تعزیه؛ رسانه سنتی

به گزارش ایسنا، بهمن نامداری، محقق و پژوهشگر تعزیه در نشست «گذری بر شبیه‌خوانی» که شامگاه دوشنبه (۱۸ شهریورماه) در شهر کتاب اصفهان برگزار شد، اظهار کرد: تعزیه، چندین سال مورد بی‌مهری قرار گرفته و از متن به حاشیه رانده‌شده بود ولی امروز آن نگاه‌های عامیانه نسبت به تعزیه از بین رفته است.

کارشناس شورای عالی تعزیه کشور با اشاره به اینکه تعزیه هنری بسیار ناب، مجموعه‌ای از هنرها و بزرگ‌ترین نمایش اسلامی شیعی است، گفت: تعزیه به‌ عنوان رسانه سنتی در عالم ارتباطات موج اول نام دارد، چون کار در آن به‌صورت سخن گفتن رودررو انجام می‌گیرد و بازخورد آن نیز آنی و لحظه‌ای است.

وی ادامه داد: اجزا و عناصر اصلی تعزیه، شامل سه رکن شعر، موسیقی و بازیگری است. رسالت شعر در تعزیه فوق‌العاده حساس است و اشعار آن بسیار زیبا، قوی و گویا هستند تا جایی که قابل تحریف، دخل و تصرف نیست و باید هرکدام سر جای خودشان به‌کاربرده شود.

نامداری خاطرنشان کرد: موسیقی جزء جدایی‌ناپذیر تعزیه است و باید متناسب با نوع آن تعزیه، دستگاه موسیقی مناسبی را انتخاب کرد. به‌طور مثال، در تعزیه حضرت ابوالفضل از دستگاه ماهور استفاده می‌کنند زیرا ماهور، شور، نشاط و جسارت در خود دارد و ماهور از دو واژه ماه و هور یعنی خورشید، که دو صفت حضرت ابوالفضل (ع) است مشتق شده. دستگاه ماهور، حس شخصیت، جوانمردی و سرزندگی شخص را به مخاطب القا می‌کند.

وی با اشاره به اینکه رکن سوم تعزیه بازیگری است، گفت: بازیگری یا زبان حال خوانی، میزان ندارد و میزان آن بر اساس طول اشعار بوده. در قدیم بحر اشعار بسیار طویل بوده و امروز کوتاه‌تر است.

این محقق و پژوهشگر تعزیه، صحیح خوانی، مناسب خوانی، مناسبت خوانی، روانشناسی و آسیب‌شناسی را پنج بحث مهم در تعزیه برشمرد و تصریح کرد: یکی از مهم‌ترین مبحث‌های تعزیه‌خوانی، صحیح خوانی است و در زمان‌های قدیم تعزیه بدون سرپوش در محله‌ها بر پا می‌شد. حتی اگر شرایط جوی هم مساعد نبود، تعزیه ادامه پیدا می‌کرد حال‌آنکه این اشعار با مرکب بر روی کاغذ نوشته می‌شد و گاه به خاطر بارش باران و پاک شدن مرکب، تعزیه‌خوان اشعار را اشتباه می‌خواند؛ برای مثال به‌جای« باد خزانی وزید جانب گلشن» می‌گفت: «با دختران یزید جانب گلشن» که جای تأسف داشت.

وی افزود: نمایشنامه‌نویس بزرگی همچون پیتر چکوفسکی درباره تعزیه گفته «تعزیه چنان نمایش انسانی‌ای است که کل جوهره اندیشه و عواطف به مرگ را در نظر می‌گیرد.» به همین دلیل اگر تعزیه‌خوان تیپ مناسبی نداشته باشد ولی صحیح بخواند حرف او به دل مستمع می‌نشیند.

نامداری با اشاره به مبحث مناسب خوانی، گفت: هر تعزیه‌ای باید مناسب آن رویداد باشد ولی متأسفانه تمام تعزیه‌ها به تعزیه عباس و حُر محدود شده است، درحالی‌که ما تعزیه امام موسی ابن جعفر(ع)، امام رضا(ع)، شهادت حضرت زهرا(س) و ... را هم داریم که هرکدام باید در روز خود و متناسب با خود خوانده شوند.

عضو شورای عالی تعزیه اصفهان، ضمن تأکید بر ضرورت آسیب‌شناسی اشعار تعزیه خاطرنشان کرد: شرط تاریخی ازدواج حضرت زینب با عبدالله جعفر این بود که هر جا برادرم رفت، من باید به دنبال آن بروم اما زمان‌های قدیم در تعزیه علی‌اکبر بیت‌هایی شنیده می‌شد که کاملاً مغایر با شخصیت حضرت زینب بود. خوشبختانه امروز این اشعار اصلاح‌شده است.

وی با اشاره به روانشناسی رنگ در تعزیه و اینکه باید رنگ‌ها در جایگاه خود مورد استفاده قرار بگیرند، اظهار کرد: رنگ سبز در روانشناسی رنگ تفکر، خرد، تعقل و انعطاف‌پذیری است و انسان کامل اگر انعطاف نداشته باشد هیچ ارزشی ندارد. به همین علت است که در تعزیه حرکت منحنی داریم و رنگ سبز در پوشش بزرگان استفاده می‌شود. رنگ زرد نیز نشان تردید و دودلی است به همین خاطر مختص حر شده زیرا او در حرکتش تردید دارد.

نامداری، فنون تعزیه را چنین برشمرد: بازی با کلمات، فاصله‌گذاری، فن بیان و بازی با ابزار ازجمله فنون تعزیه است و تعزیه‌خوان باید فن بیان خوبی داشته باشد تا مستمع حرف او را بفهمد. بازی با کلمات همان آکسان است. چون بعضی مواقع تعزیه‌خوان باید یک مطلب را سه بار بخواند و باید هر مرتبه آکسان را یکجا قرار دهد. فاصله‌گذاری نیز از تعزیه می‌آید. زمانی که اشیاء گریه می‌کنند از نقش فاصله می‌گیرند و این فاصله‌گذاری نام دارد.

وی یادآور شد: استفاده از پنج حس، نبود فاصله بین تعزیه‌خوان و مستمع، بروز احساسات در هر زمان و مکان و نمایش مرد به‌جای زن از دیگر ویژگی‌های تعزیه است.

انتهای پیام