زانو ضربدری: علائم، عوارض، نحوه ارزیابی و درمان بدون جراحی

زانو ضربدری وضعیت ناهماهنگ حالت اطراف زانو است. اشخاص در هر سنی ممکن است به این وضعیت دچار شوند. درمان نکردن این مشکل می تواند باعث درد زانو و تخریب مفصل شود. درمان زانو ضربدری باعث بهبود وضعیت مکانیکی زانو و توانایی ره رفتن، کاهش درد و جلوگیری از پیشرفت سریع آسیب زانو می شود.

زانو ضربدری چیست؟

زانوی ضربدری وضعیتی است که در آن زانو ها به سمت داخل خم می شوند و به یکدیگر برخورد می کنند حتی زمانی که شخص با قوزک باز ایستاده است. این وضعیت باعث تحمیل فشار بیش از حد به قسمت بیرونی زانو میشود و ممکن است به مرور زمان باعث درد و آسیب زانو شود. اگر چنین مشکلی را داشتید باید با اطلاع دقیق از علل زانو ضربدری(زانوی ایکس)، در پی بهبودی وضعیت جسمانی خود باشید.

زانوی ضربدری معمولا هر دو زانو را هم زمان درگیر می کند اما در برخی موارد هم ممکن است فقط یک زانو را درگیر کند.

چه چیزی باعث ایجاد زانو ضربدری می شود؟

زانو ضربدری ممکن است ناشی از یک بیماری زمینه ای مادر زادی یا رشدی باشد و یا بعد از یک بیماری عفونی یا آسیب تروماتیک زانو ایجاد شود. دلایل شایع زانو ضربدری عباتند از:

بیماری متابولیک نارسایی کلیه ضربه آرتریت، به ویژه آرتریت زانو عفونت استخوان (استئومیلیت) راشیتیسم (بیماری استخوان ناشی از کمبود ویتامین دی) شرایط مادرزادی (ژنتیکی) آسیب رشد مغزی تومورهای خوش خیم استخوان شکستگی هایی که با تغییر شکل بهبود میابند.

اضافه وزن یا چاقی هم میتواند باعث اعمال فشار بیشتر بر روی زانو شود و وضعیت زانو ضربدری را بدتر کند.

علائم زانو ضربدری چیست؟

بارزترین نشانه زانو ضربدری زمانی است که وقتی بیمار زانو های خود را کنار هم قرار میدهد مچ پاهایش از هم فاصله میگیرند. یکی دیگر از علائم این بیماری درد ناشی از راه رفتن است. سایر علائم زانو ضربدری:

درد زانو یا لگن درد پا یا مچ پا هنگام ایستادن با زانو های کنار هم، مچ پاها با هم تماس نداشته باشد. سفتی و درد مفاصل لنگیدن هنگام راه رفتن کاهش دامنه حرکتی لگن مشکل هنگام راه رفتن یا دویدن بی ثباتی زانو آرتریت پیشرفته زانو در بزرگسالان نارضیاتی از شکل ظاهری پاها

همچنین ممکن است برخی اشخاص علائمی از یک بیماری زمنیه ای که باعث سندرم زانو ضربدری می شود داشته باشند. بیماران مبتلا به زانو ضربدری در تمام گروه های سنی معمولا یکی یا هر دو زانو دچار وزن اضافه میشود. این وزن اضافه می تواند باعث ایجاد درد، تغییر شکل بیشتر استخوان، بی ثباتی زانو و فرسودگی مفصل زانو شود. به ویژه بیماران بزگسالی که سال های زیادی مبتلا به زانو ضربدری بوده اند اغلب قسمت خارجی زانوی آنها دچار وزن بیشتری می شود و در نتیجه قسمت داخلی زانو کشیدن میشود. این فشارها باعث درد یا بی ثباتی زانو و آرتریت زانو می شود.

عوارض ناشی از زانو ضربدری

زازنوی ضربدری قد اشخاص را کوتاه تر میکند. انحراف زانوی درمان نشده به مرور زمان میتواند باعث درد و مشکلاتی در عملکرد بدن شود. طی یک مطالعه در سال 2013 مشخص شد که بزرگسالان مبتلا به زانو ضربدری بیشتر در معرض خطر ابتلا به آرتروز زانو قرار دارند. بنابراین اگر زانو درد دارید بهتر است به پزشک مراجعه کنید. «آسیب دیدن زانو بر تمام رباط‌ها (لیگامان‌ها)، بورس‌ها یا تاندون‌های اطراف مفصل زانو اثر می‌گذارد. از آنجایی که زانو یک مفصل فعال تحمل کننده وزن و دارای ساختاری پیچیده است، بیش از دیگر مفصل‌ها آسیب می‌بیند.»(منبع)

تشخیص زانو ضربدری

برای تشخیص این بیماری در مرحله اول نیاز به معاینه پزشکی دارید. اگر بیمار کودک باشد پزشک نحوه ی رشد پاهای او را بررسی می کند. اگر بیمار درد داشته باشد پزشک احتمالا از او می خواهد محل درد و شدت آن را توضیح دهد.

پزشک همچنین مشکلات زیر را هم معاینه می کند:

هماهنگی زانو هنگام ایستادن هم اندازه بودن طول پاها

پزشک ممکن است هموار بودن کفش های بیمار را هم چک کند. در برخی موارد بیمار نیاز به آزمایش ام آر آی یا اشعه ایکس خواهد داشت. پزشک باید عوامل زمینه ای بیماری را بررسی کند. اگر بیمار هیچ یک از این علائم را نداشته باشد پزشک به او توصیه میکند که مدتی صبر کند شاید مشکل خود به خود برطرف شود.

درمان غیر جراحی زانو ضربدری

درمان زانو ضربدری تا حد زیادی به علت و شدت بیماری بستگی دارد. گزینه های درمانی معمولی شامل موارد زیر است:

مصرف دارو ها و مکمل ها

اگر علت زانو ضربدری یک بیماری زمینه ای باشد پزشک باید در مرحله اول آن بیماری را درمان کند تا ناهماهنگی پاها درمان شود. دارو های و مکمل ها میتوانند بخشی از درمان باشند.

ورزش منظم

مطالعات زیادی ثابت کرده اند که ورزش میتواند به تقویت عضلات پا کمک کند و وضعیت نامتعادل افراد مبتلا به زانو ضربدری را بهبود بخشد. تحقیقات همچنین نشان میدهند که ورزش برای بزرگسالان مبتلا به این مشکل هم مفید است. اما تحقیقاتی مبنی بر اینکه ورزش برای درمان زانوی ضربدری در کودکان هم مفید است وجود ندارد.

بیماران باید قبل از شروع هر گونه برنامه ورزشی با پزشک خود مشورت کنند. پزشک یا فیزیوتراپیست میتواند به بیمار بگوید که آیا ورزش برای او مفید است یا خیر و بر اساس راه رفتن و علائم بیمار نوع ورزش مناسب او را تشخیص دهد.

یوگا

یوگا حرکات و تمرینات مختلفی دارد که می تواند باعث ایجاد قدرت، انعطاف پذیری و ثبات زانو شود. یوگا در کنار فیزیوتراپی برای درمان مشکلات زانو بسیار مفید است. دقت کنید که مربی یوگا تجربه درمان مشکلات زانو را داشته باشد. مربی یوگا میتواند تمرینات درستی را به شما آموزش دهد تا آسیب بیشتری به زانو ها وارد نشود.

برخی از تمرینات تقویت کننده زانو عبارتند از تمرینات جنگجو و تمرین مثلث. یوگا به سبک لینگار به طور ویژه برای درمان مشکلات زانو، زانو ضربدری، آرتروز و زانو درد مفید است.

کاهش وزن

اضافه وزن می تواند باعث ایجاد زانو ضربدری شود. وزن اضافه باعث ایجاد فشار بیشتر روی پاها و زانوها می شود در نتیجه میتواند وضعیت زانو ضربدری را بدتر کند. پزشکان معمولا توصیه میکنند اشخاصی که اضافه وزن دارند با رژیم غذایی و ورزش وزن خود را کاهش دهند.

ارتز

ارتز ها درج هایی هستند که برای اصلاح راه رفتن یا اصلاح نحوه برخورد پاها به زمین هنگام راه رفتن و دویدن در کفش قرار میگیرند. معمولا افرادی که دچار ژنووالگوم هستند یا یکی از پاهایشان از دیگری بلند تر است از ارتز استفاده می کنند. در برخی موارد پزشک علاوه بر ارتز یا به جای آن بریس یا آتل را برای کودکان توصیه میکند. بریس ها باعث کمک به رشد استخوان در یک وضعیت درست می شوند.

هر گونه بیماری زمینه ای که باعث زانو ضربدری میشود را باید درمان کنید. دلایل شایع زانو ضربدری در کودکان شامل کمبود ویتامین (مانند راشیتیسم) و آسیب های زانو است. اگر علت زمینه ای بیماری درمان شود مشکل زانو های کودک کاملا برطرف میشود. معمولا پزشک دارو ها و مکمل هایی را بر اساس علت اصلی مشکل تجویز می کند.