خروج از بحران بیکاری با رونق اقتصادی سواحل و دریاها

به بهانه روز جهانی اقیانوس‌ها؛

امروزه کشف دنیای شگفت انگیز و پنهان اقیانوس‌ها و به طبع استخراج منابع زیستی و معدنی اقیانوس‌ها باعث شده است تا توجه بسیاری از کشورها به این منابع عظیم معطوف شود.

روز جهانی اقیانوس‌ها (18 خرداد مقارن با 8 ژوئن) بهانه‌ای شد تا پیرامون اهمیت اقیانوس‌ها گفت و گویی با دکتر حمید علیزاده کتک لاهیجانی، معاون پژوهش و فناوری پژوهشگاه اقیانوس شناسی وعلوم جوی به انجام برسانیم.

وی با اشاره به اهمیت نقش دریاها و اقیانوس ها به سینا پرس گفت: هم اکنون بیش از دو سوم ( بیش از 70 درصد ) مساحت کره زمین را اقیانوس ها و دریاها تشکیل داده اند. امروزه اقیانوس ها به دلیل گستردگی فراوان شان به روی زندگی روزمره انسان‌ها تاثیر به سزایی دارند. اقیانوس ها نقش تعیین کننده ای در آب و هوای کره زمین از جمله میزان بارندگی، تعادل دمای زمین، ترسالی، خشکسالی و وقوع طوفان ها دارند بنابراین لازم است که ما شناخت کافی از اقیانوس ها و دریاها داشته باشیم تا بتوانیم وقوع بسیاری از این پدیده ها را پیش بینی کنیم.

این دکتری زمین شناسی دریایی افزود: مهمترین منشا بارندگی های ایران، شمال اقیانوس هند، همه دریاهای وابسته به شمال غرب کشور مانند دریای سرخ و همچنین دریای عمان و خلیج فارس و اقیانوس اطلس شمالی و همه دریاهای وابسته به آن مانند دریای مدیترانه و سیاه و دریای خزر است.

این عضو هیات علمی ‏پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی اظهارداشت: از سوی دیگر اقیانوس ها و دریاها به دلیل اینکه بسیاری از کشورها را به یکدیگر متصل می کند، نقش بسیار تعیین کننده ای در ترابری کالاها از جمله نفت، گاز، مواد غذایی و ... دارند. امروزه تقریبا ترابری کالاها بدون استفاده از اقیانوس ها غیر قابل تصور است. این حجم از کالاها را نمی‌توان با هزینه مناسب از راه دیگری جا به جا کرد.

به گفته وی، در حال حاضر ارزان ترین راه برای ترابری کالاها هنوز راه های دریایی و اقیانوسی است بنابراین ضرورت دارد تا شناخت کافی نسبت به این محیط داشته باشیم تا ترابری کالاها به راحتی و با صرف هزینه کم صورت بگیرد.

آینده غذای انسان‌ها در گرو اقیانوس هاست

علیزاده گفت: همچنین امروزه بسیاری از مواد غذایی انسان ها از محیط های دریایی و اقیانوسی تهیه می شود. نه تنها سطح اقیانوس ها بلکه در سطوح مختلف دریاها و اقیانوس ها این مواد غذایی تولید می شود بنابراین بسیار اهمیت دارد که ما بتوانیم از دریاها و اقیانوس ها برای تامین مواد غذایی استفاده کنیم.

وی خاطرنشان کرد: همچنین ضرورت دارد ما از این منابع غذایی حفاظت کنیم زیرا آینده غذای انسان ها در گرو این است که اقیانوس ها محیطی مناسبی داشته باشند.

وی ادامه داد: جدا از مساله تامین مواد غذایی( انواع ماهی و میگو)، امروزه بسیاری از مواد آرایشی بهداشتی و دارویی نیز از محیط دریایی و اقیانوسی تهیه می شوند.

معاون پژوهش و فناوری پژوهشگاه اقیانوس شناسی وعلوم جوی افزود: در کشور ما هم برنامه ای گسترده ای مانند پرورش ماهی در قفس های خاص در محیط های دریایی انجام می شود زیرا ما اکنون در محیط خشک مان با محدودیت منابع آبی شیرین مواجه هستیم بنابراین ضرورت دارد از محیط های دریایی و اقیانوسی استفاده کنیم و به سمت پرورش ماهی در قفس محیط‌های دریایی و اقیانوسی برویم.

وی تصریح کرد: ما اکنون در کشورمان از محیط های اقیانوسی بیشتر برای ترابری کالا استفاده می کنیم. صنعت ماهی گیری‌مان نیز بسیار فعال است اما ضرورت دارد به جنبه های دیگر این مساله نیز ورود پیدا کنیم.

انجام فعالیت های تحقیقاتی با کمک کشتی اقیانوس پیما

علیزاده اظهارداشت: امروزه کشورهای پیشرو با بکارگیری شیوه های مختلف از انرژی جزر و مد، موج و باد روی آب و جریان آب دریاها و اقیانوس ها برای تولید انرژی های نو استفاده می کنند. در ایران هم یک سری کارهای تحقیقاتی پیرامون این مساله انجام شده اما هنوز عملیاتی نشده است؛ استفاده از انرژی های دریایی در ایران فعلا در حد تحقیقاتی است.

وی بیان کرد: هم اکنون پژوهشگاه اقیانوس شناسی با استفاده از کشتی اقیانوس پیمایی( کشتی که معاونت علمی و فناوری آن را ساخته است و هزینه هایش را تامین کرده و تحویل پژوهشگاه داده است)، فعالیت‌های گسترده تحقیقاتی تا اعماق بیش از هزار متری خلیج فارس و دریای عمان و تا اعماق 800 متری دریای خزر انجام داده و اکتشافات دریایی خوبی نیز در این زمینه به دست آورده است.

این عضو هیات علمی ‏پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی گفت: اخیرا نیز با انجام گشت کامل از دهانه اروند رود تا چابهار، پدیده های جالبی از ورود سیلاب های خوزستان به داخل خلیج فارس، رصد، اندازه گیری و ردیابی کرده است.

وی توانمندی های این شناور تحقیقاتی اشاره کرد و افزود: این کشتی اقیانوس پیما از نظر سوخت، مواد غذایی و آب شیرین این آمادگی را دارد تا شمال اقیانوس هند برای انجام کارهای تحقیقاتی حرکت کند. ما فعلا سعی داریم در محیط دریایی خلیج فارس و عمان این پیمایش ها را انجام بدهیم اما در برنامه های بعدی قصد داریم، محیط های دریایی بیشتری را شناسایی و رصد کنیم.

ایران پیشگام علم اقیانوس شناسی در منطقه است

معاون پژوهش و فناوری پژوهشگاه اقیانوس شناسی وعلوم جوی اظهارداشت: هم اکنون شناورهای روسی و هندی از نظر تجهیزاتی و سطح علمی نسبت به ایران پیشگام هستند. تعداد شناورهای ترکیه نیز از ایران بیشتر است اما به مراتب کشور ایران از نظر سطح علمی، تجهیزات آزمایشگاهی و نیروی انسانی نسبت به کشورهای منطقه پیشگام است و حرف نخست را می زند.

وی خاطرنشان کرد: هم اکنون علاوه بر کارهای تحقیقاتی پژوهشگاه اقیانوس شناسی و علوم جوی، دانشگاه های مختلفی در مناطق ساحلی مطالعات تحقیقاتی در حوزه دریا انجام می دهند. در دانشگاه های مادر و بزرگی مانند تهران نیز دانشکده های قویی وجود دارد که پیرامون دریاها و اقیانوس ها به فعالیت می پردازند.

وی افزود: همچنین پژوهشکده ها و پژوهشگاه هایی نیز در ساختار دستگاه های اجرایی، فعالیت های گسترده ای پیرامون این مساله انجام داده‌اند. موسسات تحقیقات شیلات و سازمان دریایی و دریانوردی از جمله آنهاست. مجموعه این فعالیت ها ایران را کشوری توانمند در زمینه دریایی کرده است. فعالیت‌هایی که تنها منحصر به پژوهشگاه اقیانوس شناسی و علوم جوی نیست.

علیزاده با توجه به اهمیت اقتصاد دریاها در کارآفرینی و تولید اشتغال گفت: توجه به اقتصاد دریاها در سطوح تصمیم گیری در وهله نخست در محور مکران مطرح است. چشم انداز خوبی نسبت به گردشگری ساحلی و دریایی و فعالیت های صنعتی تصور می‌شود. به مرور توسعه سواحل بکر جنوبی، می تواند آماده پذیرای فعالیت های اقتصادی باشد. این مناطق می توانند محورهای مهم اشتغال از تولید مواد غذایی تا تولید مواد آرایشی و بهداشتی باشند و اقتصاد کشور را به حرکت در بیاورند.

وی تصریح کرد: ما برای تحقق این امر نیاز به ترویج علم اقیانوسی و دریایی داریم. فقط دانشگاه ها و پژوهشگاه های تراز اول ملزم به انجام کارهای تحقیقاتی و ناب علمی نیستند. این کار در صورتی گسترش پیدا می کند و به محور و فعالیت اقتصادی تبدیل می شود که تصمیم سازان و جامعه عمومی نسبت به محیط اقیانوسی و دریاهای پیرامون آن آگاهی های لازم را داشته باشند بنابراین بسیار اهمیت دارد که دانش دریایی و اقیانوس شناسی به عموم مردم منتقل بشود.

وی در پایان گفت: در این بین رسانه ها می توانند در زمینه ترویج این علم نقش کلیدی داشته باشند. مدارس، آموزش و پرورش، دانشگاه ها رسانه‌ها فضای مجازی هم می توانند در ترویج علم دریایی کمک رسان باشند.

گفت و گو: فرزانه صدقی