«آسمان» سیبل استیضاح

زهره علامی: داستان از یک تصادم آغاز شد؛ برخورد هواپیمای ATR 72 ایرلاین آسمان در مسیر تهران-یاسوج با کوه دنا که 66 سرنشین آن را به کام مرگ کشاند. حرف‌وحدیث‌ها درباره این واقعه بسیار است و احتمالات و گمانه‌زنی‌ها هم فراوان، اما این سانحه جدا از ابهام‌هایی که درباره چگونگی و چرایی سقوط برای مردم و کارشناسان صنعت هوانوردی ایجاد کرد، موجب شد زخم کهنه خلبانان شرکت هوایی آسمان، یعنی نارضایتی از این ایرلاین سر باز کند و خبرهای ضد و نقیضی هم در این‌باره منتشر شود. خبرهای مربوط به شکایت تعدادی از خلبانان شرکت آسمان نخستین‌بار در گفت‌وگوی یکی از اعضای کمیسیون عمران مجلس با خبرنگاران منعکس شد. محمد دامادی در‌این‌باره گفته بود: شکایت‌های بسیاری از سوی خلبانان آسمان به کمیسیون عمران مجلس ارسال شده بود و بیش از 30نفر از خلبانان توانمند آسمان در ماه‌های گذشته به‌دلیل سوء‌مدیریت استعفا کرده‌اند. دریافت چک از خلبانان ایرلاین آسمان دومین موردی بود که دامادی به آن اشاره کرده و گفته بود: متأسفانه تعدادی از خلبانان اعلام کرده‌اند که این شرکت با دریافت چک از خلبانان، آنها را مجبور به پرواز می‌کند. سومین موضوعی که تنش‌ها میان این نماینده مجلس و مدیریت شرکت آسمان را تشدید کرد، بحث درباره نامناسب‌بودن وضعیت آب‌و‌هوایی مسیر برای پرواز تهران-یاسوج بود، دامادی در‌این‌باره هم گفته بود: سازمان هواپیمایی هشدارهای سازمان هواشناسی درباره نامساعد‌بودن آب‌وهوای منطقه دنا را به هواپیمایی آسمان داده بود، اما این شرکت دستور پرواز را لغو نکرد. البته انتقاد این نماینده مجلس بی‌پاسخ نماند و حسین علایی، مدیرعامل ایرلاین آسمان، در گفت‌و‌گو با تسنیم، تمامی این ادعاها را رد کرد. این مباحث درباره ایرلاینی است که مدیریت آن را سازمان بازنشستگی کشوری به‌عنوان مالک آن انتخاب می‌کند. این سازمان زیرمجموعه‌ای از وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی است. اجبار خلبانان به پرواز با گزارش‌‌های غیرقانونی آب‌وهوا و حقوق پایین این ایرلاین دو مورد مهمی هستند که خلبانان مستعفی آسمان در گفت‌وگو با «شرق» آن را مطرح کرده‌اند.
استعفای 48 خلبان
با وجود اینکه مدیرعامل آسمان به تمامی انتقادهای محمددامادی، عضو کمیسیون عمران، پاسخ داده است، اما گفت‌وگوی «شرق» با دوتن از خلبانان باسابقه ایرلاین آسمان نشان می‌دهد بیش از 48 نفر از خلبانان این ایرلاین در چهار سال گذشته اقدام به استعفا کرده‌اند، اما بحث چک دریافتی از خلبانان نه برای اجبار آنها به پرواز بوده و نه برای گذراندن دوره آموزشی است، بلکه ضمانتی است تا خلبانان مجبور به ماندن در این ایرلاین شوند که دریافت این چک‌ها بدین منظور موجب شکایت تعدادی از خلبانان از ایرلاین آسمان شده است.
علت استعفای خلبانان
یکی از خلبانان مستعفی شرکت آسمان دلایل استعفای خلبانان این ایرلاین را نبود مدیریت مناسب می‌داند و به «شرق» می گوید:‌ کیفیت پایین مدیریتی در این ایرلاین موجب شد که بیش از 40 نفر از کاپیتان‌های باتجربه از سمت خود استعفا دهند.او می‌افزاید: اغلب خلبان‌هایی که اقدام به استعفا کردند، از کاپیتان‌های با سابقه بودند و خلبان‌هایی که مانده‌اند از قدیمی‌های این ایرلاین هستند که دیگر تمایلی به ترک شرکت نداشتند یا اینکه خلبان‌های تازه‌واردی هستند که فعلا تصمیم به ماندن در این شرکت را دارند.این خلبان مستعفی درباره طبیعی‌خواندن استعفای خلبانان آسمان از سوی مدیریت این ایرلاین می‌گوید: استعفای بیش از 48 خلبان در چهار سال طبیعی نیست و در‌حال‌حاضر می‌توان با 30 خلبان یک ایرلاین تأسیس کرد. ضمن اینکه اغلب این خلبانان باسابقه بودند و بسیاری از ایرلاین‌های دنیا به دنبال جذب خلبانانی با این سطح از تجربه و مهارت هستند، اما متأسفانه پس از استعفای خلبانان، هیچ واکنشی از سوی مدیریت این ایرلاین درباره علت استعفای آنان صورت نگرفت.این خلبان باسابقه ایرلاین آسمان می‌افزاید: شرایط فعالیت خلبانان این ایرلاین مانند شرایط فعالیت پزشکان یک بیمارستان است که یک مهندس کشاورزی این بیمارستان را مدیریت می‌کند. او با تکذیب دریافت چک از خلبانان برای انجام پرواز اجباری اظهار می‌کند: شرکت‌های داخلی برای جلوگیری از استعفای خلبان‌های باسابقه از آنها تعهدی دریافت می‌کنند تا پس از کسب سابقه خوب اقدام به ترک ایرلاین نکنند، ایرلاین‌ها حدود هفت، هشت سال است که‌ اقدام به دریافت چنین تعهدنامه‌ای می‌کنند که شرکت آسمان هم از این موضوع مستثنا نیست. ایرلاین‌ها از خلبان‌ها چکی دریافت می‌کنند تا این چک ضمانتی برای ادامه حضور آنها باشد. درحالی‌که دریافت این چک کاملا غیرقانونی است و خلبان تنها تا زمان تعیین‌شده در قرارداد کاری خود موظف به پرواز است و زمانی که با خلبان‌های آسمان قرارداد یک‌ساله بسته می‌شود، آنها می‌توانند پس از یک سال ادامه همکاری با این ایرلاین را متوقف کنند.
چک 400میلیون‌تومانی برای ادامه فعالیت
به گفته این خلبان مستعفی، ایرلاین اقدام به دریافت چک 400میلیون‌تومانی از خلبانان می‌کند تا ادامه فعالیت او در این ایرلاین را ضمانت کند اما دریافت این چک به معنای اجبار خلبان برای انجام پرواز غیراستاندارد نمی‌شود. براساس قانون هم دریافت چک 400میلیون‌تومانی از خلبان برای تداوم فعالیت در ایرلاین در شرایطی که قراردادهای بسته‌شده یک‌ساله بوده، ‌غیرقانونی است. این خلبان مستعفی شرکت آسمان درباره یکی از تجربیات خود از قوانین سختگیرانه این ایرلاین می‌گوید: به‌عنوان نمونه بنده پس از تأخیر هشت‌ساعته پرواز و با وجود خستگی درحالی‌که از لحاظ قانونی مجاز به پرواز نبودم، اما با اصرار مجبور به پرواز شدم. این خلبان باسابقه ایرلاین آسمان تصریح می‌کند: ساعت موظفی خلبان نباید بیش از 10 ساعت باشد اما در برخی موارد، مدیریت ایرلاین، خلبان‌ها را مجبور به پرواز خارج از ساعت موظفی می‌کرد.
تخلف در گزارش آب‌وهوا
او بیان می‌کند: براساس قوانین پرواز شرکت آسمان، این‌گونه است که تا سه بار گزارش هواشناسی گرفته می‌شود و درصورتی‌که در این سه گزارش هوا مناسب نباشد، پرواز باید باطل شود، اما این موضوع در شرکت آسمان رعایت نمی‌شود و ممکن است 10 بار گزارش هواشناسی گرفته شود تا یکی از این گزارش‌ها حاکی از بهبود آب‌و‌هوا در مسیر پرواز باشد. تا پیش از انجام پرواز، مسئولیت با خلبان نیست و با مدیریت ایرلاین است و به دلیل فشار مدیریت، این خلبان مجبور به پرواز شده است، زیرا در شش گزارش گرفته‌شده هواشناسی، شرایط برای انجام پرواز مناسب نبوده و براساس قوانین اگر سه گزارش هواشناسی نشانگر بدی آب‌و‌هوا باشند، پرواز باید کنسل شود، اما در پرواز تهران –یاسوج، شش گزارش هواشناسی دریافت شده که تنها در یکی از این گزارش‌ها، هوای منطقه رو به بهبود گزارش شده و بر اساس آن پرواز انجام شده است.او ادامه می‌دهد: در واقع مشاهده شده که ایرلاین آسمان گزارش‌های مختلفی از هواشناسی می‌گیرد تا در یکی از این گزارش‌ها هوا رو به بهبود باشد تا پرواز انجام شود، زیرا در صورت باطل‌شدن پرواز، هزینه باید به مسافران بازگشت داده شود و شرکت ضرر مالی می‌کند.این خلبان باسابقه ایرلاین آسمان که سال‌ها برای این ایرلاین پرواز کرده است، می‌گوید: هوای مسیر تهران- یاسوج در روز پرواز یعنی 29 بهمن برای چنین هواپیمایی مناسب نبوده است، آب‌و‌هوای مسیر برای هواپیمایی که در ارتفاع کم پرواز می‌کند، بسیار مهم است و در مسیر پرواز تهران-یاسوج جبهه هوایی وجود داشته که این موضوع احتمال یخ‌زدگی بدنه را افزایش می‌داده اما با وجود این،‌ پرواز انجام شده است.او می‌گوید: فرودگاه‌ها به سه طبقه تقسیم می‌شوند که فرودگاه یاسوج در رده چارلی قرار می‌گیرد که پرواز به این فرودگاه‌ها از سایر فرودگاه‌ها سخت‌تر است. شرایط آب‌وهوایی برای این پرواز (تهران-یاسوج) مناسب نبوده و خلبان در حالی تیک‌آف کرده است که شرایط آب‌و‌هوایی فرودگاه یاسوج مناسب نبوده و از 8.8 حجم آسمان 7.8 با ابر پوشیده شده بود، در حالی ‌که خلبان هنگام فرود باید فرودگاه را با وضوح ببیند و در ساعات پیش از پرواز هم، تمام سطح آسمان فرودگاه یاسوج با ابر پوشیده شده بوده است. این پرواز در حالی انجام شده که علاوه بر بدی آب‌وهوا در مسیر، هواپیمای ATR نسبت به یخ‌زدگی کاملا ضعیف است و در این شرایط نباید چنین هواپیمایی پرواز می‌کرد.
حقوق سرمهماندار بیشتر از خلبان
یکی از خلبانان ایرلاین آسمان هم که از مدیریت این ایرلاین ناراضی است، درباره استعفای تعدادی از خلبانان این شرکت هواپیمایی به «شرق» می‌گوید: آسمان در چهار سال گذشته حقوق خلبانان را کاهش داده است و همین کاهش حقوق موجب شد که تعداد بسیاری از خلبانان؛ حدود 48 نفر از آنها از شغل خود استعفا دهند.او ادامه می‌دهد: حقوق خلبانان آسمان بسیار کمتر از خلبانان سایر ایرلاین‌هاست و درحالی‌که خلبانان ایرلاین‌های دیگر بیش از 20 میلیون تومان در ماه حقوق دریافت می‌کنند، متوسط حقوق خلبانان آسمان کمتر از 10 میلیون تومان است و حتی برخی سرمهماندارها از خلبانان حقوق بیشتری می‌گیرند.این خلبان باسابقه ادامه می‌دهد: با توجه به اینکه حقوق خلبانان ایرلاین آسمان کم است، آنها تمایلی به فعالیت در این ایرلاین ندارند، اما از خلبانان ضمانتی گرفته می‌شود که آنها مجبور به ماندن در این شرکت شوند. به گفته او،‌ تمام خلبان‌های مستعفی با توجه به چک‌های دریافت‌شده از آنها، مجبور به شکایت از این ایرلاین شدند تا بتوانند از این شرکت رفته و در ایرلاین دیگری مشغول به فعالیت شوند.این خلبان به گله خود ادامه داده و می‌گوید: مهم‌ترین افراد در یک ایرلاین، خلبان‌ها و فعالان بخش فنی و تعمیرات هستند و بیشترین فشار کاری هم بر این افراد وارد می‌شود برهمین اساس باید این افراد بیشترین حقوق را دریافت کنند تا با آرامش اقدام به پرواز یا تعمیر کنند اما در ایرلاین آسمان این اولویت رعایت نمی‌شود.این خلبان باسابقه ایرلاین آسمان با اشاره به اینکه یک خلبان نمی‌تواند شغل دومی داشته باشد و بر همین اساس باید حقوق مناسبی دریافت کند، می‌گوید: برنامه پروازی خلبانان به گونه‌ای است که ساعات پروازی آنها بسیار پراکنده است. مدیریت برای پرداخت بدهی‌ها، حقوق خلبان‌ها را کاهش داد و سیستم حقوق ریاضتی را در این چهار سال اجرائی کرد؛ ضمن اینکه دو آیتم مهم حقوق خلبانی را حذف کرد که حذف این دو آیتم موجب کاهش شدید حقوق خلبانی شد.این خلبان شرکت آسمان می‌گوید: کاهش حقوق خلبان‌های شرکت آسمان موجب شد که خلبانان برای افزایش حقوق خود گاهی مجبور به پروازهایی می‌شوند که در شرایط آب‌وهوایی مناسبی انجام نمی‌شود و همین موضوع احتمال افزایش سانحه را به همراه دارد؛ زیرا 60 تا 70 درصد حقوق خلبان را حق پرواز تشکیل می‌دهد و انجام‌ندادن پرواز موجب کاهش حقوق یک خلبان می‌شود.
نقص در تجهیزات ناوبری فرودگاه یاسوج
او درباره سانحه هوایی تهران-یاسوج نیز می‌گوید: در برخی فرودگاه‌ها (بجنورد، سنندج، ایلام، یاسوج) انجام پرواز بسیار خطرناک است؛ زیرا دور تا دور فرودگاه را کوه گرفته است و تجهیزات ناوبری و راداری این فرودگاه‌ها هم بسیار ناقص است. در فرودگاه یاسوج از تجهیزات (ان‌دی‌بی) استفاده می‌شود که مانند یک دستگاه رادیو است و عقربه آن بسیار نوسان دارد و برای چنین فرودگاه‌هایی که بسیار خطرناک هستند، مناسب نیست.این خلبان با‌سابقه ایرلاین آسمان می‌گوید: اغلب پروازهای آسمان هم در چنین فرودگاه‌هایی انجام می‌شود و درحالی‌که باید خلبانان آسمان برای انجام چنین پروازهایی حقوق بیشتری دریافت کنند، حقوق آنها کمتر از خلبان‌های ایرلاین‌هایی است که به فرودگاه‌های عادی پرواز دارند.او درباره چک‌های دریافت‌شده از خلبان‌ها می‌گوید: در ایرلاین آسمان برای ارتقای تایپ (فوکر به ایرباس یا ای‌تی‌آر برای فوکر 100) پروازی یک خلبان از او چک و ضمانت‌نامه دریافت می‌کنند؛ زیرا خلبانی که ارتقا می‌یابد، ممکن است به دلیل حقوق پایین استعفا بدهد.این خلبان شرکت آسمان تصریح می‌کند: ایرلاین آسمان برای جلوگیری از استعفای خلبان‌های ارتقایافته از آنها چک دریافت می‌کند. همچنین از کمک‌خلبان‌هایی که ارتقا یافته و خلبان می‌شوند، هم علاوه بر دریافت چک 200 میلیون‌تومانی از آنها ضمانت فعالیت 10‌ساله در ایرلاین آسمان گرفته می‌شود که اگر کمتر از 10 سال در این ایرلاین فعالیت کنند، باید این غرامت را پرداخت کنند. او ادامه می‌دهد: در سال‌های گذشته از کمک‌خلبان‌هایی که تازه به شرکت آسمان وارد می‌شدند یا خلبان‌هایی که تغییر تایپ می‌دادند، یک تعهد 30ساله با 400 میلیون تومان چک دریافت می‌شد؛ اما هم‌اکنون این رقم به 200 میلیون تومان و 10 سال خدمت به این ایرلاین تغییر کرده است.خلبان شرکت آسمان اضافه می‌کند: یک خلبان با 26 سال سابقه در هواپیمایی آسمان اگر پرواز نکند، هفت میلیون تومان در ماه حقوق می‌گیرد و اگر 80 ساعت پرواز کند 16، 17 میلیون تومان حقوق می‌گیرد.به گفته او، ایرلاین‌ها با توجه به اهمیتی که حفظ جان مسافران دارند، نیازمند مدیرانی هستند که در این حوزه تخصص داشته باشند.