سرطان معده چیست، چه علائمی دارد و چگونه درمان می شود؟

علائم و درمان سرطان معده

ابتلا به سرطان معده به آرامی و طی سال ها رخ می دهد که سلول های سالم در بخش فوقانی دستگاه گوارش، سرطانی شده و رشد بی رویه آن ها باعث بروز تومور در این ناحیه می گردد.

اگرچه سرطان معده نسبت به سایر سرطان ها کمتر شایع است اما بزرگ ترین خطر آن دشوار بودن تشخیص به هنگام بیماری است زیرا در مراحل اولیه معمولا علائم واضحی از خود نشان نداده و گاهی فرد زمانی به بیماری خود پی می برد که سرطان به دیگر بخش های بدن نیز گسترش یافته و درمان آن بسیار دشوار خواهد بود.

آمار نشان می دهد در سال 2017 حدود 28 هزار مورد سرطان معده جدید گزارش شده و به نظر می رسد 1.7 درصد موارد ابتلا به سرطان را به خود اختصاص داده است. سرطان معده پنجمین سرطان شایع و سومین عامل مرگ و میر ناشی از سرطان در جهان است.

در طول چند دهه گذشته میزان ابتلا به سرطان در بخش اصلی معده کاهش یافته اما درصد ابتلا به سرطان در بخش اتصال دهنده قسمت بالایی معده (کاردیا) و پایین ترین بخش لوله مری افزایش یافته است.

نکته: سرطان معده در ایران نسبت به سایر نقاط جهان شیوع بیشتری داشته و شایع ترین سرطان مردان ایرانی است.

انواع سرطان معده

1. آدنوکارسینوما

حدود 90 تا 95 درصد سرطان های معده از نوع آدنوکارسینوما هستند. این سرطان از دیواره داخلی و مخاط معده شروع می شود.

2. لنفوم

سرطان بافت های سیستم ایمنی است که گاهی در دیواره معده یافت می شود. درمان این نوع سرطان به نوع لنفوم بستگی دارد.

3. تومور استرومالی گوارشی

این نوع تومورهای نادر در تعداد کمی از سلول های دیواره معده به نام سلول های بینابینی کژال شروع شده و برخی از آن خوش خیم و برخی دیگر سرطانی هستند.

4. تومور کارسینوئید

این تومورها از سلول های تولید کننده هورمون در معده شروع شده و معمولا به اندام های دیگر گسترش نمی یابند.

5. سایر انواع

انواع دیگر سرطان معده مانند کارسینوم سلول سنگفرشی، کارسینوم سلول کوچک و لیومیوسارکوما بسیار نادر هستند.

علت ابتلا سرطان معده

علت سرطان معده چیست؟

متخصصان هنوز علت دقیق جهش یافتن برخی سلول های معده و سرطانی شدن آن ها را کشف نکرده اند اما به نظر می رسد رابطه نزدیکی میان رژیم غذایی دودی و شور و سرطان معده (بخش اصلی معده) وجود دارد.

سرطان ناحیه اتصال دهنده معده و مری معمولا به دلیل رفلاکس گوارشی (GERD) و به نسبت کمتر به دلیل چاقی و سیگار کشیدن ایجاد می شود. رفلاکس گوارشی به شرایط ناشی از بازگشت مکرر اسید معده به مری گفته می شود.

عوامل موثر در بروز سرطان معده

برخی عوامل و بیماری ها خطر ابتلا به سرطان معده را افزایش دهند. از جمله:

لنفوم؛ گروهی از سرطان های خون عفونت باکتری اچ پیلوری؛ عفونت شایع در معده که گاهی به زخم منجر می شود تومورها در سایر بخش های سیستم گوارشی پولیپ معده؛ رشد غیرطبیعی بافتی در دیواره معده التهاب طولانی مدت معده ازوفاژیت؛ بیماری التهاب مری زخم معده

احتمال ابتلا به سرطان معده در موارد زیر بیشتر از سایرین است:

سن، سرطان معده در افراد بالای 50 سال شایع تر است. مردان؛ خطر ابتلا به سرطان معده در مردان دو برابر زنان است. افراد سیگاری ارث و سابقه خانوادگی نژاد آسیایی مخصوصا کره ای ها یا ژاپنی ها، مردم آمریکای جنوبی و بلاروس سابقه ابتلا به سرطان (قبلا یا در حال حاضر) از جمله سرطان مری، لنفوم غیر هچکینی و سرطان پروستات، مثانه یا سرطان بیضه در مردان و سرطان دهانه رحم، تخمدان یا سرطان سینه در زنان سابقه جراحی های قبلی از جمله جراحی معده یا بخش هایی از بدن مانند عصب واگ که روی معده تاثیرگذار است.

توجه: افراد سیگاری در طولانی مدت دو برابر بیشتر از دیگران به سرطان معده مبتلا می شوند.

برخی عوامل مرتبط با سبک زندگی نیز در ابتلا به سرطان معده تاثیرگذار هستند، از جمله:

مصرف زیاد مواد غذایی شور،دودی یا فراوری شده و ترشیجات رژیم غذایی فاقد میوه و سبزیجات مصرف بیش از حد گوشت سابقه مصرف الکل ورزش نکردن ذخیره یا پختن مواد غذایی به شیوه نادرست مصرف غذاهایی که حاوی قارچ آفلاتوکسین هستند مانند روغن های گیاهی خام، دانه کاکائو، بادام زمینی، انجیر و مواد غذایی خشک و ادویه جات

علائم و نشانه های سرطان معده

همانطور که اشاره شد سرطان معده معمولا نشانه های اولیه ندارد، برخی علائم شایع سرطان معده پیشرفته عبارتند از:

تهوع و استفراغ بی دلیل و مکرر که ممکن است با خون همراه باشد سوزش معده مکرر و شدید کاهش اشتها، گاهی با کاهش وزن ناگهانی همراه است نفخ کردن دائمی و محبوس شدن باد در شکم زود سیر شدن، فرد مبتلا با خوردن اندکی غذا سریع سیر می شود خون در مدفوع زردی خستگی بیش از حد دل درد که ممکن است بعد از غذا بدتر شود سو هاضمه دائمی

افرادی که دچار سوهاضمه و حداقل یکی از موارد زیر در سابقه پزشکی خود هستند لازم است به پزشک مراجعه کنند:

اگر فردی در خانواده یا اقوام به سرطان معده مبتلا بوده است ابتلا به بیماری مری بارت دیسپلازی یا تجمع غیرطبیعی سلول ها التهاب دیواره معده آنمی پرنیشیوز که در این عارضه معده نمی تواند به خوبی ویتامین B12 را جذب کند سابقه زخم معده

روش های تشخیص سرطان معده

هنگامی که فرد با مشاهده نشانه های بیماری به پزشک مراجعه می کند، پزشک پس از انجام معاینه فیزیکی و سوال درباره سبک زندگی، سابقه خانوادگی و رژیم غذایی، احتمالا برای آزمایش خون و آزمایش تست حضور باکتری اچ پیلوری اقدام خواهد کرد.

اگر پزشک با مشاهدات اولیه به سرطان معده مشکوک شود، آزمایش های بیشتری برای تشخیص تومورها و سایر اختلالات در معده و مری انجام خواهد داد که ممکن است شامل موارد زیر باشد:

آندوسکوپی دستگاه گوارشی فوقانی؛ لوله نازکی به همراه یک دوربین کوچک برای مشاهده دقیق مری و معده از طریق گلو به شکم فرستاده می شود. و پزشک به دنبال علائم سرطانی در نواحی مورد نظر می گردد.

بیوپسی؛ در صورت یافتن مورد مشکوک در عمل آندوسکوپی یک تکه از آن برای بیوپسی جدا خواهد شد.

اسکن فراصوت؛ اگر پزشک به سرطان در بخش فوقانی معده مشکوک باشد از این روش استفاده می کند.

بلع باریم؛ طی عمل بلع باریم، بیمار مایعی حاوی باریم مصرف می کند تا بافت های معده در معرض اشعه ایکس بهتر قابل مشاهده و بررسی شود.

تشخیص مرحله سرطان معده

تشخیص مرحله سرطان معده به پزشک کمک می کند تا بهترین درمان را برای بیمار مورد نظر انتخاب کند. روش های مورد استفاده برای تعیین مرحله بیماری عبارتند از:

تصویربرداری؛ که شامل سی تی اسکن یا پت اسکن می باشد.

جراحی اکتشافی؛ پزشک ممکن است از عمل جراحی استفاده کند تا علائم سرطان را در خارج از مری و معده و در بخش های قفسه سینه یا ناحیه شکم بررسی کند، در این روش معمولا از لاپاروسکوپی استفاده می شود که با بیهوشی کامل بیمار همراه است، جراح چند شکاف کوچک در ناحیه شکم ایجاد کرده و با دوربین مخصوصی تصاویر داخلی را با مانیتور به اتاق عمل انتقال می دهد.

با توجه به شرایط بیمار ممکن است نیاز به تست های دیگر نیز باشد.

مراحل سرطان معده

به طور کلی سرطان آدنوکارسینوما (شایع ترین نوع سرطان معده) دارای 4 مرحله اصلی می باشد:

مرحله I: در این مرحله تومورهای سرطانی به لایه سطحی دیواره معده محدود شده و سلول های سرطانی ممکن است به تعداد محدودی از گره های لنفاوی نزدیک نیز گسترش یافته باشند.

مرحله II: در این مرحله سرطان به لایه های عمیق تر عضلانی دیواره معده گسترش یافته و ممکن است گره های لنفاوی بیشتری را درگیر کرده باشد.

مرحله III: سرطان به تمام لایه های دیواره معده و بافت های مجاور آن گسترش یافته یا سرطان کوچکتری باشد که بیشتر به گره های لنفاوی آسیب زده باشد.

مرحله IV: سرطان به اندام های دیگر بدن گسترش یافته است.

راه های درمان سرطان معده

درمان سرطان معده معمولا به یکی از روش های زیر انجام می شود:

عمل جراحی پرتو درمانی شیمی درمانی داروهای هدفمند

پزشک با توجه به منشا و مرحله بیماری ممکن است یکی از روش های بالا را انتخاب کند اگرچه سن و سلامت عمومی بیمار نیز نقش مهمی در آن ایفا خواهد کرد.

توجه: هدف روش های درمان سرطان معده علاوه بر از بین بردن سلول های سرطانی، جلوگیری از گسترش آن ها به سایر ارگان های بدن از جمله ریه ها، گره های لنفاوی، استخوان ها و کبد می باشد.

1. عمل جراحی

هدف عمل جراحی از بین بردن کامل سلول های سرطانی می باشد. از جمله:

برداشتن مخاط آندوسکوپی؛ پزشک از آندوسکوپی برای از بین بردن تومورهای بسیار کوچک دیواره داخلی معده در مراحل اولیه بیماری استفاده می کند.

گاسترکتومی جزئی؛ طی عمل جراحی بخشی از معده برداشته می شود.

گاسترکتومی کلی؛ کل معده و بخشی از بافت های اطراف آن با جراحی برداشته و لوله مری به روده کوچک وصل می شود تا مواد غذایی در سیستم گوارشی حرکت کنند.

برداشتن گره های لنفاوی؛ در این روش، جراح گره های لنفاوی شکمی را برای یافتن سلول های سرطانی و کشتن آن ها بررسی می کند.

توجه: عمل جراحی شکمی ممکن است نیاز به دوره بهبودی طولانی داشته باشد و بیمار حدود دو هفته در بیمارستان بستری شود.

2. پرتو درمانی

در این روش از اشعه های انرژی برای کشتن سلول های سرطانی استفاده می شود. معمولا به دلیل احتمال آسیب رساندن سایر اندام های داخلی بدن از این روش استفاده نمی شود مگر در مواردی که سرطان حاد بوده یا با علائم جدی همچون خونریزی یا درد شدید همراه باشد.

پرتو درمانی نئواد جوانتی؛ این نوع پرتو درمانی قبل از عمل جراحی انجام می شود تا تومورها کوچک تر شده و برداشتن آن ها راحت تر انجام شود.

پرتو درمانی کمکی؛ این نوع پرتو درمانی بعد از عمل جراحی و به منظور از بین بردن سلول های باقی مانده در اطراف معده انجام می شود.

از عوارض پرتو درمانی می توان به سوهاضمه، تهوع و استفراغ و اسهال اشاره کرد.

3. شیمی درمانی

روش درمانی ویژه سرطان است که از داروهای سیتوتوکسیک برای کاهش رشد سریع سلول های سرطان و متوقف کردن آن استفاده می شود. این داروها پس از تزریق در سراسر بدن پش شده و سلول های سرطانی در معده و اندام های دیگر را از بین می برد.

شیمی درمانی قبل از عمل برای کوچک تر کردن تومورها انجام می شود و شیمی درمانی بعد از عمل برای از بین بردن سلول های سرطانی باقی مانده انجام می شود.

شیمی درمانی برای درمان برخی انواع سرطان معده از جمله تومورهای استرومال گوارشی و لنفوم معده موثرتر است.

4. دارو درمانی هدفمند

در درمان هدفمند از داروهایی استفاده می شود که به سلول های سرطانی و غیرطبیعی حمله کرده یا سیستم ایمنی بدن را جهت کشتن سلول های سرطانی هدایت می کند.

داروهای هدفمند برای درمان سرطان معده عبارتند از:

تروستوزوماب (Trastuzumab) برای سلول های سرطانی معده که HER2 بیش از حد تولید می کنند. راموسیروماب (Ramucirumab) برای درمان سرطان معده پیشرفته که به سایر درمان ها جواب نداده است. ساتنت (Sutent)، گلیوک (Gleevec) و رگورافنیب (Regorafenib ) برای درمان نوع نادری از سرطان معده به نام تومورهای استرومالی گوارشی تجویز می شود.

آزمایشات بالینی

گاهی اوقات بیماران می پذیرند که از داروها یا روش های درمانی جدید استفاده شود، باید توجه داشت که این روش ها تجربی بوده و تضمینی برای درمان سرطان معده محسوب نمی شوند. بیمار و خانواده او قبل از قبول انجام این آزمایشات باید با پزشک صحبت کرده و آگاه باشند که این روش ها ممکن است با عوارض ناشناخته ای همراه باشد.

آیا سرطان معده کشنده است؟

از آن جایی که این نوع سرطان معمولا دیر تشخیص داده می شود امید به زندگی در افراد مبتلا به شدت کاهش می یابد به طوری که امید به زندگی 5 سال یا بیشتر در این بیماران نسبت به افراد سالم حدود 31 درصد است.

در صورت تشخیص زودهنگام در مراحل اولیه بیماری، امید به زندگی 5 ساله بیش از 85 درصد خواهد بود اما در مراحل حادتر ممکن است به 18 درصد نیز کاهش پیدا کند.

نکته: در حالت کلی بیماری سرطان معده در صورت تشخیص زود هنگام قابل درمان خواهد بود.

پیشگیری از سرطان معده

از آن جا که علت دقیق ابتلا به سرطان معده مشخص نیست نمی توان راهکار دقیقی برای پیشگیری از سرطان معده ارائه داد، اما به نظر می رسد با رعایت برخی موارد در تغذیه و سبک زندگی، خطر ابتلا تا حدودی کاهش می یابد. از جمله:

کنترل وزن سالم رژیم غذایی متعادل و کم چرب مصرف میوه ها و سبزیجات ترک سیگار ورزش منظم

در برخی موارد، برای کاهش خطر ابتلا به سرطان معده در افرادی که به سایر بیماری های موثر مبتلا هستند از دارو استفاده می شود.

همچنین فرد می تواند با مراجعه به پزشک آزمایش های غربالگری اولیه انجام دهد که می تواند شامل معاینه بدنی، آزمایش خون و ادرار، تصویر برداری و سی تی اسکن و آزمایشات ژنتیکی باشد.

منبع: healthline – mayoclinic – medicalnewstoday – cancer