انتقاد بی سابقه وزیر ارتباطات از روند فیلترینگ در ایران

محمد جواد آذری جهرمی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات ایران در دولت دوازدهم در جدیدترین مصاحبه‌ی خود انتقادات بی سابقه‌ای را نسبت به نحوه و فرایند فیلترینگ در کشور مطرح کرد و خواستار اصلاح در روند فعلی شد.

آذری جهرمی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در یک مصاحبه اعلام کرد فیلترینگ باعث نارضایتی عمومی مردم و به یک چالش بزرگ برای کیفیت اینترنت کشور تبدیل شده است. وزیر ارتباطات، مسدود شدن سایت‌های استارت آپ‌ها و فیلترینگ غیر کارشناسی را به معنای پایین کشیدن کرکره کسب و کار مردم دانست و گفت باید روشی مبتنی بر پالایش کارشناسی را جایگزین روش‌های فعلی برای فیلتر کردن کنیم، اما دستگاه قضایی به دنبال اصلاح این رویه نیست.

علت اختلال در اینترنت

آذری جهرمی در مورد اختلالات اینترنت که پس از فیلتر شدن تلگرام زیاد شد اظهار کرد کیفیت اینترنت یک روند دائمی است و هر چند مدت یک بار احتمال تغییر در آن وجود دارد. بیشتر اختلالی که در کیفیت اینترنت به وجود آمده بود به برخی سرویس‌دهنده‌های بین‌المللی ارتباط داشت که مسیر روتینگ اینترنت ایران را به دلیل مسائل مالی و مشکلات پس از تحریم محدود کرده بودند و لازم بود به سرعت این مسیرها تغییر کند. این موضوع باعث شده برخی سرویس‌های داخلی ما از خارج کشور به خوبی در دسترس نباشند. در واقع فیلترینگ روی مسیر خارج به داخل تاثیر نمی‌گذارد و تاثیرش روی ترافیک داخل به خارج است.

وی در رابطه با کیفیت کل اینترنت کشور گفت از زمانی که من به وزارتخانه آمدم سیستم مانیتورینگ بر اساس شاخص‌های مختلف راه‌اندازی شده است و شما اگر بخواهید می‌توانید روی سیستم‌های مانیتورینگ بر خط وضعیت اینترنت کشور را ببینید. شخصا این اطلاعات را پیگیری می‌کنم و منتظر گزارش وضعیت زیرمجموعه‌ها از طریق سیستم اداری نمی‌مانم. به نظرم وضعیت فعلی کیفیت اینترنت کشور مطلوب شده است. وزیر ارتباطات افزود:

این درست است که در زمان فیلترینگ تلگرام کیفیت اینترنت کشور ناگهان دچار افت شد، اما اکنون با شاخص‌های فنی به شما می‌گویم که شرایط کیفیت کلی و عمومی اینترنت کشور به بالاترین سطح خود تا قبل از فیلترینگ تلگرام رسیده است. از روی سامانه‌ای که در اتاق من است این شاخص‌ها قابل رویت است و در آینده قصد داریم این سامانه را در دسترس عموم قرار دهیم. طبق شاخص‌های فنی، افت کیفیت اینترنت در زمان فیلترینگ و وضعیت آن در حالت فعلی قابل مشاهده است. شاخص‌های کیفی بر اساس بیش از 30 هزار منبع در سراسر کشور سنجیده می‌شوند، اما کیفیت فرایندی دائمی است. ما از کاربران هم نظرسنجی می‌کنیم که چقدر از سرویس‌هایشان رضایت دارند و در حال حاضر رضایت عمومی بیش از 70 درصد است. آنهایی که از کیفیت رضایت ندارند هم بیشتر به خاطر ایرادهای مقطعی است که در حوزه‌های مختلف وجود دارد.

آذری جهرمی اضافه کرد فیلترینگ یک نارضایتی عمومی و چالشی برای موضوع کیفیت اینترنت است و همواره بخش مهمی از نارضایتی مردم از کیفیت اینترنت به دلیل در دسترس نبودن سایت‌ها و سرویس‌هایی بوده که قصد استفاده از آنها را دارند و این مساله اصلا قابل کتمان نیست.

فعالیت مسئولان در توییتر

یکی از مسائلی که ایجاد تناقض می‌کند، فعالیت بیشتر مسئولان از رئیس جمهور گرفته تا سخنگوی شورای نگهبان، وزرا، اعضای مجمع تشخیص مصلحت نظام و نمایندگان مجلس در شبکه اجتماعی توییتر است؛ آن هم در حالی که همه می‌دانند کاربران برای دسترسی به این شبکه اجتماعی مجبور به استفاده از فیلترشکن هستند و از سوی دیگر برخورد با فیلترشکن‌ها و بستن آنها هم در دستور کار مسئولان قرار گرفته است. جوان‌ترین وزیر کابینه دولت در این خصوص می‌گوید این سوال ما هم هست و ما این مساله را با ارسال نامه و درخواست رفع فیلتر نشان داده‌ایم. این نامه به امضای من و 5 وزیر و 2 نماینده مجلس رسیده و ارائه شده است.

از سوی دیگر خرم آبادی، معاون دادستان کل کشور می‌گوید درخواست وزیر ارتباطات برای رفع فیلتر توییتر غیر قانونی است. آذری جهرمی در پاسخ به این ادعا گفت این مساله را باید حقوقی‌ها اظهار نظر کنند. ما به این جمع‌بندی رسیدیم که این اقدام باید صورت بگیرد. ما هم فضای رسانه را می‌فهمیم، هم هجمه ضد انقلاب را می‌فهمیم و متوجه نگرانی‌های مختلف هستیم. هر چیزی مزایا و معایبی دارد و در شرایطی که استکبار جهانی در تلاش است ایران را منزوی کند و علیه ما در افکار عمومی جهان دست به فضاسازی بزند، مردم جهان باید صدای ایران و مردم آن را بشنوند.

معاون دادستان کل کشور همچنین گفته بود توییتر یک شبکه آمریکایی است که دشمن کنترل آن را در دست دارد. آذری جهرمی در یک اظهار نظر جالب، این گونه پاسخ داد:

کنترل ماهواره‌هایی که صدا و سیما برای پخش برنامه‌هایش از آن استفاده می‌کند در دست کیست؟ سرورهایی که شرکت‌های داخلی استفاده می‌کنند و اپلیکیشن توسعه می‌دهند در دست کیست؟ روترهایی که مسیریابی می‌کنند اختیارش در دست کیست؟ این استدلال به نظرم درست نیست، اما این حرف ایشان را می‌پذیرم که تهدیداتی از این موضوع برای کشور وجود دارد و کسی این موضوع را رد نمی‌کند. باید بدانیم از فرصت‌ها چطور استفاده کنیم تا تهدیدات را رد کنیم. ایشان و آقای دادستان نظرشان این است که باید فیلتر کنیم و ببندیم، اما راهکار ما این است که خیلی بهتر از این می‌توان ماجرا را مدیریت کرد. در نامه‌ای که به دادستان نوشتم هم اعلام کردم که ما دغدغه‌ها را درک می‌کنیم، اما راه‌حل‌هایی وجود دارد که باید جلسه‌ای برگزار کنیم و درباره آنها صحبت شود. حالا این که جلسه برگزار نمی‌شود و این که قانونی است یا غیر قانونی باید حقوق‌دان‌ها اظهار نظر کنند.

فیروزآبادی، دبیر شورای عالی فضای مجازی نیز چندی پیش گفته بود استفاده از توییتر و پلتفرم‌های فیلتر شده غیر قانونی نیست. وزیر ارتباطات در این باره بیان کرد این همان حرفی است که من مدتی قبل با استدلال حقوقی زدم؛ این که فعالیت توییتر در ایران ممنوع است، اما فعالیت ایرانی‌ها در آن ممنوع نیست. قاضی می‌تواند حکم بدهد و فعالیت یک شرکت را ممنوع کند، اما نمی‌تواند یک حکم کلی برای کل شهروندان بدهد. وی در ادامه تاکید کرد وزارت ارتباطات در موضوع فیلترینگ اختیاری ندارد. فیلترینگ یا با حکم قضایی است یا در جلسات کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه تعیین و از طریق سامانه آنلاینی که وجود دارد انجام می‌شود. یعنی در بیشتر موارد بدون آن که جلسه‌ای تشکیل شود و بحثی صورت بگیرد فیلترینگ انجام می‌شود. قضیه از آنجایی مهم است که اکنون دیگر بحث این اپلیکیشن مطرح نیست و با فیلترینگ استارت آپ‌ها فلج می‌شوند. در حقیقیت با فیلترینگ غیر کارشناسی، کرکره تعداد زیادی مغازه را یک جا پایین می‌کشند و کسب و کارها را تعطیل می‌کنند.

رای‌گیری آنلاین برای فیلترینگ برخی سایت‌ها

آذری جهرمی درباره مرجع و نحوه فیلتر کردن برخی سایت‌ها عنوان کرد در بسیاری از موارد حتی مرجع فیلترینگ هم مشخص نیست. مثلا وقتی سایت چند استارت آپ فیلتر شد، آنها دنبال این بودند که چه کسی دستور فیلترینگ را صادر کرده است. مرجع فیلترینگ طبق قانون مشخص است. اولین مرجع فیلترینگ کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه است که مدت‌هاست تشکیل جلسه نداده است. طبق آیین‌نامه این کارگروه، برای این که به موارد غیر اخلاقی و خلاف عفت عمومی به صورت فوری رسیدگی شود، سیستم آنلاینی به وجود آمده که 2 عضو دولتی و 3 عضو غیر دولتی عضو این سیستم رای‌گیری آنلاین هستند و درباره فیلترینگ سایت‌ها رای می‌دهند. بسیاری از سایت‌ها به همین شکل و با رای‌گیری آنلاین بسته شده‌اند.

وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات اضافه کرد بارها گفته‌ایم این نظام رای‌گیری آنلاین را قبول نداریم و چند بار برای دادستان کل کشور نامه نوشتم و به همراه مستندات فرستادم و گفتم فرایند رای‌گیری آنلاین را صرفا به سمت موضوع‌های غیر اخلاقی ببرید و این که یک اپلیکیشن را به این فرایند ببرید و تصمیم‌گیری کنید غیر منطقی است. بخش دیگری از فیلترینگ هم از سوی قضات است که با توجه به شکایت‌ها و پرونده‌ها حکم می‌دهند و هیچ یک از این روش‌ها به وزارت ارتباطات مرتبط نمی‌شود.

حکم فیلتر تلگرام فقط مربوط به تهران است

وی افزود بازپرس یک صلاحیت محلی دارد و برای صدور حکم جهت شهر دیگر نیابت قضایی می‌گیرد. یک قاضی یا بازپرس نمی‌تواند برای یک شهر دیگر تصمیم‌گیری کند. به عنوان مثال در مورد توییتر، قاضی در مشهد حکم داده و حکمش مربوط به شهر مشهد است. بعضی‌ها آمدند و گفتند چرا بازپرس در مورد تلگرام حکم داده است؟ بازپرس تلگرام به شرکت‌های مستقر در تهران حکم داده و اگر شرکتی در خارج از تهران باشد می‌تواند به آن عمل نکند. البته به این نکته باید توجه کرد که بیشتر شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات در تهران مستقر هستند.

آذری جهرمی به نمایندگان پیشنهاد داد که به این قضیه ورود کرده و طرحی را برای اصلاح روند فیلترینگ ارائه بدهند. وی توضیح داد که راه حل مناسب برای جلوگیری از رسیدن محتوای نامناسب به خانواده‌ها، پالایش کارشناسی است. این که هر اقدامی را به صورت غیر کارشناسی انجام دهیم و نظرات متخصصان را در آن دخیل نکنیم واقعا سم است. اگر زمانی گفته شود تخلفی در یک کارخانه خودروسازی به وجود آمده، نمی‌توانیم سریع در کارخانه را پلمب کنیم. یک قاضی حتما نظرات کارشناسی و ملاحظه هزاران کارگر و پرسنل را در نظر می‌گیرد. مساله کارشناسی در موضوع فیلترینگ هم باید نهادینه شود و باید این دیدگاه جا بیفتد که نظام کارشناسی و مراحل تصمیم‌گیری وجود داشته باشد و از تصمیم‌های دفعی پرهیز شود.