی اول اسلام در عفاف و عصمت و کرامت و ستر، وجودش الگو و اسوه است. اشتغال به کارهای بیرون از منزل و همکاری با مردان نامحرم دون شأن هر زن ذی شأن و ملتزم به ستر و عفاف است تا چه رسد به بانویی که شأنش «إنّ اللهَ تَعَالى یَغْضِبُ لِغَضَبِ فَاطِمة وَ یَرْضى لِرِضَاهَا» باشد. اصلاً حضور در جاهایی که مختص به مردان است برای بانویی مانند او تنازل از مقام اجل و امنع و اقدس اوست.
▪ خطبه اعجازآور
یکی از معجزات حضرت زهرا علیهاالسلام ، خطبه بالبدیهة آن حضرت بود. آن بزرگوار در آن جو اختناق و کودتای بزرگی که شده بود، با آن مصیبت جانکاه و عظمای ارتحال حضرت رسول صلیاللهعلیهوآلهوسلم و بعد مصایب دیگر، این خطبه را که در اوج فصاحت و بلاغت است انشاء کرد که امیرالمؤمنین علیهالصلاةوالسلام هر چند امام البلغاء و امیرالفصحاء است و میفرمود: «إِنَّا لَأُمَرَاءُ الْکَلَامِ وَ فِینَا تَنَشَّبَتْ عُرُوقُهُ وَ عَلَیْنَا تَهَدَّلَتْ غُصُونُه»(13) ولی جو اجازه نمیداد که چنان سخنرانی جامع و گویا و کوبنده و ماندگاری ایراد نماید. عظمت حضرت صدیقه طاهره علیهاالسلام باعث شد که در آن اجتماع تاریخی و محاکمه بزرگ نتوانستند مانع خطبه خواندن ایشان شوند، و چنان بود که شخص حضرت رسول اکرم صلیاللهعلیهوآلهوسلم حضور یافتهاند و بسیاری از مردم حاضر وقتی آن حقایق بیان میشد گریه میکردند.
به هر حال، این خطبه متضمن مطالب بسیار بالا است و از معجزات اهلبیت علیهمالصلوةوالسلام است و لذا در مثل کتاب بلاغات النساء که در قرن دوم هجری نوشته شده است این خطبه را نقل میکند. البته فضایل آن حضرت بسیار زیاد است؛ همین حدیث مشهور نبوی که «إِنَّ اللهَ تَعَالَى یَغْضَبُ لِغَضَبِ فَاطِمَةَ وَ یَرْضَى لِرِضَاهَا» (1۴) در عین اختصار، معنای والا و مهمی دارد. حقایق و مطالب مهم ولایی تا حضرت مهدی عجاللهتعالیفرجهالشریف از این روایت استفاده میشود، یا این حدیث که پیغمبر اکرم صلیاللهعلیهوآلهوسلم هنگامی که میخواهند حضرت فاطمه را دلداری و تسکین خاطر بدهند میفرمایند: «أبشری یا فَاطِمة إنّ المَهْدِیّ منک»(1۵) ای فاطمه! بشارت بر تو باد که مهدی از توست؛ این بسیار مهم است که پیامبر اکرم صلیاللهعلیهوآلهوسلم شخص اول عالم امکان، برای آرامش روان و آمادهساختن دختر عزیز و یگانه خود برای تحمل مصایب و مسایلی که پیش میآید اینگونه دلداری میدهند که مهدی از توست، یعنی همه از تو و برای توست و سیر جهان به سوی تو، و پیروزی حق بر باطل و نور بر ظلمت برای تو است. به هر حال سخن در عظمت حضرت زهرا علیهاالسلام بسیار زیاد است.
▪ لزوم گرامیداشت ایام فاطمیه
گرامیداشت فاطمیه و مواضع فاطمه، سیره فاطمه، زهد فاطمه، عبادت فاطمه، علم و حکمت فاطمه باید همیشه جزء برنامهها باشد و در سخنرانیها، تألیفات و در هر فرصت مناسب باید آن را بازگو کرد. باید مصایبی که بر آن حضرت وارد شده است و آنقدر فاش و آشکار است که حتی در مثل کتاب النهایة ابن اثیر - با اینکه سنی است و کتابش لغت است- به مناسبت از اشاره به این مصائب پس از رحلت رسول الله صلیاللهعلیهوآلهوسلم نتوانسته خودداری کند و آنها را برای همه بازگو میکند.
ابناثیر در النهایة، لغت (هنبث) این دو شعر را از حضرت زهرا علیهاالسلام استشهاد میآورد که اجمالی از آن مصایب و هتک حرمتها به آن بانوی یگانه اسلام است که هر کس و هر شخص آگاهی، همه چیز را از آن میفهمد و شدت ناراحتی زهرا علیهاالسلام و رنج و غم او و اعتراض او را به آنچه واقع شد نشان میدهد. آنجا که خطاب به پدر بزرگوارش میفرماید:
«قَدْ کانَ بَعْدَک أنباء وَ هَنْبَثة
لَو کُنتَ شاهدَها لم یکثر الخُطَب
إنّا فَقَدْناک فَقْد الأرضِ وابلَها
فَاختل قومُک فاشْهدهم وَ لاتَغب»
سپس میگوید: «الهَنْبَثَة واحدة الهنابث، و هِی الأمُور الشّداد المختلفة و اشار إلى عتبها على أبیبکر: إنها خرجت فی لمة من نسائها تتوطأ ذیلها إلى أبیبکر فعاتبته.»
باید تاریخ را برای مردم بیان نمود، کلمات حضرت زهرا علیهاالسلام مخصوصاً آن خطبه عظیمه و بلیغه را که از معجزات ایشان است به گوش جهانیان رساند. آری! فاطمیه عاشوراست، فاطمیه شب قدر است، فاطمیه غدیر و نیمه شعبان است و فاطمیه یعنی روز پیروزی نور بر ظلمت. در پرتو بیان فضایل آن حضرت، همه ابعاد دین و ولایت ائمه طاهرین، و دعوت اسلام و قرآن و مکتب اهلبیت علیهمالسلام و در کل، رسالت رسول اکرم صلیاللهعلیهوآلهوسلم را باید تبلیغ نمود.
باید با بدعتها، با بیگانهگراییها، با نابسامانیها، با گناه، با شیوع مناهی و ملاهی، با فساد، با جهل و ضلالت مبارزه نمود. مکتب اهلبیت علیهمالسلام، مکتب معرفت، مکتب علم و بیداری، مکتب آگاهی و عدالت و برابری و رشد عقلی و اندیشههای نورانی است که همه باید آن را در هر فرصتی بازگو کنیم و همه باید قدردان مجالس نورانی فاطمی باشیم و از برکات آن کمال استفاده را نموده و مهمترین وظیفه خود را دعا با تضرع و انابه به درگاه خداوند متعال برای تعجیل در فرج موفور السرور فرزند عزیز فاطمه، حضرت مهدی عجاللهتعالیفرجهالشریف قرار دهیم؛ «اللهم عجل فرجه الشریف و اجعلنا من أعوانه و أنصاره و المستشهدین بین یدیه.»
..................................................................
▪ پینوشتها
1 مجمع الزوائد هیثمی، کتاب المناقب، باب مناقب فاطمة بنت رسول الله صلیاللهعلیهوآلهوسلم، ح15193.
2 احزاب/33.
3 آلعمران/61.
4 شوری/23
5 بحارالانوار/ج23/باب13.
6 وسایلالشیعة/ج20/ح25054.
7 عیون اخبار الرضا علیهالسلام/ج1/باب26/ح22.
8 نهجالبلاغة/ نامه28.
9 الجواهر السنیة؛ شیخ حر عاملی، ص710.
10 بحارالانوار/ج15/باب1/ح48.
11 بحارالانوار/ج68/باب61/ح1.
12 عوالم العلوم/ص933.
13 نهجالبلاغة/ خ233.
1۴ صحیفه امام رضا علیهالسلام/ص45/ح22.
1۵ البرهان متقی هندی/ص94.
منبع: وبسایت افق حوزه
«فاطمه(علیها السلام) واژه بی خاتمه»
پیرامون شخصیت جامع الأطراف و وسیع الأبعاد حضرت زهرا علیهاالسلام آنچه گفتهاند و نوشتهاند و باز هم گویندگان و نویسندگان بگویند و بنویسند، به پایان بیان مقامات و درجات و فضایل حضرت نمیرسند؛ ]]>
گفتاری از آیت الله صافی گلپایگانی؛
«فاطمه(علیها السلام) واژه بی خاتمه»پیرامون شخصیت جامع الأطراف و وسیع الأبعاد حضرت زهرا علیهاالسلام آنچه گفتهاند و نوشتهاند و باز هم گویندگان و نویسندگان بگویند و بنویسند، به پایان بیان مقامات و درجات و فضایل حضرت نمیرسند؛
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :
تاریخ :
چهارشنبه 1397/01/15 ساعت 15:09